آغاز بارورسازی ابرها در ایران پاییز ۱۴۰۳ / منتظر بارش برف و باران باشیم؟

به گزارش اقتصادآنلاین، کمبود بارش و نباریدن باران و برف باعث شده روش جدیدی در کشور بر سر زبان‌ها بیفتد، بارورسازی ابرها. نامی که بارها شنیده شده و عده‌ای معتقد هستند که این یک راه حل برای مقابله با خشکسالی است، اما هنوز در سطح دنیا در باره پروژه بارورسازی ابرها نتایج ملموس و قابل قبولی ارائه نشده است. در چند روز گذشته این موضوع مطرح شد که ایران هم به بارورسازی ابرها فکر می‌کند.

آغاز بارورسازی ابرها در ساوه و شازند

روز گذشته مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان مرکزی از آغاز بارورسازی ابرها در ساوه و شازند خبر داد و گفت: وزارت نیرو ۴۲ نقطه را در این استان برای انجام این مهم هدفگذاری کرده است.  هدف از بارورسازی ابرهای ساوه و شازند که اولین عملیات در سال آبی ۱۴۰۴-۱۴۰۳ است افزایش میزان بارش‌های جوی، تقویت منابع آبی و مقابله با خشکسالی‌های احتمالی است.

وی با بیان اینکه واحدهای زیرمجموعه وزارت نیرو در سطح کشور، برنامه‌ریزی و مدیریت این اقدام را انجام داده‌اند، افزود: این عملیات توسط شرکت‌های آب منطقه‌ای مرکزی اجرایی می‌شود و در استان مرکزی، اولین عملیات توسط دو اکیپ در شهرستان‌های شازند و ساوه صورت گرفت. محل انجام این عملیات در شهرستان ساوه را، ارتفاعات روستای نیوشت است. این عملیات در ساعت ۳۰ دقیقه بامداد روز چهارشنبه هفتم آذرماه آغاز شده و تا ساعت ۲ و ۳۰ دقیقه بامداد تداوم داشته است.

وی با بیان اینکه این عملیات با حضور مدیر اداره منابع آب شهرستان ساوه و مدیر بهره برداری و نگهداری سد الغدیر انجام شد، دلیل انتخاب روستای نیوشت را شرایط اقلیمی خاص و موقعیت جغرافیایی مناسب این روستا عنوان کرد. ارورسازی ابرها در این منطقه نیز با حضور مدیر دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای مرکزی در ساعت ۱۹ روز سه شنبه ششم آذرماه آغاز شد و تا ساعت ۳۰ دقیقه بامداد روز چهارشنبه هفتم آذرماه ادامه یافت. در این ۲ عملیات از تجهیزات و فناوری‌های نوین برای بارورسازی ابرها و همچنین ژنراتورهای زمینی استفاده شد که امکان افزایش بارش در مناطق هدف را فراهم می‌کند و انتظار داریم که انجام این عملیات تأثیر مثبتی بر منابع آبی سدهای استان و آب شرب، کشاورزی و صنعتی منطقه بگذارد. وزارت نیرو ۴۱ نقطه را در استان جهت انجام عملیات‌های بارورسازی ابرها توسط ژنراتورهای زمینی انتخاب کرده است و به تناسب شرایط، هر بار دستگاه‌های مورد نظر در تعدادی از این نقاط نصب و عملیات انجام می‌شود.

تاریخچه بارورسازی ابرها

آزمایشگاه تحقیقاتی شرکت جنرال الکتریک آمریکا اولین جایی بود که فرایند بارور کردن ابرها در آن اتفاق افتاد. در تاریخ ۱۲ ژوئیه سال ۱۹۴۶ وینسنت شیفر بلورهای یخ خشک با دمای ۷۸- درجه سانتی گراد را داخل ابرهای مصنوعی تولیدشده که در اتاقک بودند رها کرد. در ادامه از طریق انجماد قطرک‌های ابر سرد بلورهای یخ ایجاد شدند و به‌صورت برف در ته اتاقک ابر مشاهده شدند. این اولین شواهد آزمایشگاهی از بارور شدن ابرها بود.

در تاریخ ۱۳ نوامبر ۱۹۴۶ همزمان با این تحقیقات، دکتر لانگمویر برنده جایزه نوبل، یک آزمایش میدانی روی یک ابر پوششی روی کوه گریولاک در شرق شنکتدی متعلق به ایالت نیویورک انجام داد. دمای این ابر که در ارتفاعی حدود ۴۲۷۰ متر از سطح زمین قرار داشت ۲۰- درجه سانتی گراد بود. لانگمویر، ۳۶/۱ کیلوگرم یخ خشک را در مسیری خطی با طول حدود ۳ مایل روی این ابر پاشید و مشاهده کرد در مدت ۵ دقیقه تمامی محتوای آب ابر به برف تبدیل شد. برف حاصله در حدود ۲۰۰۰ پا زیر ابر ریزش نمود و به دلیل خشکی هوا قبل از رسیدن به زمین تبخیر شد.

بارور کردن ابرها در ایران

سابقه بارورکردن ابرها در ایران به قبل از انقلاب می‌رسد. دولت یک‌بار در سال‌۴۶ تلاش کرد تا با همکاری آمریکایی‌ها، ابرهای ایران را بارور کند، اما به نتیجه‌ای نرسید. در سال‌۱۳۴۷ در ماده ‌۱۹ قانون آب و نحوه ملی‌شدن آن، وزارت آب و برق آن زمان مکلف شد آب مورد نیاز کشور را از راه‌های مختلف و از جمله از راه باروری ابرها تامین کند، به این‌ترتیب وزارت نیرو بین سال‌های‌۵۳ تا ۵۷، با همکاری یک‌شرکت کانادایی و با استفاده از هواپیما و ترکیب یدید نقره، ابرهایی را که روی منطقه سد کرج و جاجرود بودند، بارور می‌کرد. بعد از انقلاب نیز بین سال‌های ‌۶۸ تا ۷۴، کار باروری ابرها به‌صورت زمینی و بیشتر در ارتفاعات شیرکوه یزد انجام می‌شد تا اینکه مرکز ملی باروری ابرها در سال۷۵ افتتاح شد و از سال‌۷۶ به بعد، کار خود را رسما آغاز کرد.

تاثیر باوررسازی ابرها بر بارش باران و برف

احد وظیفه، رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی درباره تاثیر باوررسازی ابرها بر بارش باران و برف گفته است: بارورسازی ابرها موضوعی مناقشه برانگیز در هواشناسی است چون سیستم‌های جوی تغییرپذیری بسیار زیادی دارند حجم انرژی درون سامانه‌های جوی و موج‌های هواشناسی باران‌زا بسیار گسترده است از میزان انرژی تولید بشر بسیار فراتر است. این سیستم‌ها تغییرپذیری درونی بسیار زیادی دارند. از دهه ۱۹۴۰ اقداماتی در جهت بارورسازی ابرها صورت گرفته است ولی به دلیل اینکه آشکارسازی اثر انسان بر روی ابرها بسیار سخت و چالش برانگیز است هنوز بعد از گذشت این سال‌ها توافقی بر روی آن وجود ندارد.

وظیفه افزود: در نقطه‌ای که بارورسازی انجام می‌شود همزمان باران هم می‌بارد، برخی معتقد هستند که این باران بدون بارورسازی هم می‌آمد. شرکت‌هایی هم که این کار را انجام می‌دهند اعتقاد دارند که این باران به خاطر فعالیت آن‌ها است. آن‌ها معتقد هستند طول زمان بارش یا حتی شدت بارش را افزایش داده‌اند. به علت تغییرپذیری طبیعی ابر حتی اگر بارورسازی هم صورت نگیرد امکان دارد در یک منطقه ۲ نوع بارش صورت بگیرد که ناشی از متغییر بودن سیستم‌های جوی است.

رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی ادامه داد: توافقی بر روی این موضوع که بارورسازی موثر است یا نه انجام نشده است. البته در آزمایشگاه یک سری فضای محدود ایجاد می‌کنند و شرایط را مهیا کرده که این باعث ابرناک شدن فضا در محیط آزمایشگاه می‌شود، ولی عده‌ای معتقد هستند شرایط طبیعت مطابق آزمایشگاه نیست. در آزمایش به صورت مصنوعی رطوبت وارد می‌کنید و مقدار فشار، باد و اثر توپوگرافی را ایجاد کرده و اصلاً مشابه شرایط واقعی در طبیعت نیست.

بارورسازی به خشکسالی کمک می‌کند؟

وی گفت: مطابق گزارش سازمان جهانی هواشناسی نزدیک به ۶۰ کشور این کار را انجام می‌دهند و اکثریت به صورت تحقیقاتی است و بعضی‌ها هم مدعی عملیاتی بودن هستند. به طور مثال امارات متحده عربی در فصل گرم سال که ابرها را با ذرات نمک بارورسازی می‌کند و مدعی هستند که موفق بوده است. اما سازمان جهانی هواشناسی این مسئله را به طور کامل قبول ندارند و زیر سوال بردند.

وظیفه در پایان افزود: از قدیم گزارش‌هایی هست که سازمان‌های جهانی گزارش‌هایی در این زمینه داده‌اند که بارورسازی موضوعی در دست تحقیق اعلام کرده‌اند. بارورسازی روشی برای برطرف کردن خشکسالی محسوب نمی‌شود. بارورسازی نمی‌تواند خشکسالی در منطقه‌ای را برطرف کند. حداکثر ابزاری در حعبه ابزار مدیریت منابع آب است