فقر در جهان به سطح قبل از کووید بازگشته است، اما نه برای کشورهای کم درآمد

اقتصادآنلاین- آرش نصیری؛ شکست‌های اقتصادی ناشی از همه‌گیری کووید-۱۹ منجر به بزرگترین افزایش فقر شدید جهانی در دهه‌های اخیر شده است. اکنون فقر جهانی به سطوحی نزدیک‌تر به قبل از همه‌گیری کاهش یافته است، اما این بدان معناست که ما سه سال را در مبارزه با فقر از دست داده‌ایم. بهبود نیز نابرابر است: در حالی که فقر شدید در کشورهای با درآمد متوسط کاهش یافته است، فقر در فقیرترین کشورها و کشورهایی که تحت تأثیر بی‌ثباتی، درگیری یا خشونت قرار دارند، هنوز بدتر از قبل از همه‌گیری است.

برای بررسی این موضوع، از آخرین داده‌های موجود در پلتفرم فقر و نابرابری استفاده می‌کنیم که حاوی تخمین‌های فقر از بیش از ۲۲۰۰ نظرسنجی خانوار است که بیش از ۹۷ درصد از جمعیت جهان را پوشش می‌دهد. بسیاری از کشورها قادر به جمع‌آوری نظرسنجی‌های خانوار در طول همه‌گیری نبودند، بنابراین برای ایجاد تخمین‌هایی برای سال ۲۰۲۰، از منابع مختلفی استفاده می‌کنیم. زمانی که داده‌های نظرسنجی پس از سال ۲۰۲۰ وجود نداشته باشد، آخرین بردار مصرف یا درآمد را برای هر کشور با این فرض برون‌یابی می‌کنیم که این معیارهای رفاهی از نظرسنجی‌های خانوارها به موازات تولید ناخالص داخلی سرانه رشد می‌کنند.

با استفاده از این رویکرد، متوجه می‌شویم که در سال ۲۰۲۳، ۶۹۱ میلیون نفر (یا ۸.۶٪ از جمعیت جهان) در فقر شدید زندگی می‌کنند (یعنی کسانی که با زیر ۲.۱۵ دلار در روز زندگی می‌کنند)، که به مراتب پایین‌تر از سطح قبل از شروع همه‌گیری است. به عبارت دیگر، ما از سال ۲۰۱۹ تقریباً هیچ پیشرفتی در مبارزه با فقر نداشته‌ایم. در جهانی بدون همه‌گیری، فقر امروز احتمالاً به میزان قابل توجهی کمتر می‌بود.

تصویر مشابهی در خط ۳.۶۵ دلار در روز ظاهر می‌شود، جایی که نرخ فقر و تعداد فقرا هر دو کمتر از سال ۲۰۱۹ است. سهم کمتری از جمعیت جهان نیز اکنون با کمتر از ۶.۸۵ دلار در روز زندگی می‌کنند، اما به دلیل رشد جمعیت، تعداد کل فقرا که زیر این خط زندگی می‌کنند هنوز بیشتر از دوران قبل از همه‌گیری است.

در نمودار زیر روند فقر جهانی از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۳ بر اساس خط ۲.۱۵ دلار در روز نشان داده شده است. نمودار سمت چپ تعداد فقرا بر حسب میلیون نفر و نمودار سمت راست نرخ فقر بر حسب درصد را نشان می‌دهد.

تجزیه این الگوها به گروه‌های کشوری نشان می‌دهد که همه بخشی از این بازگشت اقتصادی نبوده‌اند. بر اساس خط ۲.۱۵ دلار همانطور که در نمودار زیر مشخص است کشورهای با درآمد متوسط رو به بالا و با درآمد بالا کاهش فقر را در سال ۲۰۲۰ تجربه کردند که تا حد زیادی به لطف اتخاذ برنامه‌های سریع، گسترده و سخاوتمندانه کمک‌های اجتماعی بوده است. کشورهای با درآمد متوسط رو به پایین بزرگترین شکست اولیه را تجربه کردند اما تا سال ۲۰۲۲ به نرخ فقر قبل از کووید بازگشتند. در مقابل، کشورهای کم درآمد همچنان بالاتر از نرخ‌های فقر قبل از کووید هستند به طوری که فقر در این کشورها بین سال‌های ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۳ به طور متوسط افزایش یافته است.

این نتایج ناشی از کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا و همچنین کشورهای در بی‌ثباتی، درگیری و خشونت (FCV) است که نرخ فقر شدید آن‌ها در سال ۲۰۲۳ بهتر از سال ۲۰۱۹ نیست (اگرچه در خطوط فقر بالاتر، تصویر ارائه شده در خاورمیانه و شمال آفریقا دلگرم کننده‌تر است). این‌ها همچنین مناطقی هستند که جمع‌آوری داده‌ها در آن‌ها چالش‌برانگیزترین بوده و هر گونه پیش‌بینی را در هاله‌ای از ابهام فرو می‌برد. وضعیت در جنوب آسیا و جنوب صحرای آفریقا وضعیت کمی بهتر است، جایی که برون‌یابی نشان می‌دهد که فقر در این مناطق اکنون کمتر از سطح قبل از همه‌گیری است.

در آمریکای لاتین و آسیای شرقی، جایی که خط فقر ۶.۸۵ دلار در روز اغلب مرتبط‌تر است، الگوهای بسیار متفاوتی مشهود است: در حالی که افزایش در سال ۲۰۲۰ اندک بود، فقر در آمریکای لاتین در سال ۲۰۲۱ به شدت افزایش یافت و اکنون به اندکی کمتر از قبل کاهش یافته است. سطوح همه‌گیری در حالی که آسیای شرقی در این خط وضعیت بسیار بهتری نسبت به قبل از کووید-۱۹ دارد، آمریکای لاتین در چهار سال گذشته پیشرفت چندانی نداشته است.

همه گیری کووید-۱۹ بزرگترین شکست برای کاهش فقر جهانی در حداقل سه دهه گذشته بوده است. سه سال طول کشید تا به سطح فقر مشابه قبل از همه‌گیری بازگردیم. به عبارت دیگر، جهان سه سال در مبارزه با فقر ضرر کرده است. فقر شدید در کشورهای کم درآمد و کشورهایی که تحت تأثیر بی‌ثباتی، خشونت و درگیری قرار دارند، همچنان بالاست و حتی در حال افزایش است. ریشه‌کن کردن فقر شدید در سطح جهان تا سال ۲۰۳۰ بدون تمرکز بیشتر روی این کشورها بعید به نظر می‌رسد.