وضعیت اضطراری چیست و چه تفاوتی با اصل تعهد الزام آور است دارد؟
وضعیت اضطراری شرطی است که در قراردادها گنجانده می‌شود تا مسئولیت فجایع غیرقابل پیش بینی و غیرقابل اجتنابی که روند مورد انتظار وقایع را قطع می کنند و شرکت کنندگان را از انجام تعهدات خود باز می دارد، حذف کنند.
این ماده‌ها معمولا هم بلایای طبیعی و هم فجایع ایجاد شده توسط انسان را پوشش می دهند.
در برخی از حوزه‌های قضایی، سه آزمون برای تعیین صادق بودن یا نبودن دفاعیه مبنی بر وضعیت اضطراری وجود دارد. رویداد باید غیرقابل پیش‌بینی، خارجی و غیرقابل مقاومت باشد.
با توجه به افزایش آگاهی در مورد بیماری های همه گیر، سیارک ها، ابر آتشفشان ها، تهدیدات سایبری و جنگ هسته ای سوالاتی در این مورد مطرح شده است که چه پدیده‌هایی از نظر قانونی «قابل پیش بینی» هستند و چه پدیده‌های غیرقابل پیش‌بینی به حساب می‌آیند.
وضعیت اضطراری با مفهوم «تعهدات الزام‌آور است» یعنی یکی از اصول حقوق بین‌الملل که ملزم می‌سازد توافق‌ها باید حفظ شوند و نبایستی به بهانه‌ای از انجام آنها طفره رفت، در تعارض قرار دارد.
درک وضعیت اضطراری
وضعیت اضطراری یک اصطلاح فرانسوی است که در لغت به معنای «نیروی بزرگتر» است. این به مفهوم قوه قهریه مربوط می شود، یعنی رویدادی مانند طوفان یا گردباد که هیچ طرفی نمی تواند در مورد آن پاسخگو باشد. وضعیت اضطراری همچنین اعمال انسان‌ها مانند درگیری مسلحانه را نیز شامل می شود.
به طور کلی، برای اینکه رویدادها وضعیت اضطراری ایجاد کنند باید غیرقابل پیش بینی، نسبت به طرفین قرارداد خارجی و اجتناب ناپذیر باشند. این مفاهیم بسته به حوزه قضایی به شکلی تعریف و استفاده می شوند.
مفهوم وضعیت اضطراری از قانون مدنی فرانسه سرچشمه گرفته است و در بسیاری از حوزه های قضایی که نظام های حقوقی خود را از قانون ناپلئون اخذ کرده‌اند، استاندارد پذیرفته شده ای به حساب می‌آید. در نظام‌های حقوقی عرفی مانند نظام‌های حقوقی ایالات متحده و بریتانیا، بندهای وضعیت اضطراری قابل قبول هستند، اما باید رویدادهایی را که این بند را قابل اجرا می‌سازند صریح‌تر توضیح داده باشند.
مهم
وضعیت اضطراری یک بند قراردادی است که مسئولیت حوادث فاجعه بار مانند بلایای طبیعی و جنگ را حذف می کند.
وضعیت اضطراری در مقابل اصل «تعهد الزام‌آور است»
به طور کلی، وضعیت اضطراری با مفهوم «تعهد الزام‌آور است» (pacta sunt servanda عبارتی لاتین است به معنای تعهدات قراردادی بایستی حفظ شوند)، که یکی از مفاهیم کلیدی در حقوق مدنی و بین المللی با مفاهیم مشابهی در حقوق عرفی است، در تعارض قرار دارد. فرار از مسئولیت قراردادی نبایستی آسان فرض شود و برای مثال اثبات غیرپیش‌بینی بودن رویدادها به طور ذاتی دشوار است.
با گذشت زمان، آگاهی جهان از تهدیدهای طبیعی مانند شعله های خورشیدی، سیارک ها، بیماری های همه گیر، و ابر آتشفشان ها که قبلاً از آنها غافل بودیم افزایش پیدا می‌کنند. ما همچنین در حال ایجاد تهدیدات انسانی جدید مانند قابلیت حملات سایبری، هسته ای و جنگ بیولوژیکی هستیم. این مسائل سؤالاتی را در مورد اینکه چه چیزی در مفهوم حقوقی «قابل پیش بینی» است و چه چیزی غیر قابل پیش‌بینی به حساب می‌آید، ایجاد کرده است.
همچنین، به طور فزاینده ای از نقش انسان در رویدادهایی که عموماً «خارجی» یا قوه قهریه در نظر گرفته می شدند مانند رویدادهای اقلیمی و لرزه ای آگاه می شویم. یک دعوای حقوقی جاری در حال بررسی این سؤال است که آیا پروژه‌های حفاری و ساخت و ساز در رویداد بلایای طبیعی که این پروژه‌ها را غیرقابل اجرا کرده است، نقش داشته است یا خیر. به طور خلاصه، مفاهیمی که زیربنای وضعیت اضطراری را تشکیل می‌دهند در حال تغییر هستند.
مثال وضعیت اضراری
بهمنی یک کارخانه تامین کننده را در کوه های آلپ فرانسه تخریب می کند و باعث تاخیر طولانی‌مدت در ارسال کالاها می‌شود و مشتری را به شکایت برای جبران خسارت سوق می دهد. تأمین‌کننده ممکن است با استناد به بند وضعیت اضطراری از خود دفاع کند و چنین استدلال که بهمن یک رویداد غیرقابل پیش‌بینی، بیرونی و اجتناب‌ناپذیر بوده است – سه آزمونی که توسط قانون فرانسه اعمال می‌شود.
به غیر از زمانی که در قرارداد مشخصاً رویداد بهمن به عنوان عامل رفع مسئولیت تأمین کننده نامیده شده باشد، ممکن است دادگاه به راحتی تصمیم بگیرد که تأمین کننده بایستی به مشتری خسارت پرداخت کند: دادگاه های فرانسه این رویداد را «قابل پیش بینی» تلقی کرده اند زیرا رویداد مشابهی نیم قرن قبل از آن رخ داده بود. به طور مشابه، یک جنگ در یک منطقه پر از درگیری، معیارهای کنترل سرمایه در یک اقتصاد در حال تقلا و وقوع سیل در منطقه‌ای که اغلب دچار سیل‌زدگی می‌شود ممکن است «غیر قابل پیش بینی» نباشند.
هشدار
اگر قبل از این و حتی سال‌ها پیش، یک بلای طبیعی یا بلایای دیگر در مکانی رخ داده باشند، ممکن است تکرار آن بلایای طبیعی «غیر قابل پیش‌بینی» تلقی نشود.
ملاحظات ویژه
اتاق بازرگانی بین‌المللی تلاش کرده است تا معنای وضعیت اضطراری (اگرچه این مفهوم در اینکوترمز سازمان گنجانده نشده است) را با استفاده از استاندارد «غیرعملی‌بودن» روشن کند، به این معنی که اجرای مفاد قرارداد اگر کاملا غیرممکن نباشد، به‌طور غیرمنطقی سنگین و پرهزینه خواهد بود.
