زمستان صنایع، در پاییز رقم خورد / قطعی گاز فولادی ها تا کی ادامه دارد؟

اقتصاد‌آنلاین - سیده زینب رزم‌گیر؛ درحالی که وزیر نفت، سه هفته گذشته اعلام کرد زمستان امسال قطعی گاز نداریم، چند روزی است که صنایع فولادی بخشنامه‌ای مبتنی بر محدود شدن مصرف گاز آن‌ها به یک سوم ظرفیت کل دریافت کرده‌اند. این در حالیست که پیگیری‌های اقتصاد آنلاین در این زمینه از دو ماه گذشته و همچنین سخنان نمایندگان مجلس این هشدار را برای زمستان می‌داد. جواد اوجی، وزیر نفت، هفته گذشته نیز در توییتی نوشت: «امسال، زمستان در پاییز رقم خورد و روند مصرف گاز در بخش خانگی رکوردهای بی‌سابقه‌ای در این فصل از سال ثبت کرده است.»

قطعی گاز نه تنها به صورت مستقیم بر میزان و روند تولید تاثیر منفی قابل توجهی می‌گذارد بلکه به صورت غیرمستقیم موجب قطعی برق می‌شود. اخلال در فعالیت نیروگاه‌ها، خود تاثیر مهمی بر میزان تولید کشور خواهد گذاشت. از همین رو، نیروگاه‌ها برای جلوگیری از قطعی برق در صورت کمبود گاز، از سوزاندن مازوت کمک می‌گیرند که فوق العاده موجب آلودگی می‌شود. این راهکار در سال 99 نیز تجربه شد و آلودگی شدیدی نصیب کلان‌شهرها کرد. در حالی که عضو هیات رئیسه کمیسیون انرژی مجلس هم چند هفته پیش در مصاحبه‌ای با اشاره به ذخایر کم سوخت مایع نیروگاه ها گفت: این قول داده شده که تا پایان آبان ماه، این ذخایر تکمیل شود. همچنین اوجی از رایزنی‌هایی برای احیای واردات گاز از ترکمنستان، عزم این وزارتخانه در پرداخت بدهی گازی به این کشور و ذخیره 2.8میلیارد لیتر سوخت مایع در مخازن نیروگاه‌ها و صنایع عمده خبر داده بود.

قطعی گاز بلای جان زنجیره فولاد

منبعی آگاه با اشاره به اینکه مصرف گاز صنایع فولاد به یک سوم محدود شده به اقتصاد آنلاین گفت: فعالیت مجموعه فولادی با استفاده از یک سوم ظرفیت گاز در روز شدنی نیست. به هرحال تمام خطوط با گاز شارژ می‌شوند. دمای کوره به یکباره نمی‌تواند به میزانی برسد که قابلیت شارژ و ذوب داشته باشد. دمای کوره باید به مرور بالا برود و پایین بیاید. اگر بخواهد استفاده 30درصدی از گاز در واحد تولیدی عملیاتی شود، در واقع حدود 10درصد از ظرفیت روزانه خواهد شد.

وی با اشاره به اینکه با اعمال این محدودیت، مشکلات دیگری برای صنایع بالادستی و پایین دستی ایجاد می‌شود، گفت: اکثر واحدهای تولید شمش، حتی القایی‌ها در حال حاضر از آهن اسفنجی استفاده می‌کنند که وابسته به گاز است. کمبود آهن اسفنجی هم مشکلات خاص خود را در بحث ذوب و نورد ایجاد می‌کند. همه این اتفاقات با یکدیگر مرتبط هستند.

این منبع آگاه ضمن اشاره به اینکه تعطیلات تابستانی و زمستانی، با فاصله‌ای دو سه ماهه با هم ادغام شده است، گفت: ما از 14تیرماه حدود 82روز قطعی برق و نزدیک به سه ماه مشکلات مربوط به آن را داشتیم. در حال حاضر هنوز زمستان شروع نشده این مشکل برای گاز به وجود آمده و صنعت فولاد دچار چالش شده است.

قطعی گاز تا کی ادامه دارد؟

منبعی آگاه با اشاره به اینکه در بخشنامه تاریخ مشخصی برای پایان محدودیت‌ها اعلام نشده، به اقتصاد آنلاین گفت: با توجه به تجربه درخصوص تغییر مدام دستورالعمل‌های مربوط به برق و وابستگی به مصرف داخلی و شهری و حوزه‌های دیگر مطمئنا درخصوص گاز هم به همین شکل خواهد بود و تولیدکننده نمی‌تواند روی دستور العمل‌های مقطعی حساب باز کند که چه زمان هایی گاز دارد و تا چه زمانی طول می‌کشد.

بهادر احرامیان، نائب رییس انجمن فولاد نیز ضمن اشاره به اینکه امسال شروع قطعی برق قابل پیشبینی بود، گفت: چند روزی است که این محدودیت ابلاغ شده است. دورنمای آن نیز مشخص نیست و بستگی به طرح‌ها، دمای هوا و... دارد و احتمالا مانند تابستان وقفه‌ای در روند تولید میفتد. باید دید در صورت سردتر شدن هوا چقد شدت می‌گیرد.

حل شدن مشکل صنعت به دست صرفه‌جویی بخش خانگی است

نائب رییس انجمن فولاد ضمن تاکید بر اینکه کسری گاز، معادل کل نیاز بخش صنعت بوده و شدیدتر از کسری برق است، گفت: آنچه گفته شد نشان دهنده این است که اگر در بخش مسکونی تنها 20درصد صرفه جویی کنیم که واقعا شدنی هم هست، کل مشکل بخش صنعت حل می‌شود اما ظاهرا برنامه‌ای وجود ندارد که کوچکترین فشاری روی بخش خانگی بیاید. برای همین کل بخش صنعت باید این بار را تحمل کند.

احرامیان افزود: با وجود اینکه در سه سال گذشته، تولید صنعتی ما افزایش نداشته و همچنین ساخت و ساز مسکن هم به آن صورت نداشتیم اما مصرف گاز حدود 30درصد بالا رفته در حالی که منجر به تولید بیشتر نشده و کوره‌های بیشتری را گرم نمی‌کنیم. سوالی که اینجا پیش می‌آید این است که پس این انرژی کجا رفته است؟ پاسخ این سوال این است که این مقدار انرژی تنها به علت مصرف نابهینه تلف می‌شود. همه این اتلاف نیز در بخش مسکونی اتفاق میفتد؛ درنتیجه اگر در بخش مسکونی مقداری صرفه جویی شود و معقول‌تر مصرف کنند کل مشکل صنعت حل می‌شود اما چون اراده‌ای برای اینکه این بخش را به سمت مصرف بهینه ببریم وجود ندارد، به این صورت کل کشور متضرر می‌شود.

راهکار رفع کمبود گاز چیست؟

احرامیان در پاسخ به این پرسش که آیا حذف یارانه‌های پنهان انرژی، راهکار مناسبی برای این بحران هست یا خیر گفت: در این بخش، مشکل به بخش مسکونی بر‌می‌گردد و صنعت مظلوم واقع شده است؛ مانند بحث آب که 88درصد مصرف کشور متعلق به بخش کشاورزی بوده و فوق العاده غیربهینه مصرف می‌شود. این درحالی است که کل مصرف آب صنعت، 6درصد کل آب ایران بوده ولی همه از مصرف آب فولاد سخن می‌گویند. مصرف بخش صنعت صفر هم شود، در کاهش منابع کشور تفاوتی نمی‌کند و عدد قابل توجهی نیست. در نهایت بخش صنعت ممکن است بتواند مصرف 6درصدی را به پنج درصد برساند اما بخش کشاورزی به راحتی قادر است تا 40درصد کاهش یابد اما هیچ فشاری بر بخش کشاورزی نمی‌آید و صحبتی هم درباره آن نمی‌شود. برای همه راحت است درباره فولاد حرف بزنند اما این‌ها همه شعار است. اگر اعداد و ارقام را ببینیم، مصرف آب کل صنعت با همین وضعیت از مصرف کل کشور عدد قابل توجهی نیست. در بخش گاز نیز به همین شکل است.

وی گفت: فکر می‌کنم در زمستان، گرمایی که مردم در واحدهای مسکونی دارند از تابستان بیشتر باشد؛ تا جایی که مجبور می‌‌شوند پنجره‌ها را باز کنند تا نفس بکشند. اگر مقداری در بخش مسکونی معقول تر مصرف کنند فشاری به صنعت وارد نمی‌شود.

بخش خصوصی می‌تواند به حل این بحران کمک کند؟

احرامیان در پاسخ به اینکه آیا در بخش گاز، مانند قطعی برق وارد شدن شرکت‌های خصوصی برای حل این مشکل پاسخگو خواهد بود یا خیر گفت: در بحث برق، برای دو ماه از تابستان، صبح تا شب مشکل کمبود برق داشته و در بقیه ماه های سال مازاد ظرفیت برق داریم. در حال حاضر نیز خیلی از نیروگاه‌ها با 40درصد ظرفیت کار می‌کنند. بنابراین یا باید فکری کرد تا در روزهای اوج تابستان، مصرف را کاهش دهیم یا برای یک ماه در سال نیروگاه بسازیم و 11ماه بیکار بماند. کار عقلانی این است که باید سعی کنیم پیک مصرف را پایین بیاوریم.

با معضل کمبود گاز چه کنیم؟

در این روزهایی که سرمای هوا بازارهای جهانی گاز و انرژی را نیز به شدت تحت تاثیر قرار داده، صنایع فولادی کشور با قطعی گاز مواجه شده اند. این طور که به نظر می‌آید، رشد سالانه مصرف گاز، به خصوص در بخش خانگی، بیشترین سهم را در این ماجرا داشته باشند. گفتنی است قطعی گاز در صنایع بزرگی همچون فولاد نه تنها زنجیره فولاد بلکه تولید محصولات مهمی مانند آهن اسفنجی و محصولات کارخانه‌های القایی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. همچنین تولید برق نیروگاه‌‌ها را نیز دچار مشکل می‌کند. در نتیجه تولید کشور از دو جهت آسیبی جدی می‌بیند و در مراحل بعدی ممکن است به افزایش نرخ هم منجر شود. همچنین در قطعی‌های برقی که در تابستان شاهد آن بودیم، مسائلی همچون بیکاری تعداد قابل توجهی از کارکنان این کارخانجات و همچنین کاهش 40درصدی تولید در سه ماهه دوم سال نسبت به سه ماهه اول تجربه شد. کارشناسان و اقتصاددانان در دوره‌های مختلف، از آسیب‌زا بودن یارانه‌های پنهان انرژی در چرخه اقتصاد ایران سخن گفته اند و ردپای آن در این معضل نیز دیده می‌شود. با این حال به نظر می‌آید، در دسترس‌ترین و موثرترین راهکار در حال حاضر، ارائه سیاست‌هایی برای اصلاح مصرف از طرف دولت باشد.