بحران جدید سوئز اقتصاد جهان را تهدید می‌کند

اقتصادآنلاین - آرش نصیری؛ بیش از هزار مایل دورتر از غزه، یک بحران دریایی در حال وقوع است که می‌تواند جنگ بین اسرائیل و حماس را به یک امر جهانی با پیامدهایی برای اقتصاد جهانی تبدیل کند. از 15 دسامبر، چهار شرکت از پنج شرکت بزرگ حمل و نقل کانتینری جهان، cma cgm، Hapag-Lloyd، Maersk و msc خدمات خود را در دریای سرخ متوقف یا به حالت تعلیق درآورده‌اند، مسیری که ترافیک کانال سوئز باید از طریق آن عبور کند. شبه‌نظامیان حوثی که به سلاح‌های پیشرفته مجهز هستند، حملات خود را به جریان‌های کشتیرانی جهانی تشدید می‌کنند. با بسته شدن ناگهانی یکی از شریان‌های تجاری بزرگ جهان، آمریکا و متحدانش در حال افزایش فعالیت‌های دریایی در خاورمیانه هستند و حتی ممکن است به حوثی‌ها حمله کنند تا بتوانند عبور آزاد را دوباره برقرار کنند.

باب المندب تنگه باریکی بین آفریقا و شبه جزیره عربستان است که تخمین زده می‌شود 12 درصد حجم تجارت جهانی به طور معمول از طریق آن و شاید 30 درصد ترافیک کانتینری جهانی از طریق آن انجام می‌شود. این منطقه به منطقه ممنوعه تبدیل شده است زیرا حوثی‌های مستقر در یمن به کشتی‌ها حمله می‌کنند و ظاهراً در حمایت از فلسطینی‌ها در غزه هستند. اعتصابات هفته‌ها ادامه داشته است اما اکنون به شدت افزایش یافته است. در 15 دسامبر، حوثی‌ها تهدید کردند که به یک کشتی حمله می‌کنند، کشتی دیگری را با پهپاد مورد اصابت قرار دادند و دو موشک بالستیک به سمت mv Palatium III پرتاب کردند که یکی از آن‌ها به کشتی اصابت کرد. حمله به Palatium III اولین مورد استفاده از موشک بالستیک ضد کشتی بود. همه کشتی‌ها با پرچم لیبریا بودند. در 16 دسامبر، کشتی نیروی دریایی آمریکا، uss Carney (تصویر)، 14 پهپاد را بر فراز دریای سرخ سرنگون کرد در حالی که یک کشتی بریتانیایی به نام hms Diamond، دیگری را منهدم کرد.

در مواجهه با خطر فزاینده فلج شدن کشتی‌ها و کشته شدن خدمه آن‌ها، صنعت کشتیرانی جهانی در حال تغییر وضعیت اضطراری است. در 15 دسامبر مرسک و هاپاگ-لوید خدمات خود را متوقف کردند. در 16 دسامبر، cma cgm، مانند msc، از مالک Palatium III پیروی کرد، که گفت «تا زمانی که گذرگاه دریای سرخ امن باشد» کشتی‌هایش از کانال سوئز در هر دو جهت استفاده نخواهند کرد و برخی از کشتی‌ها از طریق «دماغه امید نیک» (شبه جزیره‌ صخره‌ای در جنوبی‌ترین قسمت قاره آفریقا) تغییر مسیر خواهند داد. این چهار شرکت با هم 53 درصد از تجارت جهانی کانتینر را تشکیل می‌دهند. اپراتورهای کوچکتر کانتینری، همچنین شرکت‌های حمل و نقل فله‌بر خشک و شرکت‌های نفتکش، اکنون ممکن است از آن‌ها پیروی کنند.

بحران دو پیامد بزرگ دارد. یکی برای اقتصاد جهانی و دیگری در مورد خطرات تشدید نظامی در خاورمیانه در حالی که کشورهای غربی در تلاش برای برقراری مجدد نظم هستند. از اقتصاد شروع کنیم. درآمد حاصل از کانال سوئز یک منبع درآمد عمده برای مصر است که در حال حاضر در بحبوحه بحران مالی قرار دارد. اسرائیل کمتر متاثر خواهد شد و تنها حدود 5 درصد تجارت آن از ایلات، بندر دریای سرخ آن می‌گذرد. برای اقتصاد جهانی، بسته شدن طولانی‌مدت مسیر سوئز، هزینه‌های تجارت را افزایش می‌دهد، زیرا کشتی‌رانی در سراسر آفریقا تغییر مسیر می‌دهد، زمان بیشتری را صرف می‌کند و حق بیمه افزایش می‌یابد. بحران‌های کوتاه مدت زنجیره تامین نیز می‌تواند ناشی از تغییر مسیر تجارت در مقیاس وسیع باشد: در سال 2021 کشتی Ever Given، یک کشتی تحت هدایت تایوانی، به گل نشست و کانال را به مدت 6 روز مسدود کرد و بحران زنجیره تامین جهانی را تشدید کرد. اگر تصور شود که بحران امنیتی دریای سرخ تهدیدی برای کشتیرانی در دریای عرب است که شاید یک سوم عرضه جهانی نفت از طریق دریا از آن عبور می‌کند، هزینه‌های اقتصادی به طور چشمگیری بیشتر خواهد بود.

این خطرات دلیل تمایل آمریکا و متحدانش به اقدام است. اما تهدید حوثی‌ها تهدیدی دلهره‌آور و پیچیده است. شعار این گروه شبه‌نظامی شامل شعار «مرگ بر اسرائیل» است. و ادعا می‌کند که «همه کشتی‌هایی را که به سمت بنادر اسرائیل حرکت می‌کنند» تا زمانی که غذا و دارو به غزه تحویل داده شود، هدف قرار می‌دهد. اما اکثر کشتی‌هایی که مورد حمله قرار می‌گیرند نه به سمت اسرائیل می‌روند و نه مالکیت اسرائیلی دارند. کشورهای سراسر جهان تحت تأثیر قرار گرفته‌اند: یکی از کشتی‌هایی که مورد حمله حوثی‌ها قرار گرفت، تحت پرچم هنگ کنگ حرکت می‌کرد.

ناهماهنگی آشکار اهداف اعلام شده حوثی‌ها را نباید با ناکارآمدی اشتباه گرفت: برای سال‌ها، ایران از این گروه حمایت کرده است. پیچیدگی برخی از تسلیحات درگیر بالا است. فابیان هینز از مؤسسه بین المللی مطالعات استراتژیک (iiss) که یک اندیشکده در لندن است، می‌گوید: «حوثی‌ها در این مرحله یک زرادخانه موشکی غول پیکر ضد کشتی دارند.»

مقامات غربی در مورد اینکه آیا ایران حملات انفرادی را هدایت می‌کند یا خیر، تردید دارند. اطلاعات اسرائیل هنوز متقاعد نشده است که حملات اخیر توسط سپاه 6000، یگانی از نیروی قدس اعزامی ایران که با حوثی‌ها در یک مرکز فرماندهی مشترک همکاری می‌کند، تایید شده باشد. خطر اکنون این است که ایران کنترل کاملی بر حملات حوثی‌ها ندارد و حملات در طیف وسیع‌تری از کشورها در حال کشیده شدن است.

این امکان وجود دارد که دیپلماسی به کاهش تنش کمک کند. در سال 2015، عربستان سعودی و امارات در جنگ داخلی یمن به نفع دولت به رسمیت شناخته شده بین المللی مداخله کردند. در مارس 2022، سعودی‌ها با آتش بس موافقت کردند و حوثی‌ها کنترل پایتخت، صنعا، و سواحل استراتژیک غربی را در دست گرفتند. آن‌ها ممکن است به زودی نقشه راه را برای دائمی کردن آتش بس و پایان دادن به جنگ اعلام کنند. تعهد به توقف حملات دریایی ممکن است بخشی از هر گفتگو باشد.

با این وجود، پاسخ نظامی بزرگتر به تهدید حوثی‌ها اکنون محتمل است. یک گروه ضربت چندملیتی که در حال حاضر توسط نیروی دریایی آمریکا رهبری می‌شود، در حال حاضر در سواحل یمن فعالیت می‌کند تا تلاش کند حوثی‌ها را از سوار شدن اجباری به کشتی‌ها یا شلیک موشک باز دارد این گروه هم شامل مصر و هم عربستان سعودی می‌شود. در هفته‌های اخیر کشتی‌های جنگی آمریکایی، انگلیسی و فرانسوی همگی پهپادها و موشک‌های حوثی‌ها را رهگیری کرده‌اند و آمریکا از استرالیا خواسته است که یک کشتی جنگی نیز بفرستد.

اما این ناوگان دفاعی برای تحت کنترل نگه داشتن بحران تلاش کرده است. حوثی‌ها نشان داده‌اند که همیشه احتمال عبور چند پهپاد و موشک وجود دارد. یکی از گام‌های بالقوه بعدی شامل اسکورت‌های مسلح برای کشتی‌های تجاری است که آمریکا در جریان به اصطلاح جنگ نفتکش بین ایران و عراق در دهه 1980 از آن استفاده کرد. اما به گفته منابع دریایی درگیر در بحث، این‌ها منابع فشرده هستند و به تعداد بسیار زیادی کشتی جنگی نیاز دارند.

بدیل اصلی حمله مستقیم به حوثی‌ها و زرادخانه آن‌هاست. آمریکا و اسرائیل هر دو برنامه‌هایی برای حمله به انبارها و پرتابگرهای حوثی‌ها دارند. آمریکا تمایلی به گسترش دخالت خود در خاورمیانه ندارد: دولت بایدن بر گسترش گروه ضربت دریای سرخ و اعمال فشار دیپلماتیک و اقتصادی بر ایران متمرکز شده بود. اسرائیل خواهان درگیری جدید نیست: از قبل با فشار آمریکا برای پایان دادن به این مرحله از جنگ غزه مواجه است و نگران حزب الله، گروه شبه نظامی لبنانی است که تقریباً هر روز به اسرائیل موشک شلیک می کند. با این حال، اگر حوثی‌ها به حملاتی ادامه دهند که یکی از راه‌های تجاری بزرگ جهان را بسته نگه می‌دارد، تشدید تنش ممکن است اجتناب‌ناپذیر باشد.