با رسیدن به سال دهم برجام، حتما مذاکره خواهیم کرد/ برای مذاکره باید طرح ایجابی داشته باشیم

اقتصادآنلاین- فرشته رضایی؛ مجید شاکری، کارشناس اقتصادی در گفت‌و‌گو با اقتصادآنلاین در خصوص مذاکره ایران و آمریکا بیان کرد: در حال حاضر روش عزتمندانه‌ای برای مذاکره بین ایران و آمریکا وجود ندارد. یادداشت امنیت ملی که ترامپ منتشر و امضا کرد، یک نقطه عطف در پرونده بین ترامپ دور دوم و ایران بود. نظر من این است که ما نباید اجازه می‌دادیم موضوع به این یادداشت برسد. اینکه گفته شود این یادداشت به جز تحریم‌های قبلی، چیز جدیدی در آن نیست، مطلقاً حرف اشتباهی است.

وی افزود: با اینکه تحریم جدیدی به معنی دستور اجرایی در آن وجود ندارد، اما یک بسته‌بندی از تفویض اختیارات ریاست جمهوری به دستگاه‌های مختلف برای بستن تقریباً تمام معافیت‌های باقیمانده موجود در آن وجود دارد و مدل کار این است که ترامپ همزمان با اینکه در مصاحبه عنوان کرده که من فقط خواستار یک ایران بدون بمب هسته‌ای هستم، اما عملاً حدود اهداف و اقداماتی که در آن یادداشت امنیت ملی منتشر کرد کاملاً با این موضوع متفاوت است. آن یادداشت تقریباً شامل همه چیز می‌شود و به یک معنا بازتعریف همان شروط پمپئو است. پس اینجا چیز متفاوتی مبتنی بر مذاکره شرافتمندانه یا عزتمندانه با وجود این یادداشت امنیت ملی وجود خارجی ندارد.

باید یک بسته طراحی‌شده در تهران می‌داشتیم

مجید شاکری ادامه داد: یادمان باشد که مذاکره یک امر دوجانبه است و اینکه فکر کنیم در تهران چه می‌گذرد، و تصمیم تهران بر تصمیم طرف مقابل در مذاکره کردن یا مذاکره نکردن، مؤثر است، خیلی غیرواقع‌بینانه است. عملاً بعد از یادداشت امنیت ملی واکنشی به جز واکنشی که رهبری و رئیس‌جمهور نشان دادند، نمی‌شد نشان داد.

شاکری ادامه داد: حالا آیا معنای این موضوع این است که ما نبایستی طرح مذاکراتی داشته باشیم؟ یعنی نبایستی برای لحظه‌ای که هر تغییری ایجاد شود آمادگی داشته باشیم که بسته طراحی‌شده در تهران را داشته باشیم؟ نه، اصلاً به این معنا نیست. به نظر من قبل از یادداشت ترامپ، به جای اینکه وقت را تلف می‌کردیم، باید یک بسته طراحی‌شده در تهران می‌داشتیم و روی آن مذاکرات را پیگیری می‌کردیم. اما همیشه در این مدت فقط پالس مذاکره با آمریکایی‌ها را به صورت‌های مختلف در قالب مصاحبه رئیس‌جمهور با ان‌بی‌سی، سخنان آقای عبدالعلی‌زاده و سخنان سایر افراد منتشر کردیم. چیز‌هایی که عموماً ربطی هم به واقعیت نداشت. اگر به جای این‌ها روی این متمرکز می‌شدیم که طرح مذاکراتی بسازیم و روی آن بازخورد بگیریم، احتمال داشت که به نقطه یادداشت امنیت ملی ترامپ نمی‌رسیدیم و احتمال زیادی هم داشت که جزو مثلاً اهداف اولیه ترامپ در طی پنج شش ماه اولش نباشیم. اما وقت را صرف دادن پالس مذاکره کردیم.

مسئول نگارش طرح ایجابی دولت است

این کارشناس اقتصادی اضافه کرد: طرح مذاکره، هم شامل بسته‌ ایجابی است، هم شامل حدود خواسته‌ها و هم شامل روش اداره کشور در صورت به‌دست نیاوردن خواسته‌ها از محل مذاکره است. الان کار به تنش فی‌ما‌بین کشیده شده است اما برای فردایی که ممکن است دوباره میز مذاکره‌ای وجود داشته باشد، بایستی طرح ایجابی در داخل وجود داشته باشد. مسئول نگارش طرح ایجابی دولت است. چون تنها بخش ایجابی در نظام جمهوری اسلامی ایران دولت است. ضمن اینکه برای سخنرانی آقای پزشکیان ارزش قائلم، پیشنهادم این است که دولت وارد رویکرد ایجابی‌تری بشود. این رویکرد ایجابی، باید هم شامل بسته برای شرایط توافق و هم برای شرایط عدم توافق باشد. خصوصاً بایستی نسبت به اقداماتی که ترامپ در بخش B یادداشت اجرایی خودش در حوزه فروش نفت، معافیت صادرات گاز به عراق، استفاده از معافیت‌ها و سایر مواردی که قرار است انجام دهد، از الان بایستی آمادگی وجود داشته باشد و تدبیر اجرایی اندیشیده شود؛ شعار کافی نیست.

شاکری تصریح کرد: به خاطر وجود سال دهم برجام، مذاکره رخ خواهد داد و طرف مقابل بدون اینکه چیزی را از ما بگیرد حاضر نخواهد بود مکانیزم ماشه را از دست بدهد. سطحی از مذاکره وجود خواهد داشت. البته مذاکره با اروپایی‌ها اگر به تنهایی در حوزه مکانیزم ماشه باشد معنادار نیست. چون احتمالاً هر نوع امتیازی که ایران بخواهد در ازای تعویق مکانیزم ماشه بگیرد شامل یک‌سری اتفاقات خواهد بود که اروپایی‌ها به تنهایی توان اجرای را ندارند. اما اینکه شما برای مذاکره آماده باشید، طرح ایجابی داشته باشید، بدانید چه می‌خواهید و آن را متناسب با روایت طرف مقابل تنظیم کنید، خیلی مهم‌تر از گزاره‌های دور از عقلی مانند اینکه ترامپ یک تاجر است یا ترامپ به مرگ می‌گیرد که به تب راضی شود، است. واقعیت دنیا جدی‌تر از این حرف‌ها است.

این کارشناس اقتصادی بیان کرد: کسانی که قبلاً می‌گفتند تحریم نعمت است، افراد رده پایینی بودند و در سطح رسمی نظام هرگز این جمله گفته نشد. اما بین مذاکره کردن، توافق کردن و انتفاع بردن تفاوت وجود دارد و آن چیزی که اثر تحریم بر سفره مردم را کاهش می‌دهد، انتفاع بردن است. اگر مذاکره مبتنی بر انتفاع باشد، حتماً به دنبال آن رفتن مهم است. اما اگر مثل زمستان ۹۹ مذاکره برای مذاکره باشد، هیچ عقل سلیم مبتنی بر خرد متعارفی آن را تأیید نمی‌کند.