اقتصاد سیاسی تطبیقی

اقتصاد سیاسی تطبیقی نوشته باری کلارک است که چاپ دوم آن در سال 1998 توسط اتشارت پریگر وارد حوزه نشر شده و در دانشگاههای اروپا و آمریکا بیشتر بعنوان یک متن درسی،تدریس شده است.

اقتصاد سیاسی تطبیقی، اساساً یک متن درسی است و به زبان ساده تلاش کرده است مطالب عمده و اساسی در اقتصاد سیاسی را در 15 فصل و 504 صفحه ارائه نماید.در فصل اول کتاب نویسنده برای آشنایی خوانندگان با موضوع اقتصاد سیاسی بحث خود را با موضوع رابطه میان سیاست و اقتصاد و نهایتاً چگونگی ادغام آنها در قالب رشته اقتصاد سیاسی آغاز می کند. فصل دوم کتاب به تاریخچه اقتصاد سیاسی و سیر پیدایش و تحول 4 رهیافت عمده در اقتصا د سیاسی یعنی رهیافت لیبرال کلاسیک، رهیافت رادیکالیسم، رهیافت محافظه کاری و رهیافت لیبرال مدرن اختصاص می یابد. نویسنده از فصل 3 تا 6 به صورت جداگانه در هر فصل یکی از این 4 رهیافت عمده در اقتصاد سیاسی را بحث نموده است.مثلاً در فصل سوم ابتدا بنیانگذاران رهیافت لیبرالیسم کلاسیک در اقتصاد سیاسی یعنی توماس هابز، جان لاک، آدم اسمیت، توماس مالتوس و فردریک هایک بحث می شود. سپس نویسنده ابتدا اصول اقتصاد سیاسی لیبرال کلاسیک و سپس اقتصاد سیاسی لیبرال کلاسیک در دوره معاصر و نهایتاً یک ارزیابی کلی از این رهیافت ارائه می کند.همین چیدمان بحث در سه فصل بعدی نیز وجود دارند. چنانکه فصل 4 که به رهیافت رادیکال در اقتصاد سیاسی اختصاص یافته است ,درباره ی نظریات ژان ژاک رسو، کارل مارکس، ادوارد برنشتاین، تورستن وبلن، لنین و یورگن هابر ماس بحث می شود.در فصل 5 که عنوان آن رهیافت محافظه کاری در اقتصاد سیاسی است نظریات بنیانگذاران این رهیافت یعنی ادموند برک، توماس کارلایل، ویلفرده پارتو، جوزف شومپتر، لئو اشتراوس و مایکل اکشات بررسی می شوند. در فصل 6 که به رهیافت لیبرال مدرن اختصاص یافته است نظریات بنیانگذاران آن یعنی جرمی بنتام، جان استوارت میل، توماس هیل گرین، آلفرد مارشال، جان مینارد کیننز و جان رالز بحث می شوند. همین طور در تمامی این فصول به صورت جداگانه اصول کلی، وضعیت رهیافت مورد بررسی در دوره معاصر و ارزیابی کلی از آموزه های آنها نیز ارائه شده است.

همین طور کتاب از فصل 7 تا 14 به موضوعات اساسی در اقتصاد سیاسی پرداخته، آنها را از منظر این چهار رهیافت به صورت تطبیقی بحث می کند. فصل 7 اقتصاد سیاسی بازار و دولت، فصل8 اقتصاد سیاسی تورم و بیکاری ،فصل9 اقتصاد سیاسی فقر و نابرابری، فصل10اقتصاد سیاسی کار و صنعت، فصل11 اقتصاد سیاسی اقلیت ها و تبعیض، فصل12 اقتصاد سیاسی جنسیت ، فصل13 اقتصاد سیاسی آموزش و فرهنگ و فصل14 به بحث اقتصاد سیاسی توسعه و تجارت بین الملل اختصاص یافته است. درفصل آخر هم نویسنده موضوع رابطه علم و ایدئولوژی با اقتصاد سیاسی را مطرح و بحث نموده است.علاوه بر این، مترجم با توجه به جدید بودن مباحث اقتصاد سیاسی در ایران مقدمه ای 20 صفحه ای برای مخاطبان فارسی زبان نوشته است. در این مقدمه مترجم تلاش کرده است تا تعاریف اقتصاد سیاسی، سیر پیدایش و تحول اقتصاد سیاسی و تفاوتهای اقتصاد سیاسی با علم اقتصاد را نشان دهد.

این کتاب از چند ویژگی متمایز برخوردار است. اولاًکتاب متنی روان و قابل فهم دارد و همین ویژگی خواندن آن را برای دانشجویان علوم سیاسی ،اقتصاد، اقتصاد سیاسی و دیگر شاخه های علوم اجتماعی آسان می کند. ثانیاً نظریات حدود 25 اقتصاد دان سیاسی از هابز گزفته تا جان رالز را به صورت مختصر ارائه و بحث می کند. ثالثاً با تقسیم بندی چهار گانه مکاتب اقتصاد سیاسی هم نظریات اقتصاد دانان سیاسی را به صورت منسجم ارائه می کند و هم امکان مقایسه آنها را فراهم می کند.رابعاً با اختصاص برخی از فصول کتاب به اصلی ترین موضوعات اقتصاد سیاسی در دوره معاصر ،طیف گسترده ای از موضوعات از اقتصاد سیاسی تورم و بیکاری گرفته تا اقتصاد سیاسی مسائل توسعه و تجارت بین الملل را مطرح و به شکل تطبیقی پاسخ می دهد.به واقع کتاب آثار اندیشمندان قدیمی و نسبتا جدید غربی را که مطرح ترین در زمینه ی نظریه پردازی هستند بازتاب داده است .البته در بازار کتاب شاهد آثار برخی از این اندشمندان مانند هابرماس هستیم و یا در ادبیات سیاسی نظرات رالز مورد اقبال قرار گرفته است ,امابه نظرم با توجه به جدید بودن رشته ی اقتصاد سیاسی در کشورمان و اینکه ادبیات آن به شکل ترجمه در حال گسترش است و با اظهار امیدواری برای تالیف بیشتر از سوی اساتید داخلی ,به هرحال این کتاب در حوزه اقتصاد سیاسی نظری در ایران جالب توجه به نظر می رسد و مطالعه آن به دانشجویان و محققین در رشته های علوم سیاسی، اقتصاد، علوم اجتماعی به شکل خاص توصیه می شود.

ترجمه فارسی این کتاب توسط انتشارات کویر منتشر شده که باید گفت متن فارسی نیز بسیار شیوا است و عباس حاتمی به خوبی کتاب را به فارسی برگردانده است.

هادی اعلمی فریمان