پلان پاریس بزرگ برای پایتخت

این برنامه برای اوضاع وخیم و اضطراری تهران کنونی، الگوبرداری از پلان «پاریس بزرگ» را پیشنهاد می کند. بر اساس این الگو، مجموعه پایتخت و شهرهای واقع در حومه تهران، تحت مدیریت شهری «یکدست و واحد» قرار می‌گیرند و به لحاظ توزیع یکنواخت جمعیت هم بین پایتخت و شهرهای حومه و هم بین شهرهای حومه و همچنین جلوگیری از تمرکز بخش خاصی از جمعیت _فقرا_ در یک یا چند شهر حومه‌ای، ابتدا مزیت هر شهر، شناسایی و سپس به اهرم آن شهر برای جذب جمعیت تبدیل خواهد شد. از طرفی شبکه مترو بین پایتخت و شهرهای حومه نیز کامل و کامل تر خواهد شد و در نتیجه، جمعیت سربار از کلان‌شهر تهران به‌صورت خودکار به سمت شهرهای کوچک اطراف توزیع خواهد شد. به گزارش دنیای اقتصاد ، ژرار ولف، مسوول تشکل «زندگی بهتر در شهر» و عضو هیات رئیسه جنبش کمپانی‌های فرانسه (MEDEF) در یک نشست خبری در پاریس، ضمن تشریح برنامه جامع «زندگی بهتر در شهر»، از توافق اولیه با مسوولان مسکن و شهرسازی ایران برای اصلاحات و بازسازی ٨ کلان شهر کشور به کمک این برنامه نرم‌افزاری خبر داد.

برنامه «زندگی بهتر در شهر» طی نیم قرن گذشته به تناسب نیاز کشورهای مختلف آسیایی و آفریقایی، مورد استفاده دولت‌های محلی شهرهای پرچالش قرار گرفته و اکنون محتوای این برنامه بعد از بروزرسانی برای صورت مساله مربوط به «چگونگی مواجهه با رشد جمعیت مجموعه شهری تهران»، راه حل های آزموده شده در ابرشهرهای مبتلا به این چالش مشابه را به مسوولان ایرانی پیشنهاد می کند. این برنامه، پلان «پاریس بزرگ» را برای تهران در نظر گرفته است که در قالب آن الگوی «پاریس در ٢٠٣٥» می‌تواند برای پایتخت ایران پیاده سازی شود. این متخصص فرانسوی در امور شهری معتقد است: مدیریت «جزیره‌ای» شهرهای به‌هم پیوسته _همچون مجموعه شهری تهران که در آن، هر شهر توسط یک شهردار با سلیقه و برنامه کاملا متفاوت و بعضا ضد برنامه شهر مجاور اداره می‌شود_ بزرگ‌ترین ضربه زیرپوستی به نظام شهرسازی ابرشهرها محسوب می‌شود و ریشه بادکنکی شدن برخی شهرها و از چشم افتادن شهرهای دیگر است.

رئیس انجمن شرکت‌های برنامه‌ریزی شهری، هم‌اکنون از طرف دولت فرانسه ماموریت پیدا کرده کشورهایی را که ابرشهرهای آنها از بابت «رشد جمعیت» و «حمل و نقل» به بن بست رسیده‌اند شناسایی و از طریق معرفی برنامه «زندگی بهتر در شهر»، یک ارتباط اقتصادی _شهری بین دولت‌های دو کشور به‌وجود بیاورد. دامنه این ارتباط از مشاوره شرکت‌های فرانسوی و ارائه نسخه‌های مختلف توسعه شهری تا سرمایه‌گذاری شرکت‌های با تجربه در اجرای این برنامه‌ها را شامل می‌شود. برنامه نرم‌افزاری «تحمل‌پذیری ابرشهرهای امروز» در سه لایه شامل «نحوه توسعه و بازسازی شهرهای قدیمی»، «نحوه ساخت شهرهای جدید» و همچنین «حمل و نقل عمومی و آبیاری فضای سبز» تعریف شده است که با توجه به وضعیت اضطراری برخی شهرهای بزرگ کشور از جمله تهران، فعلا طرف فرانسوی در سه حوزه کاری با طرف ایرانی به تفاهم رسیده است.

معاونت مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی در چند دور نشست مشترک با این انجمن طی دو، سه ماه گذشته، ٥ دغدغه دولت ایران در ارتباط با وضع فعلی کلان‌شهرها را برای چاره‌جویی به این انجمن منتقل کرده است.تهیه چشم‌انداز برای شهرهای آینده، ساماندهی جمعیت رو به رشد شهری، مدرن‌سازی شهرهای قدیمی، احداث شهرهای جدید و همچنین سرعت‌بخشی و شتاب در اصلاح شهرها از جمله دغدغه‌های دولت ایران در ارتباط با ابرشهرها به حساب می‌آید. گزارش خبرنگار «دنیای اقتصاد» از پاریس درباره جزئیات آنچه در قالب این برنامه به ایران پیشنهاد شده، حاکی است: دغدغه دولت نسبت به کلان‌شهرهای کشور در سه حوزه شامل «اجرای پلان پاریس بزرگ برای تهران بزرگ، ساخت شهرهای جدید در سواحل جنوب با تکیه بر الگوی جهانی و همچنین برقراری ارتباط حمل و نقلی سریع و ارزان بین شهرهای مختلف» قابل رفع خواهد بود. انجمن شرکت‌های طراحی و برنامه‌ریزی شهری از بیش از ٣٠٠ شرکت بزرگ تشکیل شده است که این شرکت‌ها چون تجربه احیای «مخروبه‌های فرانسه در دوره بعد از جنگ جهانی دوم» را در کارنامه خود دارند اکنون به خوبی در نقش لیدرهای جهانی قادر هستند برای هر صورت مساله شهری در هر جای جهان، نسخه موثر و بومی شده آن را طراحی و به شهرداران عرضه کنند. در حال حاضر جمعیت بیش از ١٢ میلیون نفری مجموعه شهری تهران به‌عنوان «مساله اساسی» مطرح است. از طرفی حومه پایتخت و همچنین شهرهای حومه‌ای سایر کلان‌شهرها، «حاشیه فقیرنشین» این شهرها را تشکیل داده‌اند که این چالش به کمک پلان پاریس بزرگ، قابل اصلاح و بازسازی است.

ژرار ولف در این باره به خبرنگاران اعلام کرد: همکاری با ایران در قالب مشاوره و ارائه نرم‌افزار «تحمل‌پذیر کردن شهرهای امروزی برای زندگی بهتر» یک طرح یا پروژه کوتاه‌مدت نیست بلکه یک برنامه دست‌کم ١٠ ساله به حساب می‌آید. این نرم‌افزار ابتدا به آسیب‌شناسی وضعیت وخیم شهرها می‌پردازد و سپس با دریافت خواسته دولت درباره آن شهر، راه‌حل مختص به آن شهر را به ایران پیشنهاد می‌کند.

عضو هیات رئیسه جنبش کمپانی‌های فرانسه که همزمان مسوولیت شرکت های برنامه‌ریزی شهری در این جنبش را نیز برعهده دارد با تشریح جزئیات طرح «پاریس بزرگ» اعلام کرد: در حال حاضر پایتخت فرانسه به سمت حومه و برخی شهرهای حومه‌ای نیز در جهت پاریس، در حال توسعه فیزیکی و بزرگ‌شدن هستند به‌طوری که بی‌عملی نسبت به این پدیده مخرب، در آینده نزدیک مجموعه شهری پاریس (محدوده و حومه) را به‌صورت نامتقارن و نافرم بسط می دهد و تبعات آن بر مشکلات پاریس چندین برابر می‌افزاید. اما طبق طرح «پاریس بزرگ»، برای مقابله با این پدیده، ابتدا مزیت جغرافیایی و طبیعی و نقطه قوت و جاذبه هر شهر شناسایی می‌شود و با پررنگ سازی نقاط جاذبه جمعیتی، سعی خواهد شد جمعیت به شکل متوازن بین همه شهرهای حومه، توزیع شود. در قالب این طرح همچنین توسعه خطوط مترو وصل کننده حومه به پاریس نیز کماکان در دستور کار قرار دارد.

طرح پاریس بزرگ، سال ٢٠١٥ در فرانسه آغاز شد و اجرای آن ٢٠ سال (تا ٢٠٣٥) به طول می‌انجامد. براساس این طرح جمعیت کل پاریس بزرگ _جمعیت شهر پاریس به اضافه شهرهای حومه_ از ١١ میلیون نفر فعلی به ٢٠ میلیون خواهد رسید و تعداد شهرهای واقع در حریم نیز از ١٠٠ شهر به ٣٠٠ شهر افزایش پیدا می‌کند. بدون آنکه مشکلات فعلی پاریس تشدید شود.

اجرای این طرح در تهران می‌تواند «سکان» رشد جمعیت ساکن در پایتخت یا برخی شهرهای حومه را از تسلط کامل جمعیت جدید خارج کند و آن را «تحت کنترل شهرداران» دربیاورد به این معنا که برنامه‌ریز شهری با تشخیص نسبت به ظرفیت خالی یک یا چند شهر حومه ای برای رشد جمعیت، از طریق فعال سازی محرک های سکونتی این شهرها، «هدایت» جمعیت جدید به سمت شهرهای حومه ای خالی را رقم بزند. الگوی پاریس بزرگ، جمعیت شهرهای حومه ای تهران و همچنین پایتخت را براساس ارقام و نسبت های از قبل پیش‌بینی شده، تنظیم می‌کند و از «غافلگیر شدن شهرها و شهرداران» در برابر رشد پیش‌بینی نشده جمعیت در برخی شهرهای خاص جلوگیری می کند. ژرار ولف تاکید می کند: اقدام محوری در طرح پاریس بزرگ، تمرکز بر حمل و نقل عمومی سبک، کم هزینه و سریع بین حومه و شهر اصلی است.

این برنامه ریز شهری در فرانسه، درباره برداشت های اولیه خود از چالش‌های تهران و همچنین پیشنهادهای کارگشایی که می‌تواند فعلا و تا قبل از اجرای قرارداد رسمی همکاری دولت ایران و فرانسه برای «تحمل‌پذیری شهر تهران»، به‌صورت موقت مورد استفاده ضربتی قرار بگیرد، گفت: در این ارتباط دو توصیه می توان به مدیریت شهری تهران ارائه کرد.

توصیه اول پرهیز از اداره جزیره‌ای مجموعه شهری تهران است به این معنا که مدیریت شهری تهران با شهرهای حومه، باید یکدست، هماهنگ باشد تا برنامه‌های یک شهر بر سیاست‌های شهرداری شهر مجاور، اثر سوء نگذارد و هم جهت با یکدیگر و مکمل هم عمل کند. وی همچنین درباره توصیه دوم خود به مدیریت شهری تهران، تصریح کرد: خدمات و سرانه های مورد نیاز تهران از جمله ظرفیت‌های حمل و نقل عمومی، باید با نگاه «دست بالا» و فراتر از «افق جمعیتی شهر» تنظیم شود طوری که ظرفیت توسعه شهر به مراتب بیشتر از افق جمعیت شهر تعریف شود تا جا برای «قدرت مانور دولت محلی» برای تنظیم امکانات شهر با نیاز شهروندانش همواره وجود داشته باشد. در حال حاضر ظرفیت خدمات پیش‌بینی شده برای شهر تهران فقط ٤ درصد بیشتر از افق جمعیت ١٤٠٤ تهران تعیین شده است که این فاصله اندک دست مدیریت شهری را بسته است. این پیش‌بینی البته هرگز به معنای اجرای تمام پروژه‌های خدماتی در شهر در ابتدای کار نیست بلکه به معنای آن است که مدیریت شهری تهران در گذر زمان چنانچه تشخیص داد خدمات در حال فعالیت جوابگوی جمعیت اضافه شده نیست، بتواند از بستر از قبل فراهم شده بهره‌برداری و در کمترین زمان ممکن، نسبت به تامین خدمات اقدام کند. ژرار ولف معتقد است: شتاب رشد جمعیت شهری نه تنها در ایران که در خیلی از کشورها با شیب تند رو به افزایش است و باید برای جمعیت جدید، به‌عنوان چالش روز دنیا، بستر تامین زیرساخت‌ها و خدمات شهری از قبل و با تدبیر زودهنگام دولت‌های ملی و محلی فراهم شود.