پیش‌بینی قیمت نفت در صورت توافق یا شکست مذاکرات/ صادرات نفت ایران کم می‌شود؟

اقتصادآنلاین- فرشته رضایی، بازار جهانی نفت در سال ۲۰۲۵ تحت تأثیر عوامل شکننده‌ای قرار دارد که شامل رشد تقاضا، عرضه فراوان، تنش‌های ژئوپلیتیکی و شتاب در حال گذار به سمت انرژی‌های پاک می‌شود. بر اساس پیش‌بینی‌های بانک جهانی، آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) و اوپک، تقاضای جهانی نفت با رشدی بین ۱ تا ۱/۲ میلیون بشکه در روز به ۱۰۳ تا ۱۰۴ میلیون بشکه در روز خواهد رسید.

این رشد عمدتاً ناشی از توسعه اقتصادی در کشور‌های غیرعضو OECD، به‌ویژه چین و هند، و افزایش تقاضا در بخش‌های حمل‌ونقل و پتروشیمی است. با این حال، گسترش استفاده از خودرو‌های برقی و بهبود بهره‌وری انرژی در کشور‌های توسعه‌یافته، رشد تقاضا را در برخی مناطق کم می‌کند.

در بخش عرضه، تولیدکنندگان غیراوپک‌پلاس، به‌ویژه ایالات متحده، کانادا و برزیل، با افزایش تولید حدود ۲ میلیون بشکه در روز، نقش کلیدی در تأمین بازار خواهند داشت. همچنین تولید نفت ایالات متحده به حدود ۱۴ میلیون بشکه در روز می‌رسد که به پیشرفت‌های فناوری در استخراج نفت شل وابسته است. اوپک‌پلاس، با تداوم کاهش داوطلبانه ۲/۲ میلیون بشکه‌ای تا اوایل ۲۰۲۵، تلاش دارد تعادل بازار را حفظ کند.

بر اساس آمار‌ها ظرفیت مازاد تولید اوپک، حدود ۴/۵ میلیون بشکه در روز، که عمدتاً در عربستان و امارات متمرکز است، به‌عنوان سپری در برابر شوک‌های عرضه عمل می‌کند. با این حال، تنش‌های ژئوپلیتیکی در خاورمیانه می‌توانند عرضه جهانی را تا ۱ میلیون بشکه در روز کاهش دهند.

بانک جهانی قبلا پیش‌بینی کرده بود که قیمت نفت خام برنت در سال ۲۰۲۵ به‌طور میانگین به ۷۳ دلار در هر بشکه برسد، که کاهشی ۶ درصدی نسبت به شاخص قیمت انرژی سال ۲۰۲۴ را نشان می‌دهد. این کاهش به دلیل عرضه کافی و کندی رشد تقاضا، به‌ویژه در چین، است. بر اساس نظرات بانک جهانی با این حال، تشدید تنش‌های خاورمیانه، تغییرات در سیاست‌های پولی آمریکا یا نوسانات ارزش دلار می‌توانند نوسانات قیمتی را تشدید کنند.

بر اساس داده‌های بانک جهانی، خطرات افزایش قیمت‌ها شامل تولید کمتر از حد انتظار در آمریکای شمالی یا تقاضای بیشتر برای گاز طبیعی مایع (LNG) در آسیا می‌شود. از طرف دیگر، اگر اوپک‌پلاس کاهش تولید خود را زودتر از موعد لغو کند یا رشد اقتصادی ضعیف‌تر باشد، ممکن است عرضه بیش از حد شده و قیمت‌ها کاهش یابد.

در حوزه سایر منابع انرژی، قیمت گاز طبیعی در اروپا در سال ۲۰۲۵ کمی افزایش می‌یابد، اما قیمت گاز طبیعی در ایالات متحده به دلیل رقابت برای LNG و تقاضای بیشتر در آسیا به طور قابل‌توجهی بالا می‌رود. در مقابل، قیمت زغال‌سنگ کاهش می‌یابد که نشان‌دهنده گرایش به سمت منابع انرژی پاک‌تر است. تشدید تنش‌ها یا مصرف بیش از حد انتظار گاز و زغال‌سنگ می‌تواند قیمت انرژی را افزایش دهد، در حالی که عرضه زیاد یا رشد اقتصادی ضعیف‌تر، احتمال کاهش قیمت‌ها را افزایش می‌دهد.

جایگاه ایران در بازار جهانی نفت ۲۰۲۵

ایران، به‌عنوان یکی از بازیگران کلیدی بازار نفت، در سال ۲۰۲۵ با فرصت‌ها و چالش‌های منحصربه‌فردی مواجه است. تولید نفت ایران در سال ۲۰۲۴ به ۳/۳ میلیون بشکه در روز و صادرات آن، عمدتاً به چین، به ۱/۶ میلیون بشکه در روز رسید. چین، که ۸۵ درصد از صادرات ایران را با تخفیف ۵ تا ۱۰ دلار نسبت به برنت جذب می‌کند، از طریق روش‌های غیرمستقیم مانند انتقال کشتی‌به‌کشتی، شریک اصلی تجاری کشور باقی مانده است. تحریم‌های ایالات متحده همچنان مانع دسترسی ایران به بازار‌های جهانی، سیستم بانکی بین‌المللی و فناوری‌های پیشرفته است و تولید را در معرض خطر کاهش قرار داده است. در صورت تداوم وضعیت کنونی، تولید ایران ممکن است به ۳.۵ میلیون بشکه در روز برسد، اما تشدید تحریم‌ها یا کاهش تقاضای چین می‌تواند صادرات را به ۱/۲ میلیون بشکه محدود کند. در مقابل، رفع تحریم‌ها، مثلاً از طریق احیای توافق هسته‌ای (برجام)، می‌تواند تولید را ظرف ۱۲ تا ۱۸ ماه مشروط بر سرمایه‌گذاری ۱۰ تا ۱۵ میلیارد دلاری، به ۴/۲ میلیون بشکه در روز افزایش دهد.

مصرف داخلی کشور در حال حاضر، حدود ۱/۹ میلیون بشکه در روز، به دلیل یارانه‌های سنگین سوخت با هزینه سالانه ۸۰ میلیارد دلار، فشار زیادی بر بودجه دولت وارد می‌کند. ظرفیت پالایشی ۲/۲ میلیون بشکه‌ای، با وجود پیشرفت‌هایی مانند پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس، به دلیل زیرساخت‌های قدیمی محدود است. تنش‌های منطقه‌ای، به‌ویژه با اسرائیل، ممکن است تهدیدی برای زیرساخت‌های نفتی ایران باشد. با این حال، ایران با روابط عمیق با چین، از جمله قرارداد همکاری ۲۵ ساله، و استفاده از فناوری‌های بومی، تولید را تا حدی حفظ کرده است. وابستگی ۳۵ درصدی بودجه کشور به نفت، ما را در برابر کاهش تقاضای جهانی آسیب‌پذیر می‌کند و تنوع‌بخشی به بخش گاز و پتروشیمی، به دلیل تحریم‌های آمریکا، دشوار است. اما بازگشت کامل ایران به بازار نفت می‌تواند قیمت‌های جهانی را ۵ تا ۷ دلار کاهش دهد، اما صادرات کنونی تأثیر محدودی بر بازار دارد.

تأثیر مذاکرات اخیر ایران و آمریکا بر بازار جهانی نفت

مذاکرات غیرمستقیم ایران و ایالات متحده، که در دو هفته اخیر در عمان و رم آغاز شد، می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر بازار جهانی نفت داشته باشد. کارشناسان پیش بینی می‌کنند در صورت دستیابی به توافق و رفع تحریم‌ها، ایران قادر خواهد بود صادرات نفت خود را به‌طور چشمگیری افزایش دهد. بر اساس گزارش رویترز، ایران با ذخایر شناور حدود ۱۰۰ میلیون بشکه و ظرفیت تولید بالقوه، می‌تواند ظرف چند ماه تا ۱ میلیون بشکه در روز به صادرات خود بیفزاید، که این امر عرضه جهانی را افزایش داده و فشار نزولی بر قیمت‌ها وارد می‌کند.

آژانس بین‌المللی انرژی هشدار داده است که ورود این حجم از نفت ایران، همراه با عرضه مازاد تولیدکنندگان غیراوپک‌پلاس، می‌تواند قیمت برنت را به زیر ۷۰ دلار در هر بشکه برساند، به‌ویژه اگر تقاضای جهانی به دلیل کندی رشد اقتصادی در چین محدود بماند. با این حال، تشدید تنش‌های منطقه‌ای یا شکست مذاکرات می‌تواند عرضه ایران را محدود نگه داشته و قیمت‌ها را به بالای ۸۰ دلار سوق دهد، همان‌طور که این امر در ژانویه ۲۰۲۵ به دلیل تحریم‌های جدید آمریکا مشاهده شد.

رسانه‌های جهانی همچون رویترز پیش بینی می‌کنند برای ایران، موفقیت در مذاکرات می‌تواند به بازگشت سریع به بازار‌های جهانی منجر شود. پالایشگاه‌های آسیایی، به‌ویژه در هند و ژاپن، مشتاق ازسرگیری واردات نفت ایران هستند و طبق اظهارات مقامات پالایشگاه ژاپنی انئوس، در صورت توافق، این فرآیند ظرف ۲ تا ۳ ماه قابل‌اجرا است. افزایش صادرات به ۲/۵ تا ۳ میلیون بشکه در روز، مشابه سطوح پیش از تحریم‌ها، می‌تواند درآمد‌های نفتی کشور را به‌طور قابل‌توجهی افزایش دهد و امکان سرمایه‌گذاری در میادین نفتی قدیمی را فراهم کند.

با این حال، موانعی مانند نیاز به نوسازی زیرساخت‌ها، رقابت با تولیدکنندگان عرب، و عدم اطمینان از سیاست‌های دولت آمریکا، به‌ویژه با توجه به فشار‌های کنگره، می‌توانند این روند را کند کنند. شکست مذاکرات یا تشدید تحریم‌ها، همان‌طور که در فروردین (آوریل ۲۰۲۵) با تحریم‌های جدید صنعت نفت ایران رخ داد، می‌تواند صادرات کشور را به زیر ۱ میلیون بشکه در روز کاهش دهد و فشار اقتصادی بر کشور را تشدید کند.

در مجموع، بازار جهانی نفت در سال ۲۰۲۵ با ثبات نسبی، اما مخاطرات ژئوپلیتیکی و اقتصادی مواجه است. ایران، به‌رغم تحریم‌ها، جایگاه خود را به‌عنوان تولیدکننده و صادرکننده‌ای مهم حفظ کرده، اما آینده آن به نتایج مذاکرات با آمریکا، مدیریت منابع، و انطباق با گذار جهانی به انرژی‌های پاک وابسته است.