طلایی‌ترین ماه بازار نفت در ۲ سال گذشته
ماه اکتبر روز گذشته در حالی به پایان رسید که توانست طلایی‌ترین ماه بازار نفت در بیش از ۲ سال گذشته باشد. در این ماه، نفت برنت که در آخرین روزهای سپتامبر به قله ۶۰ دلار بر بشکه نزدیک شده بود، از این سطح عبور کرد و برای اولین‌بار در بیش از ۲ سال گذشته قیمت ۴۴/ ۶۰ دلار بر بشکه را در آخرین جمعه اکتبر لمس کرد.
به این ترتیب هر بشکه نفت خام برنت در ماه اکتبر بیش از ۴ دلار بر بشکه رشد داشت که رشد ماهانه ۵/ ۵ درصدی را برای این نفت شاخص نشان می‌دهد.نفت خام آمریکا نیز اگرچه با سرعتی کمتر، اما در ماه اکتبر روندی صعودی را تجربه کرد. نفت خام شاخص WTI در دهمین ماه از سال ۲۰۱۷ نزدیک به ۵/ ۳ دلار بر بشکه رشد قیمت را به ثبت رساند. به عبارتی این نفت شاخص در اکتبر به رشد ماهانه ۶/ ۴ درصدی دست یافت. با وجود این رشد، اختلاف قیمت نفت خام آمریکا با شاخص برنت بیش از ۶ دلار بر بشکه است، عاملی که رشد چشمگیر صادرات نفت خام این کشور را در اکتبر به همراه داشته است.رشد اخیر قیمت نفت خام برنت در حالی بیشترین سطح از ماه جولای ۲۰۱۵ به این‌سو به شمار می‌رود که باید دید آیا موتورهای محرک این رشد در ماه اکتبر، در ماه‌های بعدی نیز کار خواهد کرد؟
جهش نفت با دوگانه ژئوپلیتیک-اوپک
ماه اکتبر که تنش‌های همه‌پرسی اقلیم کردستان عراق برای استقلال را از تاریخ ۲۵ سپتامبر به همراه داشت، خود تبدیل به بستری تاریخی برای اتفاقاتی مانند تنش بر سر کنترل کرکوک (منطقه‌ای نفت‌خیز در عراق) میان دولت مرکزی عراق و اقلیم کردستان شد تا بخشی از رشد قیمت نفت در این ماه از این ناحیه رقم بخورد. به گزارش دنیای اقتصاد، هرچند افزایش ریسک‌های ژئوپلیتیک در عراق که در نهایت کاهش ۲۰۰ هزار بشکه‌ای صادرات نفت خام عراق را به همراه داشت بر عبور قیمت نفت خام برنت از ۶۰ دلار بر بشکه اثرگذار بود، در عین حال نمی‌توان از حمایت اوپک از طرح توافق کاهش تولید در جهش قیمت نفت خام چشم پوشید.عربستان که رهبری طرح کاهش تولید در اوپک را بر عهده دارد، در ماه اکتبر سیگنال‌هایی قوی درباره تمدید طرح کاهش تولید به بازار نفت ارسال کرد.سفر خالد الفالح به عراق که او را تبدیل به نخستین مقام عراقی کرد که پس از دهه‌ها در این کشور سخنرانی می‌کرد؛ ازجمله این سیگنال‌ها بود. در این سفر به افزایش همکاری عربستان و عراق (به‌عنوان دو کشور بزرگ تولیدکننده نفت در اوپک) در اجرای توافق کاهش تولید تاکید شد.
پس از الفالح، محمد بن‌سلمان، ولیعهد جوان عربستان سعودی نیز وارد بحث توافق کاهش تولید شد و طی مصاحبه‌ای در روز ۲۶ اکتبر به بلومبرگ اعلام کرد «ما در سال ۲۰۱۸ به گسترش توافق کاهش تولید و بازگشت تعادل به بازار نیاز داریم.» نظرات ولیعهد جوان سعودی که برای دست‌یافتن به چشم‌انداز ۲۰۳۰ به قیمت‌های بالاتر برای نفت خام نیاز دارد، در حالی پالس‌های مثبت نسبت به تداوم توافق کاهش تولید را برای بازار نفت بیشتر کرد که پیش از آن، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه نیز از تداوم کاهش تولید حمایت کرده بود. اما آمادگی مسکو و ریاض برای همکاری بیشتر در جهت کاهش عرضه نفت و افزایش قیمت‌ها در حالی از گوشه و کنار شنیده می‌شد که در آخرین جمعه اکتبر، دبیر کل اوپک حامل این خبر برای بازار نفت بود که «عربستان و روسیه برای تداوم ۹ ماهه کاهش تولید در سال ۲۰۱۸ به توافق رسیده‌اند.»
چشم بازار به نشست ۳۰ نوامبر
به این ترتیب در حالی‌که در کنار عوامل ژئوپلیتیک و اخبار مربوط به توافق کاهش تولید عوامل دیگری همچون تضعیف شاخص دلار در رشد قیمت نفت در بازار جهانی بی‌تاثیر نبود؛ اما نمی‌توان از اهمیت نشست بعدی اوپک در ایجاد جو خوش‌بینی در بازار چشم پوشید.نشست ۱۷۳ عادی اوپک که ۳۰ نوامبر در وین برگزار می‌شود در حالی زیر سایه پالس‌های مثبت بزرگان نفتی، بازار را به اتخاذ تصمیمی مثبت در این نشست امیدوار کرده است که به عقیده کارشناسان مهم‌ترین عامل خوش‌بینی بازار به آینده است.
مطابق توافق قبلی میان کشورهای عضو و غیرعضو اوپک، طرح کاهش تولید تا ماه مارس ۲۰۱۸ تمدید شد. هرچند پایبندی کشورهای عضو و غیرعضو اوپک تا کنون در کاهش سطح ذخایر جهانی نفت خام اثرگذار بوده است، اما بسیاری از فعالان بازار عقیده دارند برای اثرگذاری بیشتر، این طرح باید در مدتی طولانی‌تر اجرا شود. به این ترتیب بازار جهانی نفت در حالی روزهای طلایی خود را پشت سر می‌گذارد که امیدوار است ائتلاف اوپک و غیراوپک، برای اثرگذاری بیشتر بر بازار نفت، طرح کاهش تولید را فراتر از ماه مارس ۲۰۱۸ تمدید کند.خوش‌بینی به تمدید توافق کشورهای عضو و غیرعضو اوپک باعث شده است موسسه جی پی مورگان پیش‌بینی خود از قیمت نفت را در سال ۲۰۱۸ افزایش دهد. این بانک به ترتیب انتظارش از رشد قیمت نفت خام برنت و نفت خام آمریکا را ۱۱ و ۴۰/ ۱۱ دلار افزایش داده و به ۵۸ و ۶۳/ ۵۴ دلار به ازای هر بشکه رسانده است. به گفته این بانک، نگاه مثبت کشورهای عضو و غیرعضو اوپک نسبت به تمدید توافق و همچنین انتظار برای رشد تقاضای بیش از انتظار از جمله دلایلی بوده که پیش‌بینی قیمتی آنها را افزایش داده است.
کاهش مداوم ذخایر آمریکا
قیمت نفت خام در حالی طی یک ماه گذشته همواره بیش از ۴۹ دلار بر بشکه بوده است که کارشناسان این سطح را به‌عنوان کفی جدید در نظر گرفته‌اند. در کنار ریسک‌های ژئوپلیتیک در خاورمیانه و خوش‌بینی به تمدید توافق کاهش تولید تا پایان سال ۲۰۱۸، اتفاق دیگری که در ماه اکتبر در رشد قیمت نفت اثرگذار بود، کاهش مداوم سطح ذخایر نفت خام آمریکا بود. بر اساس اطلاعات منتشر شده از سوی اداره اطلاعات انرژی آمریکا، در کنار آخرین هفته از ماه سپتامبر، سه هفته نخست ماه اکتبر نیز به‌طور مداوم با کاهش سطح ذخایر نفت خام تجاری آمریکا همراه بوده است. مطابق این اطلاعات در هفته منتهی به ۴ اکتبر بیش از ۶ میلیون بشکه از سطح ذخایر نفت خام تجاری آمریکا کاسته شد که از پیش‌بینی‌ها بسیار فراتر بود. در هفته منتهی به ۱۲ اکتبر سطح کاهش ذخایر به بیش از ۲ میلیون بشکه رسید. هفته منتهی به ۱۸ اکتبر نیز با کاهش بیش از ۵ میلیون بشکه‌ای این ذخایر همراه بود. افزایش یا کاهش سطح ذخایر نفت خام آمریکا همواره مرجعی معتبر برای بازار نفت بوده و بر قیمت‌ها تاثیر می‌گذارد؛ زیرا در نبود اطلاعات آماری از دیگر کشورها، معیاری استاندارد از سطح جهانی ذخایر نفت خام شناخته می‌شود. با این همه در هفته منتهی به ۲۵ اکتبر، سطح ذخایر نفت خام تجاری آمریکا با رشدی بیشتر از ۸۰۰ هزار بشکه همراه بوده است.
روند نزولی تعداد دکل‌ها
در کنار سطح ذخایر تجاری نفت خام آمریکا، رشد دکل‌های حفاری در این کشور نیز عاملی تاثیرگذار بر قیمت جهانی نفت خام است. به این ترتیب کاهش پی در پی تعداد دکل‌های حفاری در سه هفته نخست ماه اکتبر نیز عاملی برای تقویت قیمت نفت بوده است.در سه هفته نخست ماه اکتبر، تعداد دکل‌های حفاری نفت خام آمریکا به ترتیب با افتی ۲، ۵ و ۷ عددی همراه بوده است. تنها در هفته اخیر بوده است که تعداد دکل‌های حفاری در آمریکا با رشدی یک عددی همراه شده است. رشد تولید نفت خام آمریکا اما در ماه اکتبر در حالی با فراز و نشیب‌هایی همراه بوده است که در سومین هفته از این ماه به ۵/ ۹ میلیون بشکه در روز رسید. این میزان تولید نشان‌دهنده رشدی ۱/ ۱ میلیون بشکه‌ای نسبت به هفته قبل از آن است. هرچند رشد تولید نفت خام از سوی آمریکا همواره تهدیدی برای بر هم خوردن تعادل بازار به شمار می‌رود، اما رشد اخیر در پی افت تولیدی بوده است که در نتیجه بروز توفان‌های گرمسیری و کاهش تقاضای پالایشگاه‌های این کشور رخ داده بود.
تهدید آمریکا همچنان پا برجا
هرچند ادامه محدودیت تولید از سوی کشورهای عضو و غیرعضو اوپک این امیدواری را در میان تحلیلگران ایجاد کرده است که مازاد ذخایر نفت خام به آرامی تخلیه شود و قیمت‌ها را افزایش دهد، با این حال رشد قیمت‌ها همچنان عاملی است که می‌تواند تهدید افزایش تولید از سوی آمریکا را جدی‌تر کند. در این میان، اختلاف قیمتی که نفت خام آمریکا در حال حاضر با نفت خام برنت و همچنین نفت خام اوپک دارد، این نگرانی را در میان تحلیلگران ایجاد کرده است که با افزایش تولید و صادرات نفت خام آمریکا، رشد فعلی قیمت نفت خام از مسیری که در پیش گرفته است، منحرف شود. در این میان آن‌طور که گفته می‌شود، برنامه عراق برای افزایش ۰۰۹ هزار بشکه‌ای صادرات نیز تهدید دیگری برای بازار نفت است. روز گذشته که آخرین روز از ماه اکتبر بود، تهدیدهایی مانند آنچه یاد شد در طول معاملات باعث نوسان رو به پایین قیمت‌ها در برخی ساعات شد. با این حال تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت ۱۶ به وقت تهران) نفت خام برنت و نفت خام آمریکا هر دو با رشد همراه بودند و به ترتیب روی قیمت‌های ۹۱/ ۶۰ و ۱۶/ ۵۴ دلار بر بشکه قرار داشتند.
