کارشناسان هشدار می‌دهند: ناکارآمدی سامانه سهتاک و پیامدهای آن برای بازار مرغ استان فارس
پس از انتشار گزارش اختصاصی اقتصاد آنلاین با عنوان «سرگردانی صنعت مرغ در استان فارس؛ آرامش بازار مرغ فدای سامانه‌های بومی نشود!» که با واکنش‌های فعالان این حوزه همراه بود، اکنون در ادامه بررسی چالش‌های فعلی بازار مرغ استان فارس و به‌منظور اعتبارسنجی گزارش قبلی، خبرنگار اقتصاد آنلاین تصمیم گرفت با عده‌ای از عوامل و کارشناسان بازار مرغ این استان گفتگو کند و درباره وضعیت عملکرد سامانه‌ی سهتاک اطلاعات بیشتری به دست آورد. در ادامه همراه با این عوامل که خود در بازار مرغ استان فارس نقش‌آفرین هستند، به بررسی مشکلات سامانه سهتاک پرداخته شده است تا مشخص شود آیا سامانه سهتاک می‌تواند نیازهای بخش دولتی، تشکلی و خصوصی استان فارس را به‌درستی تأمین کند یا خیر؟
مشخص نیست مشکلات سهتاک چه موقع برطرف می‌شود
در گفتگویی که با آقای شاهینی، مدیر کشتارگاه لامرد درخصوص تجربه استفاده از سامانه سهتاک در استان فارس انجام شد، ایشان به خبرنگار اقتصادآنلاین گفت: رهتاب نسبت به سامانه جدیدی که برای استان فارس آمده خیلی بهتر است، روی رهتاب بیشتر فکر و کار شده بود.
شاهینی افزود: در استان فارس به جای رهتاب، سهتاک راه‌اندازی شده است. من خودم شخصاً در جلسه سهتاک حضور داشتم، سهتاک خیلی مشکل داشت و هنوز هم ما با این سامانه مشکل داریم. استفاده از این سامانه یادآور ضرب‌المثل لقمه را دور سر چرخاندن است. اما چون رهتاب در استان‌های دیگر بوده و فارس سومین یا چهارمین استانی بود که این سامانه در آن آغاز به کار کرد، دیگر کم و کاستی‌های آن رفع شده بود و استفاده از آن خیلی خوب بود. اما سهتاک برای اولین بار در استان فارس راه‌اندازی شده است و مشخص نیست که چند ماه دیگر یا چند سال دیگر درست می‌شود و اصلا آیا اشکالاتش برطرف خواهد شد یا نه.
مدیر کشتارگاه لامرد توضیح داد: یکی از مشکلات ما با سامانه سهتاک این است که ما در شهرهای استان‌های هم مرز مانند بستک و پارسیان، مرغداری داریم، اما نمی‌توانیم مرغ خودمان را وارد سامانه کنیم.
با سامانه‌ها می‌توان مقاومت‌های رانتی در کشور را از بین برد
مهران دهقان یکی از فروشندگان مرغ شیراز است که علاوه بر مرغ فروشی دارای تعامل فراوانی با اهالی این صنف است؛ به‌گونه‌ای که مرغ‌فروشان این استان وی را نماینده خود می‌دانند و او را که فردی مطلع در این حوزه به شمار می‌آید برای گفتگو به اقتصاد آنلاین معرفی کردند. ایشان در در مورد استفاده از سامانه‌های هوشمند در توزیع مرغ توضیح داد: از طریق سامانه‌ها می‌توان کمبود مرغ را مدیریت و از مرغ منجمد خارجی استفاده نکرد. با عملکرد خوب سامانه‌ها می‌توان در مواقع مورد نیاز، مرغ را براساس سهمیه هر خانوار توزیع کرد، که این کار توسط رهتاب در سایر استان‌ها انجام شده و موفق هم بوده‌است.
دهقان در همین باره به خبرنگار اقتصادآنلاین گفت: برای این که به سمت اقتصاد آزاد حرکت کنیم و مقاومت‌های رانتی در کشور از بین برود باید از سامانه‌ها برای توزیع کالاهای اساسی استفاده کنیم.
آمارهای غیرواقعی باعث کاهش تولید در کشور شده است، زیرا کشتارگاه‌ها خودشان به مرغداران و زنجیره تأمین تبدیل شده‌اند و مسئولان به آنها رانت می‌دهند تا تولید را متوقف نکنند. این زنجیره‌ها حدود 60 درصد مرغداری‌ها را فعال کرده و بخشی از نهاده‌ها را در بازار آزاد می‌فروشند. کسی نمی‌تواند رصد کند که چقدر مرغ تولید و کجا عرضه شده است. این موارد رانت‌هایی است که به دلیل نداشتن سامانه ایجاد می‌شود. اما با ایجاد سامانه، شفافیت و حذف رانت ممکن خواهد بود.
متاسفانه یک سری از مسئولین تمایلی به شفافیت ندارند
وی در مورد تجربه استفاده از سامانه رهتاب گفت: رهتاب اصول را به‌صورت کامل حفظ کرده و شاهد عملکرد مثبت آن در استان‌های میزبان این سامانه بوده‌ایم. این سامانه، مرغداران را منسجم کرده‌است، این که نهاده چطور دریافت شود، جوجه‌ریزی چطور ثبت شود در سامانه رهتاب مشخص است، توزیع مرغ بسیار دقیق است و نحوه خرید اینترنتی نیز در بستر سامانه برای مردم و مغازه‌داران ایجاد شده است.
به گفته دهقان، عملکرد سامانه رهتاب به گونه‌ای بود که کار جهاد کشاورزی برای نظارت بازار راحت می‌شد و با ایجاد شفافیت در بازار رانت تا حد زیادی از بین می‌رفت. اما متاسفانه یک‌سری از افراد دولتی که حتی بعضی از مسئولین جهاد نیز در بین آنها هستند، تمایلی ندارند این شفافیت ایجاد شود و عدم شفافیت برای این مدیران نوعی مدیریت است!
همچنین دهقان در خصوص سامانه سهتاک افزود: به‌دلیل اینکه مسئولان استانی از این می‌ترسند که تولید کم شود و زیر سوال بروند، به بخش خصوصی مخصوصاً کشتارگاه‌ها و زنجیره‌های تولید مرغ اجازه می‌دهند که خودشان سامانه ایجاد کنند، قیمت‌گذاری کنند و مرغ عرضه کنند. زنجیره‌های تولید مرغ تعیین‌کننده میزان تولید استان هستند و زیربار هیچ سامانه‌ای نمی‌روند، مگر این که سامانه مال خودشان باشد. متاسفانه سهتاک نیز بر همین اساس و به دلیل رفتار سیاسی در استان ایجاد شده است و متعلق به کشتارگاه زرین مرغ است.
نماینده صنف مرغ فروشان شیراز بیان کرد: در سامانه سهتاک امکان خرید اینترنتی وجود ندارد و فقط به عنوان یک سامانه ثبت سفارش از آن استفاده می‌شود که همین ثبت سفارش هم بدون قیمت است و متاسفانه هیچ برنامه‌ای هم برای آن وجود ندارد و اگر قرار باشد فقط سفارش‌گذاری در سامانه‌ای انجام شود، چه فرقی می‌کند که مغازه‌دار با کشتارگاه تماس بگیرد یا به سامانه مراجعه کند. همچنین سامانه سهتاک، گزینه سهمیه‌بندی که بسیار مهم است را هم ندارد. مثلاً اگر روزی کل موجودی ۲۰۰ تن باشد و نفر اول همه آن را انتخاب کند، دیگر چیزی گیر نفر دوم و سوم نمی‌آید. سهمیه‌بندی باعث می‌شود در مواقعی که تولید کم می‌شود، قیمت مرغ تغییر نکند و به همه جای استان مرغ برسد. اما وقتی که سامانه برای خود کشتارگاه باشد، در مواقع کمبود به مشتری‌های خود مرغ می‌دهد و به بقیه نمی‌دهد که این رانت است.
وی درمورد تجربه خود در استفاده از سامانه سهتاک افزود: از سامانه سهتاک 400 کیلو مرغ ثبت سفارش کردم، نیم ساعت بعد دیدم رد شده است. در واقع هیچ‌گونه خریدی نمی‌توان انجام داد، فقط ثبت سفارش زدم که آن هم رد شد. اخیراً هم جلسه‌ای برگزار شده و گفتند هر کسی که ثبت سفارش نکند، جریمه خواهد شد.
نماینده صنف مرغ فروشان شیراز در پایان گفت:سامانه باید متعلق به نهاد مستقلی به‌عنوان طرف چهارم باشد، یعنی متعلق به مرغدار، کشتارگاه یا مغازه‌دار نباشد تا بتواند یک بستر بی‌طرف برای مدیریت بازار ایجاد کند. همچنین باید داشبوردهای نظارتی داشته باشد که هم جهاد و هم کمیته راهبردی بتوانند بر سامانه نظارت داشته باشند.
در بحث سامانهسپاری تجربه، بسیار مهم‌تر از دانش فنی است
در ادامه با توجه به اینکه موضوع بررسی سامانه‌ها، یک موضوع تخصصی است تلاش شد تا با کارشناسان و متخصصان این حوزه نیز گفتگویی انجام داده و نظر ایشان را در مورد ویژگی‌ها و امکاناتی که یک سامانه کامل برای مدیریت بازار نیاز دارد، جویا شویم.
آقای ذوقی پور، مدیرعامل مرکز تحقیقات و توسعه دانشگاه صنعتی شیراز، از دیگر افرادی بود که با توجه به تجربه ۳۰ ساله خود در بحث انفورماتیک، در مورد سامانه‌ها اظهار داشت: حداقل حسن رهتاب این است که تجربه کلانی پشتش بوده و مجموعه‌ای است که حتی می‌تواند در سطح ملی پاسخگو باشد، چرا که پایه و اساس آن توسط خبرگان و نخبگان حوزه فناوری پایه‌گذاری شده است.
او همچنین در مورد لزوم استفاده از یک سامانه با پشتوانه تجربه علمی و تخصصی به خبرنگار اقتصاد آنلاین گفت: رهتاب در حوزه سامانه‌هایی که در سطح گسترده کار می‌کنند و محلی نیستند، مجموعه باسابقه‌ای است و از مدیران بالا تا سطوح پایینی آن در این حوزه با تجربه و متخصص هستند. به عنوان کسی که 30 سال است که درگیر بحث انفورماتیک هستم می‌گویم تجربه خیلی مهم‌تر از دانش فنی است و مهم‌تر از آن هم این است که سامانه‌های این چنینی به مرور رشد می‌کنند.
مدیرعامل مرکز تحقیقات و توسعه دانشگاه صنعتی شیراز تصریح کرد: حوزه‌های این چنینی امنیتی هستند، اگر نیازها و کالاهای اساسی مردم به‌موقع و با قیمت مناسب تامین نشود، مشکلات امنیتی ایجاد می‌شود و اینطور نیست که بگوییم امروز نشد، هفته بعد این موارد را تامین می‌کنیم. حوزه‌های امنیتی تعارف‌بردار نیستند و نکات بسیار ظریفی باید رعایت شود، نمی‌شود یک سامانه راه بندازید و فردا روز بگویید هک شد.
ذوقی‌پور عنوان کرد: من به عنوان کارشناس شخصاً هیچ وقت در شرایط فعلی به سمت سامانه سهتاک نمی‌روم و ترجیح می‌دهم همچنان محتاط باشم و با رهتاب و امثال آن که تجربه خود را پس داده‌اند کار کنم. زیرا بخش فنی با بخش مدیریتی فرق دارد، مدیران باید مسائل فنی را به گروه‌های فنی سپرده تا تصمیمات حرفه‌ای‌تر شود.
گفتنی است علی‌رغم تماس خبرنگار اقتصاد آنلاین با دیگر مسئولین استان از جمله مسئولین سازمان جهاد کشاورزی و همچنین حوزه‌های معاونت اقتصادی استانداری فارس، ایشان حاضر به گفتگو نشده‌اند و به‌نظر می‌رسد همچنان دلیل موجهی برای جایگزینی سامانه سهتاک با رهتاب نزد مسئولین استان وجود ندارد.
با توجه به اهمیت صنعت مرغ مسئولین باید توجه بیشتری به سامانه‌های این بخش داشته باشند تا فرآیند سامانه سپاری به بهترین نحو در این صنعت انجام شود و دست دلالان را کوتاه کند. همچنین این سوال پیش می‌آید که چرا با وجود واکنش‌های بسیار، سامانه‌ای همچون سهتاک بدون مجوز امنیتی و اجرایی، هنوز هم در استان فارس کار می‌کند و چرا هیچ رسیدگی از جانب مسئولین نظارتی در این استان انجام نمی‌شود؟ البته این موضوع نباید نادیده گرفته شود که رصدخانه وزارت جهاد کشاورزی به‌عنوان متولی طرح هوشمندسازی توزیع فرآورده‌های کشاورزی هنوز رهتاب را به‌عنوان سامانه رسمی استان فارس می‌شناسند؛ لذا باید دید که پس از تغییر استاندار فارس که ظاهراً بزودی انجام خواهد شد، آیا سامانه رهتاب به استان فارس باز خواهد گشت؟ باید منتظر بود و دید که سرانجام سامانهسپاری در استان فارس به چه سمتی خواهد رفت.