ایران جای روسیه را در بازار انرژی می‌گیرد؟

اقتصاد آنلاین – سیده زهرا محمودی؛ هر روز تنش‌های انرژی بین غرب و روسیه در حال شدت گرفتن است؛ پوتین و کرملین هر روز تهدیدهای جدیدی رو می‌کنند و غرب نیز در مقابلش تحریم‌هایی جدید اعمال می‌کند؛ البته که کرملین تاکنون به هیچ یک از این تهدیدها جامه عمل نپوشانده و به نظر می‌رسد وضع تحریم از سوی غرب نیز تنها شرایط را برای غرب سخت خواهد کرد.

اما در این بین یک موضوع نقطه مشترک صحبتهای همه کارشناسان است. کارشناسان معتقدند شاید اکنون نه، ولی غرب دیگر به تکاپو افتاده و خطر امنیت انرژی را در کمین خود می‌بیند؛ به همین دلیل یا به دنبال انرژی‌های جایگزین خواهد بود (که البته در بلند مدت امکان‌پذیر است) و یا باید به دنبال متنوع‌سازی آن‎ها برای امنیت انرژی باشد تا دوباره در چنین بن بستی قرار نگیرد.

حالا یک سوال مطرح است؛ آینده بازارهای انرژی چیست؟ غرب برای متنوع‌سازی بازارهایش، ایران را هم در بین گزینه‌ها قرار خواهد داد؟ اصلا اگر ایران در بین این گزینه‌ها باشد، ظرفیت تولید و صادرات گاز به کشورهای اروپایی را داریم؟ همه این‌ها سوالاتی است که همواره مطرح بود و این روزها نیز بیشتر و پررنگ‌تر از قبل شده است. 

اقتصاد آنلاین پیشتر پاسخ این سوال را از میثم شرفی، کارشناس انرژی پرسید؛ حالا در این گفت‌وگو علی ماجدی، معاون وزیر نفت سابق، این پرسش را پاسخ داده و شرایط را تبیین می‌کند. در ادامه مشروح گفت‌وگو با ماجدی را خواهید خواند.

وی در پاسخ به این پرسش که عراق در این ماه رکورد درآمدهای نفتی خود را شکست؛ اما چرا ایران بازار را از دست داده و آیا امکان برگشت به بازار را دارد، گفت: طبیعی است که عراق رکوردشکنی کرده و در جایگاه بزرگترین صادرکنندگان نفت قرار گرفته باشد؛ زیرا بزرگترین صادرکنندگان نفت ابتدا روسیه و پس از آن عربستان بوده است.

درست است تحریم‌ها برای روسیه به گستردگی ما نیست، اما مدارک حاکی از آن است که اروپاییان تصمیم گرفتند برداشت خود را از روسیه کاهش دهند. بنابراین بازار بالقوه‌ای که باقی می‌ماند، عراق است. زیرا دیگر کشورهای اوپک این ظرفیت را ندارند.

علی ماجدی ادامه داد: عربستان نیز پس از حمله‌ای که به چاه‌هایش شد، تا مقطعی قدرت تولید خود را کاهش داد. ما ظرفیت بازگشت به بازار نفت را داریم؛ اما شرط دارد؛ شرط اول مذاکرات برجام است که محدودیت صادرات نفت ما برداشته شود؛ بنابراین شرط اول سیاسی بوده و بسته به مذاکرات برجام است. بخش دوم به مسایل تکنیکی و فنی برمی‌گردد که تجربه کوتاه مدت ما در زمان آقای زنگنه نشان می‌دهد که تولید در مدت کوتاهی به ۴میلیون رسید.

پس می‌توان شرایط را فراهم کرد و به ظرفیت‌های سابق صادرات خود برگردیم. اما این دو شرط مهم است و برای اینکه به بازارها برگردیم، ضروری است که این شروط را نیز داشته باشیم. بنابراین این آمادگی به صورت تکنیکی وجود دارد که در کوتاه مدت به ظرفیت‌هایی که پیشتر تولید کردیم، برسیم. پس ظاهرا برای بازگشت به بازارها مشکلی نیست. اما اینکه چه زمانی انجام شود، به عوامل مختلف بستگی دارد و از سمتی دیگر نیز نیازمند سرمایه‌گذاری‌هایی هستیم.

معاون وزیر نفت پیشین در ادامه اظهار داشت: ما بالقوه صادرکننده بالایی هستیم. اما برای پاسخ به پرسش شما باید گفت: از دو راه می‌توان صادرات گاز کرد؛ یا خط لوله و یا LNG. در ال ان جی یک پروژه داشتیم که هنوز کامل نشده است. خط لوله‌هایی که هست، می‌توان ظرفیتش را افزایش داد. صادرات گاز نیازمند سرمایه‌گذاری و فضای سیاسی جهانی مناسب است. توجه داشته باشید که این کار کوتاه مدت نیست و بلندمدت است.

به گفته ماجدی، ما باید وضعیت خود را در زمینه صادرات گاز با بسیاری از کشورها روشن کنیم. ما بالقوه بیشترین ظرفیت تولید گاز را داریم. برای صادرات گاز باید تغییراتی در میزان مصرف داخلی گاز داد؛ زیرا مصرف گاز در ایران بیش از حد گسترده است و راه‌هایی هست که با همین تولید مقداری از گاز را به سمت بازارهای صادراتی سوق داد.

وی تصریح کرد: در بازارهای صادراتی ما پاکستان را داشتیم که لوله‌گذاری انجام نشد. مهم‌ترین کاری که به نظر من می‌توان انجام داد این است که استراتژیک برای صادرات گاز به اروپا برنامه‌ریزی کنیم. شرایط برای افزایش صادرات نفت و گاز بالقوه فراهم است. ولی نیازمند سرمایه‌گذاری و فضای آرامتر سیاسی در سطح جهان است که امیدواریم اگر برجام به نتیجه برسد، این زمینه سرمایه‌گذاری باز شود.

چشم‌انداز بازار نفت

علی ماجدی چشم‌انداز خود از بازار نفت را اینگونه توصیف کرد: بازار نفت فعلا در حالت عدم ثبات به سر می‌برد. دو موضوع در بازار نفت فعلا موثر است؛ یک مساله خود اوکراین که به یک جمع‌بندی برسد و آتش بسی برقرار شود و به عبارتی جنگ تمام شود و دوم مساله یمن است که فعلا آتش بسی سه ماه بین عربستان و حوثی‌ها انجام شده است. اگر مساله یمن هم به نحوی حل شود، نگاه آینده مهم است.

باتوجه به این شرایط، اروپا در آینده شاهد تغییرات و تحولات وسیعی در بازار نفت و گاز خواهد بود. زیرا آثار جنگ اوکراین، یک نوع عدم اطمینان از سوی اروپایی‌ها به دنبال دارد و این یعنی آن‌ها به دنبال متنوع‌سازی بازارها برای امنیت انرژی خود هستند. یکی از عرضه‌کنندگان بالقوه هم در زمینه نفت و هم در زمینه گاز ایران خواهد بود.