رسیدن سوخت به لبنان، شکست حامیان عربستان و آمریکا بود
از زمان آغاز بحران اقتصادی لبنان در سال ۲۰۱۹ تاکنون، از ارزش لیره لبنان حدود ۹۰درصد کاسته شده و همچنین حدود یک‌سوم جمعیت لبنان به زیر خط فقر رفته‌اند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد، از زمان جنگ داخلی لبنان که بین سال‌های ۱۹۷۵ تا ۱۹۹۰ در جریان بود، این بزرگ‌ترین بحران اقتصادی است که این کشور با آن روبه‌رو شده و دولت جدید لبنان باید با چالش‌های زیادی دست و پنجه نرم کند.
در این شرایط که بیروت حتی در تامین سوخت موردنیاز نیروگاه‌ها، بیمارستان‌ها و مصرف اتومبیل‌های شخصی شهروندانش ناکام مانده بود، ایران به درخواست حزب‌الله لبنان تصمیم گرفت صادرات سوخت به این کشور را در دستور کار قرار دهد و در روزهای گذشته، محموله‌های ارسالی از سوی ایران با استقبال مردمی جالب توجه به لبنان رسید. این روزنامه در گفت‌وگو با محمدصالح صدقیان، تحلیلگر مسائل خاورمیانه به بررسی این موضوع پرداخته است. او تاکید دارد این اقدام حاوی پیامی روشن به ایالات متحده و اسراییل بود که جمهوری اسلامی ایران و نفوذ ایران یک واقعیت منطقه‌ای است و طرف مقابل باید این موضوع را به رسمیت بشناسد. این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
در شرایطی که لبنان نیاز به کمک داشت و شانس زیادی برای تامین نیازهایش از مسیرهای دیگر پیش روی خود نمی‌دید، ایران تصمیم گرفت به این کشور کمک کند. ارزیابی شما از این اقدام ایران و تاثیرات و تبعات بین‌المللی آن چیست؟
ارسال نفت ایران از طریق سوریه به لبنان، یک مساله کاملا غیرعادی و غیرطبیعی در منطقه است. این اقدام در شرایطی صورت گرفت که از یک‌سو ایران مشمول تحریم‌های یک‌جانبه ایالات متحده است و فشار زیادی را از این بابت تحمل می‌کند و از سوی دیگر، سوریه هم مشمول تحریم‌هایی است که براساس قانون قیصر علیه این کشور وضع شده و صادرات نفت و گاز به سوریه را منع کرده است. اینکه ایران تصمیم گرفت نفت خود را از طریق بندر بانیاس سوریه به لبنان برساند، اقدام بسیار بزرگی است که باید آن را در شمار اتفاقات بزرگ منطقه در طول سال‌های اخیر به حساب آورد. به نظر من این مساله از دو جنبه قابل بررسی و تحلیل است؛ یکی مساله حزب‌الله لبنان و نقشه‌ای که برای تقویت جایگاه خود در سیاست داخلی لبنان دارد و مساله دوم، سیاست جمهوری اسلامی ایران در قبال کشورهای منطقه و نگاهی که دولت جدید ایران به مسائل منطقه‌ای دارد. باور من بر این است که از هر کدام از این جنبه‌ها که به ماجرا بنگریم، باید گفت اتفاق مهم و تاثیرگذاری رخ داده. برای نمونه حزب‌الله لبنان به درخواست کمک از ایران و تلاش برای تسهیل شرایط واردات سوخت مورد نیاز کشورشان از ایران به چشم یک اقدام کوتاه‌مدت مقطعی نگاه نمی‌کند، آنها این اقدام را ذیل سیاست‌ها و اهداف‌شان برای آینده لبنان و اثراتی که این اقدام بر جایگاه آنها نزد مردم خواهد داشت، تحلیل می‌کنند. موفقیت حزب‌الله در تامین بخشی از نیازهای لبنان در حوزه سوخت و انرژی به هیچ‌وجه اقدام کوچکی نیست، چرا که رقبای حزب‌الله عملا موفق به انجام کاری در این حوزه نشدند و معادلات داخلی لبنان به نفع حزب‌الله تغییر کرد. حزب‌الله نشان داد که خواهان نقش بیشتری در آینده لبنان است و با توجه به نزدیک بودن انتخابات در این کشور، می‌توان گفت که آنها استراتژی درستی را در مسیر دستیابی به اهداف‌شان اتخاذ کرده‌اند.
اشاره کردید که این مساله از نظر نگاه دولت جدید ایران به تحولات منطقه نیز قابل تحلیل است. به نظر شما ارسال سوخت از سوی ایران به لبنان، قرار بود چه پیامی برای دیگر کشورها داشته باشد؟
این اقدام حاوی پیامی روشن به ایالات متحده و اسراییل بود که جمهوری اسلامی ایران و نفوذ ایران یک واقعیت منطقه‌ای است و طرف مقابل باید این موضوع را به رسمیت بشناسد. این مساله محدود به اقدام ایران در راستای ارسال سوخت نمی‌شود. همه ما شاهد بودیم که به فاصله اندکی از برقراری تماس تلفنی میان رییس‌جمهور ایران و آقای مکرون، شرایط برای تشکیل دولت جدید در لبنان فراهم شد. ارسال سوخت به لبنان نیز به معنای آن است که تهران می‌خواهد بگوید کسی نمی‌تواند واقعیت ایران را در منطقه نادیده بگیرد. به اعتقاد من، این موضوع در کنار اتفاقاتی که در افغانستان رخ داد و نظامیان امریکایی این کشور را ترک کردند، نشان می‌دهد معادله قدرت جدیدی در خاورمیانه در حال شکل‌گیری است.
برخی کارشناسان روی جنبه اقتصادی این موضوع مانور می‌دادند و تاکید داشتند ارسال سوخت در ازای دریافت پول به لبنان در شرایط تحریم، یک اتفاق ویژه است. اما گروهی دیگر معتقدند پیام سیاسی اقدام ایران، اهمیت بیشتری از جنبه اقتصادی مساله دارد. نگاه شما در این خصوص چگونه است؟
من معتقدم جنبه سیاسی موضوع خیلی پررنگ‌تر است. اینکه چند نفتکش به لبنان برسد و پول آن را دریافت کنیم، اتفاق خوبی است اما بعد سیاسی مساله اهمیت بسیار بیشتری دارد. به این مساله توجه کنید که خود سوریه به عنوان کشوری که از طریق آن، سوخت‌ها به لبنان ارسال شد مشمول تحریم است و شکستن این تحریم در روز روشن جنبه نمادین و ارزشمندی دارد. تاجران لبنانی که تامین هزینه خریداری سوخت از ایران را برعهده گرفتند، می‌توانستند کشور دیگری را انتخاب کنند اما نگاه آنها و رفتار ایران پیام مهمی دارد که بازتاب آن در گفت‌وگوهای تهران و کشورهای 1+5 نمایان خواهد شد. تهران در ماه‌های اخیر تلاش کرده با صدای بلند اعلام کند روابط با کشورهای منطقه برایش در اولویت است و می‌خواهد تمرکز خود را روی تقویت روابط با همسایگان و کشورهای منطقه بگذارد و منافع اقتصادی خود را اینجا جست‌وجو کند.
نگرانی‌هایی وجود داشت که اسراییل بخواهد بار دیگر برای کشتی‌های ایرانی مزاحمت ایجاد کند و مانع از رسیدن آنها به مقصد شود. چه عامل بازدارنده‌ای سبب شد تل‌آویو دست به اقدامی علیه کشتی‌های ایرانی نزند؟
برخی کارشناسان ادعا می‌کنند که ارسال سوخت ایران به لبنان، براساس یک توافق نانوشته میان تهران و واشنگتن صورت گرفت و پیش از ارسال محموله‌ها از طریق غیرمستقیم هماهنگی‌هایی میان ایران و امریکا در این خصوص به وجود آمده بود، اما از نگاه من این مساله بعید و دور از ذهن به نظر رسید. به باور من، زمانی که آقای حسن نصرالله گفت نفتکش حامل نفت ایران از زمان حرکت به سمت لبنان، جزو قلمرو لبنان محسوب می‌شود و هر تعرضی به نفتکش‌ها تعرضی به خاک لبنان است، تهدیدی جدی را علیه هر اقدام احتمالی مطرح کرد. این تهدید کاملا موثر بود و تصور می‌کنم اسراییلی‌ها نیز نخواستند در این برهه زمانی بحران جدیدی برای خود ایجاد کنند. حزب‌الله در حال حاضر از نظر نظامی از سطح بالایی از آمادگی برخوردار است و قادر بود عکس‌العمل شدیدی نیز علیه منافع اسراییل انجام دهد، به همین دلیل اسراییل مجبور شد تهدید حزب‌الله را جدی بگیرد و از همین‌رو اقدامی صورت نداد.
دولت لبنان در چهارمین ماه میلادی سال آینده، مهلت کار خود را تمام شده خواهد یافت اما در این شرایط که لبنان نیاز به اقداماتی فوری برای بهبود شرایط زندگی مردم و عبور از بحران دارد، نخست‌وزیر این کشور علیه ارسال سوخت از ایران موضع منفی می‌گیرد. علت این نوع موضع‌گیری از سوی نجیب میقاتی را چه می‌دانید؟
باید ببینید اظهارنظر آقای میقاتی در چه شرایطی مطرح شده. دولت او در آغاز کار خود در وضعیتی گرفتار است که در تامین سوخت و انرژی با مشکلاتی جدی دست و پنجه نرم می‌کند و اگر بخواهیم نگاهی منطقی به موضوع داشته باشیم، او باید از اینکه ایران به لبنان کمک کرده خوشحال شود و تشکر کند. اما او به موضع‌گیری منفی می‌پردازد. به نظر من او به‌رغم اینکه می‌داند اقدام ایران تا چه اندازه مهم و ارزشمند است، تلاش می‌کند از وضعیت موجود بهره‌برداری سیاسی کند و دل امریکایی‌ها را به دست بیاورد. می‌دانیم که نجیب میقاتی با بانک جهانی وارد مذاکره شده تا بتواند وام دریافت کند و در این مسیر به حمایت امریکا نیاز دارد. از همین‌رو چنین بازی سیاسی را به راه انداخته. اگر او انگیزه سیاسی نداشت، از اینکه مشکلات مردم لبنان در تامین سوخت و برق کاهش می‌یابد خوشحال می‌شد؛ چراکه این مساله به نفع دولت خود او هم بود.
اینکه گفته می‌شود اقدام ایران در تحریم‌شکنی و خنثی کردن تحریم‌ها علیه مردم لبنان نقش داشت را تا چه اندازه صحیح می‌دانید؟
از زمانی که زمزمه کمک ایران به لبنان مطرح شد و تنها ساعتی پس از اعلام دبیرکل حزب‌الله درباره خرید سوخت از ایران برای لبنان، سفیر امریکا در بیروت در تماس با رییس‌جمهور لبنان ادعا کرد ایالات متحده طرحی برای ارسال برق و گاز به لبنان در نظر دارد. او گفت، اردن از مصر گاز وارد می‌کند تا با تولید انرژی برق بیشتر آن را به شبکه برق میان اردن، سوریه و لبنان متصل کند و همچنین در موضوع انتقال گاز مصر از طریق اردن و سوریه به شمال لبنان نیز تسهیلاتی انجام خواهد شد. این یعنی اگر در ظاهر تحریمی که مردم لبنان را هدف قرار داده بود، هنوز ساقط نشده اما تا حد زیادی تضعیف شده است. من فکر می‌کنم شرایط جدیدی در منطقه حاکم شده است و جو متفاوتی که در حال حاضر وجود دارد، با یک‌سال پیش تفاوت عمده دارد.
به نظر شما این اقدام، چه تاثیری بر انتخابات آینده لبنان خواهد گذاشت؟ آیا حزب‌الله می‌تواند از آن پلی برای پیروزی و کسب کرسی‌ها و تاثیرگذاری بیشتر در دولت بعد بسازد؟
ما فاصله زیادی با انتخابات نداریم. تقریبا 8 ماه تا انتخابات زمان باقی است؛ هرچند طی این مدت اتفاقات زیادی می‌تواند رخ دهد و شرایط می‌تواند تغییر کند اما باید پذیرفت ارسال سوخت از ایران به لبنان یک پیروزی بزرگ برای حزب‌الله بود. طرفداران عربستان و امریکا در این میان شکست سختی خوردند و شهروندان لبنانی دیدند در شرایط سخت چه کسی توانست گامی در راستای کاهش درد و رنج آنها بردارد.
پیش‌بینی شما از آینده دولت میقاتی چیست؟ آیا او می‌تواند کار بزرگی انجام دهد و لبنان را از بحران‌های فعلی خلاص کند؟
او تنها 8 ماه فرصت دارد. ما نباید تصور کنیم که او می‌تواند معجزه کند و کارهای خیلی بزرگی در این مدت کوتاه انجام دهد. لبنان در حال حاضر با مشکلات بسیار زیادی در حوزه‌های مختلف روبه‌رو است؛ پول ملی لبنان ارزش خود را تا حد زیادی از دست داده، مشکل تامین غذا وجود دارد، بیکاری زیاد است و در حوزه تامین سوخت و انرژی هم چالش‌هایی وجود دارد. امیدی ندارم که دولت میقاتی بتواند کار زیادی در راستای حل و فصل این مشکلات انجام دهد. باید به این مساله توجه داشت که قدرت‌های خارجی هم نقش مهمی در وضعیت کنونی لبنان دارند و برخی تحولات در روابط میان آنها نیز می‌تواند شرایط لبنان را تحت تاثیر قرار دهد. برای نمونه اختلافاتی که اکنون میان فرانسه و استرالیا و ایالات متحده بر سر زیردریایی‌های اتمی به وجود آمده می‌تواند روی تحولات خاورمیانه تاثیر بگذارد و لبنان نیز از این قاعده مستثنی نیست.
