پیامد گرانی و نبود کاغذ مورد نیاز مطبوعات چیست؟
شنیده‌اید که می‌گویند «دستم زیر ساطور است»؛ مطبوعاتی‌ها همه‌جوره زیر ساطورند! یکی از همان ساطورها بازار کاغذ و کاغذفروشان است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد، بازار کاغذ نقد کار می‌کند پس مثل چاپخانه و سایر هزینه‌های تولید نمی‌توان چک ٤٥ روزه یا دوماهه برای خرید آن پرداخت. اگر الان روزنامه دست‌تان است که این مطلب را می‌خوانید بابت همین ١٦ صفحه ١٠٠ گرم کاغذ مصرف شده است. این به غیر از پرت کاغذی است که هنگام روشن شدن دستگاه چاپ تا خاموش شدن آن مصرف می‌شود و «اواریه» می‌نامندش. تا همین فصل قبل همین ١٠٠ گرم کاغذ بدون محاسبه سایر هزینه‌ها برای روزنامه‌ها درمی‌آمد٢٢٠ تا ٢٤٠ تومان؛ باز هم تاکید کنیم؛ بدون هزینه تحریریه و بخش فنی، مرکب و هزینه چاپ و حالا در یک روند یکی دوماهه همین ١٠٠ گرم کاغذ شده است ٣٦٠ تا ٣٧٠ تومان و این گران‌ترین بخش تولید در چرخه تولید نشریات است. حالا علاوه بر تلگرام و شبکه‌های اجتماعی که نفس خبررسانی مطبوعات را گرفته بودند و به جز گرفتاری‌های دیگر مطبوعاتی‌ها نظیر شکایات مختلف و فشارنهادهای قدرت یا مشکلات صنفی نظیر نداشتن بیمه و رفاه و امنیت شغلی، ساطور گرانی کاغذ بر شاهرگ گردن مطبوعات سنگینی می‌کند. همان مطبوعاتی که نقدینگی برای‌شان مساله است نه مطبوعاتی که یا به دولت وصلند یا به نهادهای حکومت.
حالا هر دلیلی که گرانی کاغذ داشته باشد مساله این است که این روزها مطبوعاتی‌ها به دنبال راه چاره برای نجات از فرود این ساطور بر شاهرگ خود ترفندهایی به کار بسته‌اند. در حالی که روزنامه‌ای ٤ و روزنامه‌ای دیگر ٨ صفحه از هر تعداد صفحه‌های روزانه خود کاسته است، روزنامه‌ای دیگر فقط به انتشار اینترنتی بسنده کرده و نسخه چاپی خود را متوقف کرده است. هستند روزنامه‌هایی که فقط با بهای ٥٠٠ تومان چندین برابر ١٠٠ گرم کاغذی که اینک دست شماست کاغذ مصرف کرده‌اند و نگران این گرانی هم نیستند. وقتی کالایی در بازار گران می‌شد، می‌گفتند بهترین پاسخ به آن نخریدن است. حالا پرسش این است که مطبوعات کاغذ نخرند و به فرضیه‌ای که مدت‌هاست بر حیات آنها سایه افکنده، دیجیتالی شدن، تن بسپارند و بگویند: «تو بزن، تبربزن، آخرین ضربه رو محکم‌تر بزن؟» یا برای فرود نیامدن این ساطور و زنده ماندن بیشتر ترفندی به کار بگیرند.
کاغذ به چه مصرفی می‌رسد؟
بازار کاغذ در ایران چیزی حدود ٢میلیون تن در سال است. بیشتر آن وارد می‌شود و طبق آنچه ابوالفضل روغنی‌گلپایگانی، رییس سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوا گفته است حدود ٧٠٠ تن در ایران تولید می‌شود. برای تولید کاغذ ٢ قلم ماده اولیه لازم است؛ «سلولز» و «آخال کاغذ» یا همان کاغذ باطله. عمده مصرف‌کنندگان کاغذ رول در ایران سه گروه هستند؛ مطبوعاتی‌ها، موسسه‌های آموزشی و آمادگی کنکور و شرکت‌های بسته‌بندی. در این میان مطبوعاتی‌ها آسیب‌پذیرترند ولی صدای آنها به گوش دولت و تصمیم‌گیران اجرایی کشور می‌رسد. کاغذ تحریر نیز در این مدت بی‌نصیب از این وضعیت نمانده است. کاغذ تحریر مصارف متنوع‌تری دارد و از هر بند ٧٢هزار تومان به هر بند ١١٠هزار تومان افزایش قیمت داشته است. یعنی چیزی حدود ٥٠ درصد. جالب است در شرایطی که می‌گویند در ایران سرانه مصرف کاغذ ٢٢ تا ٢٥ کیلوگرم است که نسبت به سرانه جهانی بسیار ناچیز است ولی همین بازار اندک هم به نسیمی، توفان تجربه می‌کند. این درحالی است که سرانه مصرف کاغذ در اروپا ٥٥ کیلوگرم، در امریکا ١٥٠ کیلوگرم و در برخی از کشورهای جهان ٣٠٠ کیلوگرم است. در چند روز گذشته که قیمت هر کیلو کاغذ به ٣هزار و ٦٠٠ تومان رسیده است چند علت را برای این گرانی برشمرده‌اند. «قیمت جهانی کاغذ با قوانین جدید حفاظت از محیط زیست افزایش یافته است»، «قیمت دلار در ایران افزایش یافته است»، «شرکت چوب و کاغذ مازندران تولیدش کاهش یافته است»، «کشور چین به عنوان یک تولید‌کننده، خود به وارد‌کننده کاغذ بدل شده است» و «تاثیر حذف ارز مبادلاتی از واردات کاغذ». به این موارد افزایش تعرفه گمرکی را هم بیفزایید.
فشار به مطبوعات جاده چه کسانی را صاف‌می‌کند؟
در سه سال گذشته بازار کاغذ ثباتی را تجربه کرده بود و عموما کاغذ رول با قیمت متوسط ٢هزار و ٤٠٠ تومان خرید و فروش می‌شد. یکی از فروشندگان کاغذ گفت: اگر تعرفه گمرکی افزایش می‌یافت و افزایش قیمت ارز را هم لحاظ می‌کردیم نباید شاهد افزایش قیمت کاغذ از کیلویی ٢هزار و ٧٠٠ تومان به ٣هزار و ٦٠٠ تومان می‌بودیم. مساله این است که تصمیمات دولت در مورد افزایش تعرفه گمرکی در کنار افزایش قیمت دلار و افزایش قیمت جهانی تاجران کاغذ را نگران کرده و به همین دلیل موجودی بازار را در گام نخست محدود کرده و در انبارها نگه داشته‌اند. بنابراین آنچه اینک در بازار کاغذ رقم خورده برهم خوردن تعادل عرضه و تقاضا به سبب محدودکردن عرضه بوده است. این محدودیت عرضه کاغذ ناشی از تغییراتی بود که دولت می‌خواست در تعرفه واردات کاغذ و نهاده‌های تولید کاغذ اعمال کند. این در حالی است که بررسی‌ها نشان از آن دارد که در سال‌های گذشته برخی دست‌اندرکاران بازارکاغذ با اظهار واردات کاغذ رول که تعرفه واردات آن ٥درصد بوده کاغذ گلاسه که گران‌تر بوده و تعرفه واردات آن نیز ١٥درصد بوده است را وارد می‌کردند و اینک با تغییرات در شیوه نظارت گمرک کمتر می‌توانند چنین اقدامی کنند. در هر حال آنچه اینک رقم خورده عقب نشستن دولت از تغییر در تعرفه‌های واردات است. نخستین واکنش به این تغییرات نامه سینکی معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت به خسروتاج و جلوگیری از هر تغییر در تعرفه‌های گمرکی واردات کاغذ بود. این در شرایطی است که واردات کاغذ فقط توسط عده خاصی انجام می‌گیرد. در همین حال سیف، رییس کل بانک مرکزی در باب گرانی کاغذ گفته است: یکی از موضوعات مطرح‌شده حذف ارز مبادله‌ای برای کاغذ بود این موضوع شایعه است. ارز مبادله‌ای کالاهای اساسی و کاغذ مطابق روال قبل ادامه می‌یابد.
ضربه آخر یا تولد دوباره
سرانه مطالعه در ایران پایین بوده و هست. حالا اگر کاغذ و گرانی‌اش ضربه آخر به مطبوعات و کتاب باشد نمی‌توان گفت این روند دیجیتالی شدن بود که عرصه مکتوب را از میدان به‌در کرد.
