با توسعه میراث فرهنگی و گردشگری می‌توان به احیای اماکن تاریخی و باستانی، توسعه گردشگردی و جذب توریست پرداخت. بر اساس نظرات کارشناسان، میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هر سه در کنار یکدیگر معنا پیدا می‌کنند. ارزش اماکن تاریخی در دنیا زمانی مشخص می‌شود که گردشگران از این اماکن بازدید کرده و در نهایت در خاطرات خود درباره آن بنویسند تا به این ترتیب سرمایه‌های تاریخی شناسانده و ماندگار شوند. از سوی دیگر می‌توان از طریق این اماکن در افزایش حضور گردشگران، اشتغالزایی و در نهایت ایجاد ثروت و رشد اقتصاد کشور بهره برد. با این وجود باز هم بخش عمده ای از آثار تاریخی در کشور ما برای گردشگران ناشناخته است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از آرمان ، سال گذشته روند حفاری فاضلاب خیابان مولوی تهران منجر به شناسایی اسکلتی متعلق به هزاره پنجم پیش از میلاد شد و این اسکلت تاریخ سکونت در تهران را تغییر داد. پیش از این نیز بر اساس بقایای باستان‌شناسی عمر تپه‌‌های قیطریه سه هزار سال برآورد شده بود، اما با کشف این اسکلت تاریخ این تپه‌ها به هفت هزار سال رسید. این در حالی است که رئیس سازمان میراث فرهنگی وقت اعلام کرده بود با وجود آنکه از حدود ۸۵ سال پیش ثبت آثار تاریخی ایران شروع شده است، اما هنوز بیش از ۹۵ درصد میراث فرهنگی و تاریخی ایران کشف نشده و به صورت ناشناخته مانده است. برنامه ریزی‌های منسجم درباره کشف آثار باستانی منحصرا بر عهده و در اختیار کامل دولت است.
فقط دولت می‌تواند اجازه حفاری و کارهای باستان‌شناسی را دهد و حتی اگر دولت این کار را به بخش خصوصی واگذار کند باز برنامه ریزی‌ها برعهده اوست. بر همین اساس اگر کسی با قصد حفاری در هر جای ایران اقدام به کلنگ زنی کند محکوم و زندانی می‌شود. با توجه به اینکه تهیه نقشه باستان‌شناسی زمانبر و نیازمند هزینه‌های فراوان است، اما در صورت بی توجهی این نیاز و کمبودش را نسل‌های بعد متوجه خواهند شد. با این تفاسیر لازم است کتابچه‌هایی برای معرفی این آثار با جزئیات کامل در اختیار مردم قرار گیرد و زمینه برای حضور مسافران و گردشگران برای بازدید از این اماکن تاریخی فراهم شود. در اساسنامه میراث فرهنگی تهیه نقشه باستان‌شناسی کشور عنوان شده است. بر این اساس همه جای کشور اعم از زمین، کوه، دره، بیابان و... را می‌توان از بعد باستان‌شناسی مورد بررسی قرار داد. با این تفاسیر سازمان میراث فرهنگی می‌تواند جای‌جای ایران و سایت‌ها و لایه‌های موجود در زمین و آثار تاریخی و نقشه‌ها را بررسی کرده و به این ترتیب نقشه جامعی تهیه کند. اما تاکنون بخش بزرگی از این نقشه باقی مانده است.
سوابق تاریخی ایران زمین به حدی وسیع است که تعداد کارهای انجام شده نسبت به کارهایی که باید انجام شود بسیار اندک است. با این تفاسیر اگر نقشه باستان‌شناسی تهیه شود بسیاری از مشکلات در حوزه میراث فرهنگی و تاریخی کشور حل و فصل می‌شود.
کم‌وکیف آثار ناشناخته تاریخی و باستانی
با توجه به وسعت و ظرفیت کشور در زمینه آثار تاریخی و باستانی باید گفت که جاذبه‌های گردشگری اغلب شهرستان‌ها برای مسافران ناشناخته و از چشم آنها پنهان است. باید برای معرفی آثار تاریخی و فرهنگی، مناطق تفرجگاهی، کویر، تنوع جانوری و هدایت آنها به سمت جاذبه‌ها اقدامات زیرساختی انجام شود. با بررسی اقدامات انجام شده در بخش میراث فرهنگی و گردشگری باید گفت که در این مرز و بوم فقط اقدامات گردشگری به برگزاری تورهای محدود به مقاصد کیش، قشم، اصفهان، شیراز، مشهد و چند نقطه دیگر خلاصه شده است. در اصل این اقدامات محدود دیگر اماکن ناشناخته را ناشناخته‌تر می‌کند. برای مثال مرکز استان گیلان به دلیل برخورداری از پیشینه غنی فرهنگی و تاریخی، آثار زیادی را در خود جای داده که همیشه مورد توجه گردشگران بوده، اما بناهای تاریخی و عمارت‌های این شهر ناشناخته مانده و کمتر به گردشگران معرفی شده است.
مجموعه عمارت‌های میدان شهرداری، خانه اولین شهردار رشت با معماری روسی‌اش، عمارت ابریشمی با معماری قجری و گیلانی و... از جمله بناهایی است که تک‌تک خشت‌های هر کدامشان خاطرات چندین ساله را در خود جای داده اند. ناشناخته ماندن آثار باستانی باعث تخریب آسان‌تر آنها می‌شود. سال گذشته علاوه بر تخریب خانه صادقی در ضلع شرقی حرم مطهر شاه چراغ(ع) در شهر شیراز، سه باب خانه ارزشمند تاریخی و فرهنگی نیز مورد تخریب قرار گرفت. این در حالی است که سازمان میراث فرهنگی بر اساس بند ۱۱ قانون اساسنامه سازمان میراث فرهنگی کشور مصوب یکم اردیبهشت ماه ۷۴، تعقیب قضائی تخریب‌کنندگان بناهای مذکور را پیگیری می‌کند. همچنین در فصل نهم قانون مجازات اسلامی در ۱۲ ماده و چهار تبصره به طور صریح به مجازات تخریب اموال تاریخی و فرهنگی پرداخته است که نشان از توجه قانونگذار به اموال منقول ملی دارد، اما با توجه به گسترده شدن فعالیت‌‌های سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری طی چند سال گذشته و همچنین گسترده شدن دامنه اختیارات و وظایف محوله آیا این پهنا به طور کامل از سوی قانونگذار لحاظ شده است؟
این درحالی است که علاوه بر آثار تاریخی، رسیدگی به میراث معنوی و طبیعی نیز جزو فعالیت‌‌های روزمره این سازمان محسوب می‌شود و میلیون‌‌ها شیء در موزه‌‌ها و بسیاری از آثار کشف نشده (دفن شده) در زیر خاک و از همه مهم‌تر هزاران بنا، پل، جاده، قنات، دخمه، سنگ‌نگاره و هر آنچه از آن آیین و سنن در میراث معنوی یاد می‌شود، تحت پوشش سازمان میراث فرهنگی است.
انجمن‌ها، پشتوانه مردمی میراث فرهنگی هستند
مدیر کل ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی درباره آثار تاریخی و میراثی ناشناخته در کشور می‌گوید: اقدامات گوناگون همچون ثبت، معرفی و مرمت برای حفظ و نگهداری آثار جزو وظایف سازمان میراث فرهنگی کشور محسوب می‌شود. از سال ۱۳۱۰ تاکنون در کشور ما حدود ۳۲ هزار اثر به ثبت رسیده است، اما بر اساس برآوردهای انجام شده به نظر می‌رسد که در ایران بیش از یک میلیون اثر وجود دارد. فرهاد نظری می‌افزاید: در این شرایط باید بتوان اقدامات گسترده در زمینه بررسی و شناسایی آثار باستانی را انجام داده و با عزم ملی و همراهی دیگر سازمان‌ها، دستگاه‌ها و به ویژه سازمان شهرداری بتوان سازمان میراث فرهنگی و گردشگری را برای رسیدن به اهدافش همراهی کرد. برای مثال بسیاری از آثار موجود در شهرها جزو میراث و هویت شهرها محسوب می‌شود و در این شرایط هم باید شهرداری به همراهی سازمان میراث فرهنگی به شناسایی اماکن تاریخی و باستانی بپردازد.
به گفته او حتی شهرداری‌ها نیز باید نسبت به شناسایی و مرمت این آثار وارد عمل شده و با عزم ملی برای نگهداری این آثار اقدام کنند. مدیر کل ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی با بیان اینکه در گذشته ساختار خارج از میراث فرهنگی مبنی بر انجمن‌های میراث فرهنگی وجود داشت، می‌افزاید: این انجمن را مقامات محلی همچون دهیاری، بخشداری و مردم تشکیل داده بودند و این افراد با عزم جدی در حفظ، نگهداری و پاسداشت میراث فرهنگی موفق بودند. در ضمن این انجمن‌ها در دولت گذشته تعطیل شدند، اما هم اکنون شاهد فعالیت این انجمن‌ها در دولت یازدهم هستیم. در واقع این انجمن‌ها ظرفیت و پشتوانه اصلی میراث فرهنگی محسوب می‌شوند. مدیر کل ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی ادامه داد: برای جلوگیری از تخریب آثار باستانی و تاریخی، احیای انجمن‌های مردم نهاد از یک سو و توانمند کرد و آگاه ساختن انجمن‌ها از سوی دیگر می‌تواند تاثیرگذار باشد. در اصل سازمان میراث فرهنگی با ایجاد ارتباطات مناسب با انجمن‌ها اقدامات مناسب انجام می‌دهد. نظری با بیان اینکه امروزه نقش مردم در حفظ آثار تاریخی و باستانی از اهمیت ویژه ای برخوردار است، می‌گوید: برای مثال قنات‌ها یکی از باارزش‌ترین دارایی‌های بشر محسوب می‌شوند.
امسال پرونده قنات ایران به ثبت آثار جهانی رسید و هم اکنون ۱۱ قنات از کشورمان به ثبت جهانی رسیده است. این در حالی است که مدیریت این قنات‌ها با مردم است. این‌گونه مدیریت‌ها به هیچ عنوان مقطعی نیست، بلکه از گذشته بوده و امروزه نیز مدیریت قنات‌ها به این ترتیب انجام می‌شود. با این تفاسیر حتی در آینده نیز فقط با اعمال مدیریت از سوی مردم می‌توان جلوی تخریب قنات‌ها را گرفت، چون در این پرونده بهره برداران و سهامداران مردم هستند، طبیعتا خودشان نیز نسبت به نگهداری آن حساسیت‌های لازم را به خرج می‌دهند.
