درآمد ۱۴هزار میلیاردی از محل حذف یارانه‌ها باید کجا هزینه شود؟/ ضرورت تغییر شیوه پرداخت یارانه سیاه

اقتصاد آنلاین - صبا نوبری؛ از سال1389 که قانون هدفمندسازی یارانه‌ها اجرایی شد قرار بود که به مرور زمان یارانه‌های پنهانی که دولت به حامل‌های انرژی مثل برق، گاز، بنزین و غیره پرداخت می‌کند حذف شود، به این دلیل که معتقد بود دهک‌های بالای درآمدی جامعه نیازی ندارند که از این یارانه‌ها بهره‌مند شوند و قصد داشت با پرداخت نقدی آن یارانه‌ای که برای این حامل‌ها در نظر گرفته بود به دهک‌های پایین درآمدی کمک کند.

اما متاسفانه به دلیل اطلاعات آماری ناقص کشور یارانه نقدی را بسیاری از افراد متمول که عملا نیازی به آن نداشتند دریافت کردند و علاوه بر آن فلسفه اصلی پرداخت یارانه‌ نقدی هم به فراموشی سپرده شد، به طوری که پس از گذشته نزدیک به یک دهه هم آن 45هزار و پانصد تومانی که قدرت خریدش امروز به حدود دو درصد رسیده است به مردم پرداخت می‌شود و هم یارانه حامل‌ها قطع نشده است که در نتیجه آن دولت علاوه بر یارانه نقدی حدود ۹۵۰هزارمیلیاردتومان یارانه پنهان پرداخت می‎کند که هیچ توجیهی ندارد.

درآمد ۳۲هزار میلیارد دولت در ماه گذشته

در سال‌های گذشته تاکید زیادی بر حذف یارانه دهک‌های پردرآمد شده است اما اقدام موثری برای آن صورت نگرفته بود. اما در شهریور ماه امسال با خبر حذف یارانه 700هزار نفر از مردم به نظر رسید عزم دولت برای ریشه کن کردن این کار غلط جدی تر شده است. با این کار دولت ماه گذشته نزدیک به 32میلیارد در هزینه‌هایش صرفه جویی کرد. مسئولان گفته‌اند از این تعداد افرادی که یارانه آن‌ها حذف شده است تعداد بسیار کمی برای اعتراض مراجعه کرده اند که نشان می‌دهد دولت در شناسایی افراد پر درآمد درست عمل کرده است.

افراد متمولی که هنوز یارانه می‌گیرند!

مکانیسم دولت در شناسایی این دهک‌های بالای درآمدی رصد کردن دارایی‌ها و درآمد آن‌هاست. برای مثال خانواده‌ ۴نفره‌ای که در ماه ۸میلیون تومان درآمد داشته باشد در این تقسیم بندی ۳دهک بالا جای می‌گیرد. همچنین دولت برای بررسی‌های خود تراکنش‌های بانکی افراد را هم بررسی می‌کند. سخنگوی ستاد یارانه تبصره ۱۴ گفته است ۴۲هزار نفر از ۷۰۰هزار نفری که یارانه‌شان قطع شد خودرو به ارزش ۲۰۰تا۵۰۰میلیون تومان داشته اند. خود این مسئله که چرا چنین افرادی به دریافت یارانه ۴۵هزارتومانی اصرار می‌ورزیدند و سال ۹۶ در جریان غربالگری دولت از دریافت آن انصراف نداده اند جای سوال دارد.

بر اساس قانون بودجه دولت امسال باید یارانه سه دهک بالای جامعه را حذف کند که گفته می‌شود از این محل ۱۱تا۱۴هزارمیلیارد تومان در هزینه‌هایش صرفه‌جویی خواهد کرد. هرچند این مقدار به طور کامل کسری بودجه 150هزارمیلیاردی دولت را پوشش نمی‌دهد اما باز هم می‌تواند تا حدودی صرف هزینه‌های مختلف عمرانی و بهداشتی دولت بشود.

مکانیسم حذف یارانه‌ها باید شفاف باشد

در این رابطه میثم هاشمخانی، محقق اقتصادی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادآنلاین گفت: مکانیسم حذف افراد از یارانه باید مکانیسمی شفاف، کوتاه و دقیق باشد؛ دقیق یعنی سلیقه پذیر نباشد بلکه سنجش پذیر باشد.

به اعتقاد وی ما به قوانینی از این دست نیاز داریم تا به واسطه آن‌ها مردم هم در جریان اتفاقات قرار گیرند، در غیر این صورت حس بی اعتمادی مردم تقویت خواهد شد.

هاشمخانی درباره جایی که این درآمدها باید هزینه شوند، گفت: اگر دولت گزارش‌های مستمر و شفافی ارائه کند که پول‌‌ها کجا هزینه می‌شوند و اگر درآمدها برای گروه‌های در معرض آسیب و محروم هزینه شود قطعا مشروعیت بیشتری خواهد داشت.

وی افزود: گفته می‌شود قرار است این پول‌های حاصل از حذف یارانه برای معلولان هزینه شود. باید دقت کنیم که این ریسک وجود دارد که افرادی به این بهانه بودجه این بخش‌ها را به شدت کم کنند که در این صورت عملا بهبودی در این زمینه ایجاد نخواهد شد.

این محقق اقتصادی معتقد است برای اینکه این ریسک وجود نداشته باشد باید این درآمدها را به حوزه‌هایی اختصاص داد که در حال حاضر بودجه‌ای برای آن‌ها در نظر گرفته نشده است.

هاشمخانی برای مثال به ارائه تغذیه رایگان و با کیفیت در مدارس مناطق محروم اشاره کرد زیرا ریسک فساد در ابن بخش کم است و در حال حاضر هم بودجه‌ای به آن‌ها تعلق نمی‌گیرد.

پرداخت ۲۱۶هزارمیلیارد ارز دولتی

وی با بیان اینکه محاسبات نشان می‌دهد تا کنون در دو دولت روحانی تا پایان شهریور امسال ۲۱۶هزارمیلیارد تومان به طور غیرمستقیم دلار دولتی پرداخت شده است، خاطر نشان کرد: اگر همه یارانه‌هایی که دولت به صورت پنهان در حوزه‌های مختلف پرداخت می‌کند را بررسی کنیم به عدد بسیار بزرگی می‌رسیم که من آن را یارانه سیاه می‌نامم.

این محقق اقتصادی پرداخت سهم هر فرد به خودش از یارانه‌های پنهان را بهترین روش عنوان کرد و افزود: باید انواع یارانه سیاه را یک کاسه کنیم و به هر ایرانی سهمش را از یارانه انرژی، ارز دولتی و یا حتی وام‌های بلاعوض پرداخت کنیم که اگر خواست استفاده کند یا با نرخ توافقی بفروشد.