خصوصی سازی غیراصولی چه بر سر هپکو آورد؟
شرکت هپکو که زمانی بزرگترین سازنده ماشین آلات راهسازی و معدنی در خاورمیانه بود در وضعیتی بحرانی به سر می برد؛ هپکو در سال‌های ۹۲ تا ۹۹، تنها ۵واحد از محصولات خود را به فروش رسانده و همواره زیانده بوده است.
اقتصادآنلاین ـ سهیل بانی؛ شرکت تولید تجهیزات سنگین هپکو در سال ۱۳۵۱ و با مشارکت سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) تاسیس شد. موضوع اصلی فعالیت شرکت، پیرامون طراحی، تولید، ساخت، مونتاژ و تامین ماشین‌آلات سنگین است. با این وجود هپکو در صنایع فلزات، معادن، نفت و گاز، خودروسازی و ترابری نیز فعالیت می‌کند. سهام هپکو در سال ۸۳ و با نماد «تپکو» در بورس تهران عرضه شد و هم‌اکنون ارزش بازاری این نماد به حدود چهار هزار میلیارد تومان می‌رسد. در ادامه بیشتر به هپکو و وضعیت سهام این شرکت در بورس می‌پردازیم.
هپکو؛ قربانی جدید اصل ۴۴
شرکت هپکو در زمان تاسیس، بزرگترین کارخانه تولید ماشین‌آلات راهسازی و معدنی در خاورمیانه بود. برادران رضایی که نقش بزرگی در تاسیس شرکت داشتند، موفق شدند با شرکت کاترپیلار آمریکا قرارداد ببندند و کارکنان خود را جهت آموزش تخصصی به آلمان و آمریکا اعزام کنند. به این ترتیب نخبگان بسیاری جذب هپکو شدند و فعالیت‌های شرکت گسترش یافت.
پس از انقلاب سال ۵۷، همه اموال خانواده رضایی، از جمله هپکو، مصادره شد و این شرکت تحت مالکیت دولت قرار گرفت. همچنین قرارداد بین هپکو و کاترپیلار نیز به علت تحریم‌ها لغو شد.
سریال مشکلات هپکو از سال ۸۵ و پس از واگذاری به بخش خصوصی، بر اساس اصل ۴۴ قانون اساسی آغاز شد. مالکیت هپکو در سال ۹۵ بار دیگر تغییر کرد اما این واگذاری نیز نتوانست مرهمی بر زخم‌های شرکت باشد.
مشکلات هپکو تا جایی ادامه یافت که کارکنان آن، بارها تجمعاتی را در اعتراض به شرایط شرکت و تعویق پرداخت مطالباتشان ترتیب دادند. در واکنش به این اعتراضات، دولت تصمیم گرفت که بار دیگر مالکیت هپکو را به عهده بگیرد. در حال حاضر، سازمان تامین اجتماعی با مالکیت ۵۲.۲درصد از سهام هپکو، سهامدار اصلی این شرکت به شمار می‌رود. به علاوه، سازمان خصوصی سازی ۲.۷۵درصد، بانک تجارت ۱.۸۷درصد و بانک تجارت ۱.۷درصد از سهام هپکو را در اختیار دارند و از سهامداران عمده آن به حساب می‌آیند.
شاید عمق فاجعه‌ای که در هپکو در حال وقوع است، با آمار تولید محصولات شرکت مشخص شود. هپکو از ابتدای سال ۹۲ تا پایان ۹۹، تنها پنج واحد از محصولات خود را تولید کرده است و در ۶سال، هیچگونه تولیدی نداشته است!
زیان‌های متوالی هپکو
بررسی صورت‌های مالی هپکو در ۱۰سال گذشته، حکایت از زیان‌های پی در پی این شرکت دارد. هپکو در این مدت، همواره زیان خالص شناسایی کرده و مبلغ این زیان در سال ۹۹، بیش از پنج سال گذشته بوده است. اختلاف قابل توجه سود عملیاتی و سود خالص هپکو نیز ناشی از بازپرداخت سنگین وام‌های این شرکت است.
زیان‌های پیاپی هپکو در سال‌های اخیر، سبب شده تا زیان انباشته شرکت در پایان سال ۹۹ به ۸۷۰میلیارد تومان برسد. گرافی که در ادامه مشاهده می‌کنید، سود و زیان خالص و عملیاتی و همچنین زیان انباشته هپکو را در ۱۰سال اخیر نشان می‌دهد.
صورت‌های مالی ۹ماهه منتهی به ۱۴۰۰.۰۹.۳۰ هپکو، از بهبود شرایط این شرکت نسبت به دوره مشابه سال گذشته خبر می‌دهند. درآمدهای عملیاتی هپکو تا پایان پاییز امسال با هزار و ۷۰۰درصد افزایش به ۳۰میلیارد تومان رسیده است.
با این وجود زیان عملیاتی هپکو با افزایش ۱۶درصدی به ۱۶میلیارد تومان رسید. زیان خالص هپکو اما با ۸۲درصد کاهش مواجه شد و به ۲۱میلیارد تومان رسید. در حالی که این رقم در ۹ماهه سال گذشته معادل ۱۲۰میلیارد تومان بود.
سقوط «تپکو» پس از رکود یک ساله
سهام شرکت هپکو با نماد «تپکو» در بازار زرد فرابورس و در گروه ماشین آلات و تجهیزات معامله می‌شود. از ابتدای سال ۹۹، تا مرداد ماه همان سال که بورس در دوره اوج خود به سر می‌برد، «تپکو» در حالی رشد ۸۰درصدی را ثبت کرد که شاخص گروه ماشین آلات و تجهیزات بیش از ۱۸۰درصد رشد کرد. با آغاز سقوط بازار در مرداد ماه، «تپکو» وارد دوره رکود خود شد و این نماد بیش از یک سال در صف فروش قفل شد.
پس از آن بود که «تپکو»، دو مرتبه و در تاریخ‌های ۱۶شهریور و ۳مهر، بدون محدودیت دامنه نوسان بازگشایی شد و در این دو بازگشایی، به ترتیب ۴۱.۲ و ۲۳.۹درصد سقوط قیمت را به ثبت رساند. این افت قیمت سبب شد تا بازدهی «تپکو» از ابتدای سال ۹۹ تا به امروز، به منفی ۴۳.۸درصد برسد. این در حالی که است که شاخص گروه ماشین آلات و تجهیزات در همین مدت رشد ۱۵.۴درصدی را تجربه کرده و شاخص کل بورس ۱۶۰درصد رشد کرده است.
نمودار زیر، روند قیمتی «تپکو» و مقایسه آن با شاخص گروه ماشین آلات و تجهیزات را از ابتدای سال ۹۹ نشان می‌دهد.
هپکو در مسیر ارج و تولی پرس
بررسی شرکت هپکو از ابعاد مختلف، موید آن است که شرکت در شرایطی بحرانی به سر می‌برد. به نظر می‌رسد روال نادرست خصوصی‌سازی در ایران، گریبان‌گیر این شرکت هم شده است و اگر هرچه زودتر، اقداماتی موثر و عملیاتی برای بهبود وضعیت هپکو صورت نگیرد، سرنوشت تلخ شرکت‌هایی چون ارج و تولی پرس در انتظار این غول خفته صنعت ایران خواهد بود.
