شاخص جهانی گرسنگی چیست؟ / کاهش بحران گرسنگی در ایران با وجود مشکلات اقتصادی

اقتصاد آنلاین – مهسا نجاتی؛ شاخص جهانی گرسنگی ابزاری برای نظارت بر دستیابی کشورها به اهداف توسعه پایدار مرتبط با گرسنگی است و می‌توان از آن برای رتبه‌بندی بین‌المللی استفاده کرد.

شاخص گرسنگی جهانی چگونه تعریف می‌شود؟

شاخص جهانی گرسنگی سه بعد گرسنگی را نشان می‌دهد: در دسترس نبودن غذای کافی، وضعیت نامناسب تغذیه کودکان و مرگ و میر کودکان (که تا حد زیادی به سوء تغذیه نسبت داده می‌شود).

بر این اساس، این شاخص شامل سه شاخص هم‌وزن است: همانطور که توسط فائو برآورد شده است، نسبت افرادی که کمبود انرژی غذایی دارند، طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت، رواج کمبود وزن در کودکان زیر ۵ سال، و میزان مرگ و میر کودکان زیر ۵ سال طبق گزارش یونیسف.

تجزیه و تحلیل رگرسیونی از شاخص جهانی گرسنگی بر اساس سرانه تولید ناخالص داخلی (GNI) برای شناسایی کشورهایی انجام می‌شود که از نظر گرسنگی و سوءتغذیه وضعیت بهتر یا بدتری نسبت به آنچه از GNI سرانه آنها انتظار می‌رود، دارند.

کشورها در یک مقیاس ۱۰۰ امتیازی رتبه‌بندی می‌شوند که ۰ و ۱۰۰ به ترتیب بهترین و بدترین امتیازات ممکن هستند.

پیامدهای گرسنگی چیست؟

گرسنگی یکی از مشکلات بزرگ جهان و در نتیجه یکی از مهم‌ترین چالش‌های آن است. گرسنگی و سوءتغذیه یک دور باطل را تشکیل می‌دهد که اغلب از نسلی به نسل دیگر "انتقال" می‌یابد. فرزندان والدین فقیر، اغلب کم‌وزن به دنیا می‌آیند و در برابر بیماری مقاومت کمتری دارند. آنها در شرایطی رشد می‌کنند که ظرفیت فکری آنها را برای تمام زندگی مختل می‌کند.

عواملی که به افزایش شاخص گرسنگی جهانی کمک می‌کند، از جمله درآمد پایین و فقر، جنگ و درگیری‌های خشونت‌آمیز، فقدان آزادی عمومی، وضعیت نامساعد برای زنان، برنامه‌های هدفمند ضعیف در زمینه تغذیه و بهداشت هستند.

مقیاس شاخص جهانی گرسنگی

امتیاز برابر یا بالاتر از ۵۰: هشداردهنده با شدت بالا

امتیاز ۳۵ تا ۵۹.۹: هشداردهنده

امتیاز ۲۰ تا ۳۴.۹: وضعیت وخیم

امتیاز ۱۰ تا ۱۹.۹: متوسط

امتیاز برابر یا کمتر از ۹.۹: پایین

گزارش سازمان ملل متحد از شاخص گرسنگی در جهان

بر اساس مطالعه‌ای که پنج آژانس سازمان ملل متحد ارائه کرده، حدود ۷۸۳ میلیون نفر در سال ۲۰۲۲ در پی همه‌گیری کووید-۱۹، شوک‌های آب و هوایی مکرر و درگیری‌ها از جمله در اوکراین با معضل گرسنگی مواجه شدند.

وضعیت امنیت غذایی و تغذیه در جهان نشان داد که بین ۶۹۱ تا ۷۸۳ میلیون نفر در سال ۲۰۲۲ با گرسنگی مواجه بوده‌اند. میانگین این رقم ۷۳۵ میلیون نفر است که نشان‌دهنده افزایش ۱۲۲ میلیون نفری نسبت به سال ۲۰۱۹ است.

این مسئله همچنین یک هشدار تلخ است که به طور بالقوه هدف توسعه پایدار پایان دادن به گرسنگی را به خطر می‌اندازد.

به طور کلی، ما به یک تلاش جهانی قابل توجه و فوری برای نجات اهداف توسعه پایدار (SDGs) نیاز داریم. آنتونیو گوترش (António Guterres )، دبیرکل سازمان ملل متحد اخیرا در پیامی ویدئویی که این گزارش را منتشر کرد، گفت: «ما باید در برابر بحران‌ها و شوک‌ها، از درگیری گرفته تا آب‌وهوا که ناامنی غذایی ایجاد می‌کنند، مقاومت کنیم.»

این نشان می‌دهد که گرسنگی در آسیای غربی، کارائیب و سراسر آفریقا افزایش یافته است، جایی که از هر پنج نفر یک نفر - بیش از دو برابر میانگین جهانی - با گرسنگی مواجه هستند. فقط آسیا و آمریکای لاتین شاهد پیشرفت در بهبود امنیت غذایی بوده‌اند.

گزارش شاخص جهانی گرسنگی از وضعیت کشورهای جهان

تخمین زده می‌شود که در سال ۲۰۲۱ حدود ۸۲۸ میلیون نفر در سراسر جهان دچار سوءتغذیه بودند، این تعداد پس از تقریبا یک دهه کاهش، از سال ۲۰۱۷ به افزایش خود ادامه داده است.

شاخص گرسنگی جهانی (GHI) سال ۲۰۲۲ که سطوح گرسنگی را بر اساس چهار شاخص (سوتغذیه، کوتاه‌قدی کودکان، لاغری کودکان و مرگ و میر کودکان) رتبه‌بندی می‌کند، امتیاز ۱۸.۲ برای گرسنگی جهانی نسبت به سال ۲۰۲۱ را به دست آورد که کاهشی جزئی را نسبت به سال ۲۰۱۴ نیز نشان می‌دهد (۱۹.۱).

در این گزارش آمده است، در صورتی که این روندها تغییر نکند، جهان نمی‌تواند به امتیاز پایین در زمینه شاخص گرسنگی (کمتر از ۹.۹) دست یابد.

نتایج سال ۲۰۲۲ گرسنگی را در ۱۲۱ کشور ارزیابی و رتبه‌بندی می‌کند و پیش‌بینی می‌کند که ۴۶ کشور - و در کل جهان - تا سال ۲۰۳۰ بدون اقدام فوری در رسیدن به سطح پایین گرسنگی ناکام خواهند بود.

این گزارش تأکید می‌کند که چگونه بحران‌های دارای همپوشانی – همه‌گیری کووید-۱۹، درگیری‌ها و تغییرات آب و هوایی – محرک‌های مهم گرسنگی بوده و پیامدهای بهداشتی و اقتصادی متعددی را برای جوامع در سراسر جهان به همراه داشته است. گزارش سال ۲۰۲۲ شامل تمرکز ویژه بر تحول سیستم‌های غذایی و حکومت‌داری محلی است که نمونه‌هایی از اقدام و مشارکت اجتماعی با هدف بهبود مدیریت سیستم‌های غذایی برای رسیدگی به ناامنی غذایی ارائه می‌دهد.

لازم است اشاره شود که گزارش مربوط به شاخص جهانی گرسنگی به صورت سالانه در ماه اکتبر منتشر می‌شود. در حال حاضر، گزارش مربوط به سال ۲۰۲۲ در دسترس بوده و آمار سال ۲۰۲۳ تا حدود دو ماه دیگر منتشر می‌شود.

نقشه مربوط به وضعیت شاخص جهانی گرسنگی در سال ۲۰۲۲

از آنجایی که جهان با یک رتبه‌بندی گرسنگی سطح متوسط روبرو است، وضعیت در بسیاری از مناطق و کشورها به مراتب بدتر است.

آسیای جنوبی و جنوب صحرای آفریقا در رتبه‌بندی سال ۲۰۲۲ امتیاز وضعیت وخیم را دریافت کردند (به ترتیب ۲۷.۴ و ۲۷.۰). جنوب آسیا بالاترین نرخ کوتاه قدی و لاغری کودکان را تجربه کرد، در حالی که جنوب صحرای آفریقا بالاترین نرخ سوءتغذیه و مرگ و میر کودکان را داشت.

در هر دو منطقه، درگیری یکی از عوامل محرک اصلی افزایش سطح گرسنگی در بسیاری از کشورها و همچنین افزایش قیمت مواد غذایی و سوخت به دنبال همه‌گیری کووید-۱۹ و جنگ روسیه و اوکراین و رویدادهای شدید آب و هوایی مانند خشکسالی شدید مداوم در شرق آفریقا بوده است.

بر اساس شاخص گرسنگی جهانی، چهل و چهار کشور در سراسر جهان در حال حاضر سطوح جدی یا نگران کننده گرسنگی را تجربه می‌کنند.

علاوه‌براین، پنج کشور دارای امتیاز شاخص گرسنگی جهانی در محدوده هشداردهنده هستند (جمهوری آفریقای مرکزی، چاد، جمهوری دموکراتیک کنگو، ماداگاسکار و یمن).

در این گزارش آمده است که اگر داده‌های بیشتری در دسترس باشد، بروندی، سومالی، سودان جنوبی و سوریه نیز احتمالاً در دسته هشدار قرار می‌گیرند و سومالی به طور بالقوه در رتبه‌بندی هشداردهنده با شدت بالا و در معرض خطر جدی قحطی خواهند بود.

این گزارش همچنین نشان می‌دهد که ۲۰ کشور با سطوح گرسنگی متوسط، وخیم یا هشداردهنده در ۲۰۲۲ نسبت به گزارش ۲۰۱۴ (جدیدترین سال مرجع تاریخی برای امتیازهای شاخص گرسنگی جهانی) رتبه بالاتری دارند. همچنین این کشورها، به جای تمرکز در جنوب آسیا یا جنوب صحرای آفریقا، در سراسر جهان پراکنده شده‌اند. این روند نشان‌دهنده این واقعیت است که افزایش سطح گرسنگی خطری برای تمام مناطق جهان است.

حتی در آمریکای لاتین و دریای کارائیب (LAC) که سطح گرسنگی پایین است، امتیازات شاخص جهانی گرسنگی از سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۲ افزایش یافته که عمدتاً ناشی از افزایش سوءتغذیه است. این گزارش همچنین خاطرنشان می‌کند که حتی در کشورهایی که سطح گرسنگی پایینی دارند، «نقاط حساس در زمینه گرسنگی» وجود دارد.

در حالی که به صورت کلی وضعیت این اخبار وخیم است، چندین کشور از سال ۲۰۰۰، شاهد کاهش امتیاز شاخص جهانی گرسنگی خود بوده‌اند. در جنوب صحرای آفریقا، آنگولا، جیبوتی، غنا، مالاوی و سنگال - کاهش ۵۰ تا ۶۰ درصدی امتیاز در شاخص جهانی گرسنگی را تجربه کرده‌اند.

در منطقه آمریکای لاتین و دریای کارائیب نیز پنج کشور (بولیوی، برزیل، پاناما، پرو و اروگوئه)، شاهد کاهش ۵۰ درصدی یا بیشتر بودند.

وضعیت ایران از نظر شاخص جهانی گرسنگی

ایران در رتبه‌بندی شاخص جهانی گرسنگی در سال ۲۰۲۲، در جایگاه ۲۹ قرار دارد. امتیاز به دست آمده برای ایران ۶.۵ است که نسبت به سال ۲۰۱۴ کاهش یافته است (۷.۴). همچنین لازم است اشاره شود که امتیاز ایران از نظر شاخص گرسنگی نسبت به سال‌های ۲۰۰۷ و ۲۰۰۰ کاهش یافته و وضعیت آن بهتر شده است (به ترتیب ۸.۸ و ۱۳.۷).

شاید جالب باشد بدانید که روسای ‌جمهور ایران در سال ۲۰۰۰ محمد خاتمی، در سال ۲۰۰۷ محمود احمدی‌نژاد، در سال ۲۰۱۴ حسن روحانی و در سال ۲۰۲۲ ابراهیم رئیسی بوده‌اند.

همانطور که در نمودار مربوط به مناطق آسیای غربی و شمال آفریقا مشاهده می‌شود، ایران وضعیت نسبتا مطلوبی از نظر شاخص جهانی گرسنگی دارد.

یمن با امتیاز ۴۵.۱، وضعیت نامساعدی را در میان کشورهای منطقه دارد. طبق این نمودار، کشورهایی که نسبت به ایران وضعیت بهتری را در این زمینه دارند، به ترتیب ترکیه، کویت، امارات و تونس هستند.

همچنین لازم است اشاره شود که کشورهای عراق، عمان، مصر، اردن، لبنان، مراکش، الجزایر و عربستان سعودی، رتبه پایین‌تری را از نظر شاخص جهانی گرسنگی نسبت به ایران به دست آورده‌اند.

در نمودار ارائه شده، روند امتیاز ایران در شاخص جهانی گرسنگی را مشاهده می‌کنید.

در نمودار ارائه شده، وضعیت روند ایران در زمینه سوتغذیه، کوتاه‌قدی کودکان، لاغری کودکان و مرگ و میر کودکان را مشاهده می‌کنید.

وضعیت مناطق مختلف جهان از نظر شاخص جهانی گرسنگی

این گزارش با چندین توصیه سیاستی به پایان می‌رسد که به گفته کارشناسان می‌تواند به توقف و معکوس کردن روند افزایش میزان گرسنگی در سطوح جهانی، منطقه‌ای، کشوری و داخلی کمک کند.

• اولویت دادن به حکومت فراگیر و مسئولیت‌پذیری در تلاش برای تغییر سیستم‌های غذایی. توقف بحران کنونی جهانی غذا و جلوگیری از بحران‌های آینده مستلزم توسعه سیستم‌های غذایی انعطاف‌پذیرتر، پایدارتر و عادلانه‌تر است. این امر به نوبه خود مستلزم حکمرانی مناسب و مسئولیت‌پذیری در میان دولت‌ها و سهامداران بخش خصوصی درگیر در سیاست غذا و تغذیه است.
• ایجاد ظرفیت‌های محلی و شامل کردن جوامع داخلی. تحول سیستم غذایی برای اینکه واقعاً همه‌گیر و مؤثر باشد، نیاز به مشارکت افراد دارد - کسانی که به صورت مستقیم در تولید مواد غذایی، حمل‌ونقل، فرآوری، عمده‌فروشی و خرده‌فروشی و مصرف نقش دارند و پیچیدگی‌های داخلی جوامع خود را درک می‌کنند. علاوه بر این، مقامات محلی و نهادها باید برای درک و اجرای سیاست‌های غذایی و تغذیه صلاحیت و قدرت نفوذ داشته باشند.
• تجهیز کردن جامعه بین‌المللی در تلاش‌های هماهنگ برای پیشگیری و واکنش به شرایط اضطراری. این شامل افزایش کمک‌های بشردوستانه در کوتاه‌مدت و بلندمدت و سرمایه‌گذاری در سیستم‌های هشدار اولیه و صندوق‌های اضطراری انعطاف‌پذیر برای پیش‌بینی شوک‌های جهانی قیمت مواد غذایی و توانایی واکنش سریع و چابک است. علاوه‌براین، دولت‌ها باید در زمینه فعالیت‌های ایجاد صلح و توسعه با یکدیگر همکاری کرده و از واکنش‌های سیاسی تند مانند محدودیت‌های صادرات مواد غذایی و سوخت اجتناب کنند.