مالکیت معنوی به شرکت دارویی خارجی نمی‌دهیم

 اینکه این غرور از کدام منبع تزریق شده، معلوم نیست اما حداقل، در دهه گذشته، این جمله مکرر از زبان متولیان سلامت تکرار شده که «در تولید 97 درصد داروی مصرفی کشور، خودکفا هستیم.» اینکه چرا این 97 درصد؛ اگر البته واقعا 97 درصد باشد و 92 و 85 و 90 درصد نباشد، چرا ظرف یک دهه به 98 یا حتی 97.5 درصد نرسیده، جای سوال دارد. اینکه چرا هنوز همان تکنولوژی که متولیان سلامت را به این غرور غیرقابل توجیه رسانده که بازار 20 هزار میلیارد تومانی داروی ایران را، اتفاق تکرار ناشدنی در عرصه جهانی بدانند، نمی‌تواند به فرمولاسیون بومی تولید یک قلم از همان 3 درصد داروی وارداتی دست پیدا کند و شر ارزبری یک میلیارد و 300 میلیون دلاری همان 3 درصد داروهای مورد نیاز بیماران خاص و صعب‌العلاج را از سر نظام سلامت کم کند هم، جای سوال دارد.

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد، این غرور بیمارگونه که حالا روی نظام سلامت سایه انداخته و سبب شده متولیان سلامت، آنقدر سرشان را بالا بگیرند که نیم نگاهی هم به زیر پا نداشته باشند، حتما یک روز به مچ پای متولیان سلامت آسیب‌های جدی خواهد زد و تا آن روز، شاید اشکالی ندارد که سران حوزه دارو و از جمله محمدرضا شانه ساز؛ رییس سازمان غذا و دارو، آنقدر نسبت به توانمندی صنعتی که، فعلا در کنار کمبودهای جدی انواع مواد موثره و مواد اولیه و حتی ملزومات بسته‌بندی، به دلیل ضعف شدید نقدینگی صنعت، در بهترین شرایط با 50 درصد ظرفیت کار می‌کند، خوش‌بین باشند که تمام پل‌های پشت سر را خراب کنند و اعلام کنند که «بازار داروی ایران، بسیار جذاب است و هر کشوری که پا به عرصه همکاری دارویی با ایران بگذارد، بیشتر به فکر احیای آبروی خودش بوده و هر تولید کننده خارجی که، از ورود به بازار داروی ایران چشم‌پوشی کند، به‌شدت متضرر خواهد شد.»

آخرین گزارش از گردش مالی بازار داروی جهان حکایت از آن دارد که این بازار استراتژیک در سال 2018، بیش از هزار و 100میلیارد دلار ارزشگذاری شده که یکی از مهم‌ترین دلایل ارتقای ارزش مالی آن هم متوجه اختصاص بودجه‌های سرسام آور تحقیقاتی در کشورهایی است که در صنعت دارو، حرف‌های مهمی دارند . در این بازار، همچنان، شرکت‌های داروسازی امریکایی، آسیایی و اروپایی، بیشترین سهم را دارند. علاوه بر آنکه بازار دارویی امریکا که باید نیاز 327 میلیون نفر جمعیت کشورش را هم پاسخگو باشد، به تنهایی، 37 درصد کل ارزش بازار داروی جهان – کمی بیش از 350 میلیارد دلار - را از بابت تولید و فروش و تحقیقات برای راه‌اندازی خطوط جدید از آن خود کرده است حالا و به دنبال خداحافظی رسمی و غیررسمی بسیاری شرکت‌های دارویی اروپایی و آسیایی از همکاری با ایران به دلیل ترس از دست دادن بازار داروی امریکا، متولیان سلامت می‌گویند هر شرکت دارویی خارجی که از ترس امریکا، بازار جذاب ایران؛ بازار با گردش و ارزش مالی 20 هزار میلیارد تومانی‌ را از دست بدهد، متضرر خواهد شد.

از مسوولان وزارت امور خارجه شنیدیم که دولت سوییس می‌خواهد با راه‌اندازی اینستکس جداگانه، راه ورود کالاهای اساسی و از جمله دارو را به ایران هموار کند اما هنوز اعتباری برای این کانال مالی تامین نشده است. آخرین خبر شما در این باره چیست؟

آخرین خبر ما هم همین است. البته شعارهایی از این دست از کشورهای خارجی، زیاد شنیده‌ایم و تا امروز هم، هیچ کدام عملی نشده و ما هم به هیچ‌وجه بر مبنای این شعارها، برنامه‌ریزی دراز‌مدت نمی‌کنیم. ما کار خودمان را انجام می‌دهیم و از بقیه مسیرهای تعریف شده، در حال تسهیل انتقال ارز برای شرکت‌های دارویی و تجهیزات پزشکی هستیم و اجازه نمی‌دهیم در مسیر تامین دارو و اقلام حیاتی، مشکلی ایجاد شود. این شعارها، طناب‌های پوسیده‌ای در تناقض با جنس شعارهای بشردوستانه است و تجربه به ما یاد داده که برنامه‌ریزی خودمان را داشته باشیم چون تصورمان این است که کشورهای خارجی، اگر واقعا پا به عرصه همکاری بگذارند، بیشتر به فکر احیای آبروی خودشان بوده‌اند تا اینکه بخواهند مشکل خاصی از ما حل کنند.

آخرین خبر در مورد قطع همکاری دارویی شرکت‌های خارجی، این بود که کره جنوبی هم به دلیل تحریم‌های امریکا، فروش داروی ساخته شده یا مواد اولیه و موثره دارویی را به ایران متوقف کرده است. پاییز سال گذشته و پیش از بازگشت تحریم‌های امریکا، دکتر شیبانی (رییس هیات‌مدیره سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی ایران) به من خبر داد که مکاتباتی از بعضی شرکت‌های اروپایی درباره قطع همکاری دارویی با ایران دریافت کرده است. حالا که آسیای جنوب شرقی هم در حمایت از تحریم‌های تحمیل‌شده، به اروپا ملحق شده، آخرین وضعیت در ادامه یا قطع همکاری دارویی ایران با سایر کشورها چگونه است؟

این شعارها همیشه مطرح بوده و البته تمام این شعارها ناشی از ترس دولت‌ها از امریکاست وگرنه بازار ایران بسیار جذاب است.

با وجود آنکه وزیر بهداشت، واردات داروهای دارای مشابه داخلی را ممنوع کرده، باز هم بازار ایران برای شرکت‌های دارویی خارجی جذاب است؟

بسیار جذاب است و بسیاری از شرکت‌های دارویی خارجی علاقه‌مندند که در بازار ایران سرمایه‌گذاری کنند.

یعنی شرکت‌های دارویی خارجی، از همکاری‌های تحت لیسانس با ایران استقبال می‌کنند ولی با فروش فرامرزی و مستقیم مشکل دارند؟

آنها مشکلی ندارند، ما با آنها مشکل داریم چون می‌گوییم واردات هر قلم دارو یا ماده اولیه دارای مشابه داخلی، با چند برابر قیمت و ارزبری ممنوع است و باید قیمت‌گذاری بازار، در اختیار خود ما باشد.

بازار دارویی ایران چند میلیون دلار ارزش دارد و بازار دارویی امریکا چند میلیون دلار ارزش دارد؟ به هر حال رییس‌جمهوری امریکا، تهدید کرده که شرکت‌های دارویی اروپایی و آسیایی در صورت ادامه همکاری با ایران، بازار دارویی امریکا را از دست می‌دهند که آن هم چند برابر بازار داروی ایران ارزش دارد و نمی‌توان نادیده گرفت که بازار داروی امریکا برای تمام شرکت‌های دارویی جهان، جذابیت فروش و سود آوری بیشتری دارد.

بازار ما هم جذابیت‌های خاص خودش را دارد و مصداق این حرف، حضور شرکت‌های خارجی در پنجمین نمایشگاه دارویی ایران فارما بود که نسبت به سال قبل، چند برابر افزایش داشت.

البته در مقایسه فهرست شرکت‌کنندگان خارجی نمایشگاه ایران فارما در سال‌های 97 و 98، امسال همچنان چین و هند بیشترین غرفه‌ها را دارند و چند کشور اروپای غربی هم از حضور در این نمایشگاه انصراف دادند. در عین حال، مشکل اروپا با ایران این است که ما هنوز برای هیچ گروه کالایی و از جمله دارو، حق مالکیت معنوی تولید‌کننده را به رسمیت نمی‌شناسیم در حالی که رعایت مالکیت معنوی، جذابیت بازار داروی ایران را برای شرکت‌های دارویی خارجی افزایش می‌دهد.

در تمام نمایشگاه‌های دارویی جهانی، هندی‌ها و چینی‌ها بیش از تمام ملیت‌ها حضور دارند چون بزرگ‌ترین تولید‌کنندگان مواد اولیه و تجهیزات و اقلام جانبی دارو هستند. یک‌سوم تا نیمی از جمعیت جهان در این دو کشور جمع شده و بنابراین، عجیب نیست که در نمایشگاه دارویی ما هم حضور هندی‌ها و چینی‌ها، بیش از سایر ملیت‌ها باشد. واقعیت این است که هر تولید‌کننده‌ای که با ترس از ادعاهای امریکا، از ورود به بازار داروی ایران چشم‌پوشی کند، به‌شدت متضرر خواهد شد. مالکیت معنوی هم یک تیغ دو‌لبه است. وقتی دنیا با ایرادهای عجیب در مقابل صادرات ما مانع‌تراشی می‌کند، لزومی نمی‌بینیم که مالکیت معنوی به شرکت دارویی خارجی بدهیم. این حق زمانی رعایت خواهد شد که به دلیل قلت دانش و تکنولوژی، از تولید اقلام دارویی در کشور ناتوان باشیم و مجبور شویم به شرکت دارویی خارجی ارفاق کنیم تا تولیداتش را به بازار ما بفرستد. راه دیگر هم این است که به دنبال تسهیل صادرات کالاهای خودمان، ارزآوری بالا این مجال را به ما بدهد که مالکیت معنوی شرکت‌های دارویی خارجی را هم به رسمیت بشناسیم اما در غیراین‌صورت، لزومی ندارد بازار خودمان را به راحتی و به رایگان در اختیار غیر بگذاریم.

تا دولت دوازدهم، نظام قیمت‌گذاری دارو اینگونه بود که نیمه اول سال، قیمت‌ها ثابت می‌ماند و در نیمه دوم سال برای حمایت از تولید‌کنندگان، افزایش قیمت دارو اعمال می‌شد.

گاهی اوقات هم مثل سال‌های اخیر، هیچ افزایش قیمتی اعمال نمی‌شد و توقف چند‌ساله اصلاح قیمت داروهای داخلی باعث شد که تولید بسیاری اقلام دارویی متاسفانه متوقف شده و در حدی به کمبود برسیم که مجبور شویم همین داروها را با چند برابر ارزبری از شرکت‌های خارجی بخریم. در دولت جدید، این سیاست اصلاح شد و حالا هم، هر شرکت تولید‌کننده دارو که با اعداد و ارقام، زیان‌دهی شرکت و کاهش سودآوری محصول خود را به ما ثابت کند، به او قیمت جدید می‌دهیم مشروط بر اینکه درصد افزایش قیمت، حتما از متوسط تورم عمومی کمتر باشد.

حالا شرایط بازار به دلیل بازگشت تحریم‌ها و نوسانات شدید اقتصادی، غیرعادی است. به خاطر دارید که سال گذشته و در همین ایام، تولید‌کنندگان دارو با کمبود شدید ملزومات بسته‌بندی مواجه شدند و این مشکل در حدی پیش رفت که دارو، به دلیل کمبود و گرانی قیمت کاغذ و پلاستیک در بازار نایاب شد چون هیچ وسیله‌ای برای بسته‌بندی دارو وجود نداشت. در این شرایط غیرعادی، چطور از قیمت‌گذاری حمایت خواهید کرد؟

همت‌مان بر این است که تمام موانع تولید و تامین نیازهای اولیه تولید را‌برداریم. بخشی از این موانع ممکن است مربوط به قیمت‌گذاری باشد که با تحلیل داده‌های ارایه شده توسط تولید‌کننده، قیمت منجر به زیان دهی تولید، اصلاح خواهد شد.

پس قرار نیست افزایش قیمت یکسان و سراسری اجرا شود؟

به هیچ‌وجه. ممکن است اطلاعات دریافتی درباره تولید یک قلم دارو به ما ثابت کند که این دارو، باید 25 درصد افزایش قیمت داشته باشد تا تولید‌کننده، از زیان‌دهی نجات پیدا کند اما در مورد یک قلم، مشکلات تولید با افزایش دو الی 3 درصدی قیمت حل می‌شود.