پیش‌بینی وضعیت غیر عادی در بازار، به کمک مالی رفتاری

به گزارش اقتصاد آنلاین، نشست معرفی و بررسی کتاب «اشتیاق غیرعقلانی» اثر رابرت شیلر، برنده جایزه نوبل اقتصادی به همت انتشارات بورس در خانه کتاب و ادبیات ایران با حضور مصطفی نصراصفهانی مدرس دانشگاه و پژوهشگر اقتصاد رفتاری، عسگر نوربخش عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و شهاب موسوی فعال اقتصادی در کنار محمد ندیری مترجم اثر و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران برگزار شد.

این کتاب از اولین کتاب‌های نوشته شده در حوزه اقتصاد رفتاری است که اولین بار در سال 2000 در خلال حباب دات کام منتشر شد و به بررسی ماهیت شیدایی سرمایه‌گذاری‌ها و حباب‌های سفته‎بازانه می‌پردازد. شیلر به سرمایه‌گذاران یادآوری می‌کند که قیمت سهام را نه به عنوان یک موجودیت مستقل، که به عنوان مجموعه‌ای از انتخاب‌های مردم در نظر بگیرید.

گذشت زمان نشان داد که رابرت شیلر در زمان انتشار دو ویرایش اول و دوم کتاب خود، تحلیلی درست از ایجاد حباب و پیش‌بینی ریزش آن در بازار سهام و در بازار املاک و مستغلات داشته است. این کتاب تاکنون به 14 زبان زنده دنیا ترجمه شده و نویسنده آن به عنوان محقق مالی رفتاری به صورت فعال در بطن بحران‌های مالی و اقتصادی جهان حضور داشته است.

محمد ندیری، مترجم کتاب در بخشی از سخنان خود در نشست مذکور گفت: پارادایم مالی رفتاری از دهه ۱۹۸۰ در مقابل پارادایم کلاسیک که پیش‎فرض آن عقلانیت کامل و اطلاعات کامل بازارها و سرمایه‌گذاران است، شکل گرفت.

استاد دانشگاه تهران افزود: تئوری بازار کارا، تئوری اصلی و پارادایم اصلی اقتصاد بوده است که طرفداران آن در مقابل اقتصاد رفتاری، مقاومت جدی داشته‌اند.

وی ادامه داد: با گسترش مباحث روان‎شناسی شناختی در اقتصاد، نظریه‎پردازان می خواستند ببینند بر اساس علوم شناختی انتخاب‎ها در شرایط ریسکی چگونه است. آزمایشات اولیه رفتارها نشان داد این تئوری توضیح دهنده رفتار انسان‎ها در شرایط ریسکی است. بعدها آلیس، تناقض تئوری مطلوبیت انتظاری را نشان داد و گفت این تئوری نمی‎تواند رفتارهای انسان‎ها را در فضاهای ریسکی نشان دهد.

ندیری درباره این کتاب توضیحاتی ارائه کرد و افزود: من فکر می‌کردم اگر دانشگاه تهران این اثر را چاپ کند خوب باشد اما از سوی دیگر اثرگذاری انتشارات بورس را نداشت به همین دلیل کتاب به همت انتشارات بورس روانه بازار نشر شد.

مترجم کتاب با بیان اینکه تاکنون چندین کتاب از شیلر، نویسنده این اثر به زبان فارسی که کتاب «اقتصاد روایی» بخشی از این کتاب است، منتشر و در ایران به‎خوبی شناخته شده است، بیان کرد: شیلر در بین اقتصاددانان شناخته شده است. پارادایم مالی رفتاری یا اقتصادی رفتاری که شیلر به آن پرداخته از دهه 1980 به این سو رواج یافت.

نوربخش، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران نیز در بخشی از این نشست با اشاره به مفاهیم مطرح شده در کتاب «اشتیاق غیرعقلانی»، مطرح کرد: آیا صرفا سرمایه‌گذاران باعث تورش‌های رفتاری در بازارها می‌شوند و یا دولت‌ها و سیستم‌ها در شروع آن نقش دارند و چرا همه خطاها به نام سرمایه‌گذاران تمام می‌شود؟

وی با طرح این سوال، عنوان کرد: با شناخت رفتار دولت‌ها می‌توان بحران‌ها و اتفاقات آینده را پیش‌بینی کرد و این موضوعی است که در این کتاب راجع به آن صحبت شده است.

نوربخش افزود: اتفاقاتی که امروز در فلسطین اشغالی و مقاومت در برابر اشغالگری شاهد آن هستیم، به دلیل سابقه 60 ساله کشتار و جنایت در آن منطقه است، مالی رفتاری و مواجه با بازار هم دقیقا بدین گونه است و باید در تحلیل‌ها به سابقه بازار و رفتار سرمایه‌گذاران توجه کنیم.

نوربخش در ادامه این نشست با اشاره به اینکه ندیری (مترجم کتاب) روی کار دشواری دست گذاشته چراکه پارادیم مالی رفتاری یکی از مباحث مهم است، بیان کرد: از بین کتاب‎های ترجمه شده کار روی رشته مالی رفتاری، سخت است؛ چون واژه‎های روانشناسی اجتماعی در آن حضور دارد و از این جهت ترجمه این کتاب‎ها کار سختی است.

مصطفی نصراصفهانی، مدرس دانشگاه، دیگر سخنران این نشست در ادامه با تاکید بر اینکه موضوعی که کتاب «اشتیاق غیرعقلانی» به آن پرداخته مغفول مانده است، عنوان کرد: من همواره پیگیر تحولات در حوزه رفتاری بودم. این کتاب مغفول مانده و مورد توجه قرار نگرفته است.

وی در ادامه به سیر نظرات اقتصادی اشاره و به نظریه فریدمن در اقتصاد پرداخت و گفت: فریدمن در مقاله خود با عنوان «روش‌شناسی اقتصاد اثباتی» بحثی کرده که نظریه‌های اقتصادی باید مورد قضاوت قرار بگیرند اما نه با واقع‌گرایی روانشناسانه بلکه با توانایی آن‌ها برای پیش‌بینی رفتار عوامل اقتصادی. دو مورد از بزرگترین پیروزی‌های فریدمن به عنوان یک نظریه‌پرداز اقتصادی از کاربرد فرضیه رفتار عقلایی و مباحثه با اقتصاددانانی که در ماورای این فرضیه می‌اندیشیدند بدست آمده است. فریدمن می گوید هر وقت توانستید مدلی را توسعه دهید که بتوانید پیش‌بینی بهتری ارائه کنید آن تئوری بهتر است.

وی با تاکید بر رتوریک بودن نظریه مالی رفتاری گفت: یکی از ویژگی‎های این رتوریک بودن این است که آزمون‌پذیری را وابسته به شخص می‎کند. از سوی دیگر این رتوریک بودن باعث می‎شود یکی مانند شیلر در سه ویراست کتاب «اشتیاق غیرعقلانی» بحران‎های مالی را پیش‎بینی کند و دیگری نه. این نوع پیش‎بینی، پیامبرگونه است.

شهاب موسوی، کارشناس و فعال اقتصادی و مالی نیز با تاکید به ناشناخته بودن مفاهیم این کتاب در بین جامعه مالی، بیان کرد: تا هفته گذشته که به این نشست دعوت شدم، این کتاب را ندیده بودم و متاسفم که فعالان بازار با این کتاب ارزشمند، آشنا نیستند.

موسوی با اشاره به اینکه در دانشگاه‌ها می‌آموزیم چگونه یک شرکت را با عدد و رقم ارزش‌گذاری کنیم، تاکید کرد: سرمایه‌گذاران بزرگ امروز دنیا، صرفا به دنبال ارزش‌گذاری و ارزندگی نیستند؛ بلکه آن‌ها به دنبال درک اندیشه مدیران شرکت‌ها در نحوه اداره مجموعه خود هستند و این کتاب رویکردی جدید به این نوع نگاه به بازارهای مالی و فعالیت‌های اقتصادی است.

موسوی ادامه داد: شاید این نظر دور بیاید که به دنبال نگاه مدیران باشیم اما من این دو را هم‌راستا می‌دانم. در عمده نگاه سرمایه‌گذاران ارزشی نگرش را موثر می‌دانم. الان نگاه به این سو است که ابزارها را کنار بگذاریم و نگاه کنیم ببینیم مدیران چگونه می‌اندیشند. در حوزه سرمایه‌گذاری امروز مفاهیمی که سرمایه‌گذاران ارزشی مطرح می‌کنند، مهم است و این کتاب با زبانی با مخاطب حرف می‌زند که گویی از زبان سرمایه‌گذاران مفاهیم ارزشی مطرح می‌شود.

ندیری مترجم کتاب «اشتیاق غیرعقلانی» در بخش پایانی این نشست، اضافه کرد: گاهی اوقات به هشدارهای کارشناسان و پیشکسوتان بازار که به کمک مالی رفتاری خبر از وضعیت غیرعادی می‌دهند، به صورت بی‌ادبانه پاسخ داده می‌شود در حالی که کارشناس مذکور با تحلیل رفتارها پیش از وقوع بحران آن را گوشزد می‌کند.

وی در پایان خاطرنشان کرد: همان‌گونه که در ریزش سال 99 بورس، شاهد این قضیه بودیم که قبل از وقوع بحران با برخی از کارشناسانی که پیش از وقوع هشدار می‌دادند، چگونه برخورد و در مقابلشان موضع‌گیری شد.