طرح توزیع کالاهای اساسی با کوپن الکترونیک

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از فارس، در هفته های اخیر و با توجه به طرح مجلس یازدهم برای اعطای کارت اعتباری خرید کالاهای اساسی و دارو به مردم، مجددا بحث کارت های اعتباری خرید در کشور داغ شده است.

طرح مجلس برای توزیع کالاهای اساسی با کارت اعتباری

سید محمدرضا میرتاج الدینی نائب‌رئیس کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی در تاریخ 22 تیرماه گفت: طرح «تضمین دسترسی دهک‌های متوسط و پائین جامعه به کالاهای اساسی و دارو» از سوی برخی نمایندگان ارائه شده است. هدف این طرح تضمین دسترسی آسان گروه‌های هدف یعنی اقشار متوسط و پایین جامعه به کالاهای اساسی و دارو است.

میرتاج الدینی با تاکید بر اینکه کالاهای اساسی و دارو با ارز چهار هزار و 200 تومانی و بعضاً نیمایی تهیه می‌شود و دولت در توزیع این اقلام همیشه با مشکلاتی روبه‌رو بوده است، افزود: در این طرح کالاها کدبندی می‌شود و به‌صورت کارت اعتباری یا الکترونیک در اختیار سرپرستان خانوار قرار می‌گیرد که بتوانند کالاهای اساسی مانند برنج، گوشت، مرغ، روغن و حتی دارو را توسط این کارت‌ها با قیمت دولتی تهیه کنند.

حال این سوال مطرح می شود که چرا نمایندگان مجلس به سراغ تهیه این طرح رفته اند؟

کاهش چشمگیر سرانه مصرف گوشت قرمز

 در سال های اخیر و حتی با وجود واردات کالاهای اساسی با ارز ترجیحی 4200 تومانی، قیمت این کالاها افزایش چشمگیری داشته که منجر به کاهش قابل توجه مصرف آنها توسط خانوارها شده است.

به عنوان مثال، براساس آمارهای اعلام شده توسط حمید رضا جلالی رییس گروه آمارهای دام و طیور  دفتر کشاورزی مرکز آمار ایران، بررسی سری زمانی سرانه مصرف گوشت نشان می‌دهد مصرف گوشت قرمز کاهشی بوده به نحوی که از ٨ کیلوگرم و ٧٠٠ گرم در سال ١٣٩٠ به حدود ٦ کیلوگرم در سال ١٣٩٦ رسیده است. اما در بازار، گوشت مرغ به عنوان جایگزین گوشت قرمز مطرح است. در حالی که سرانه مصرف گوشت مرغ در سال ١٣٩٠، ١٧ کیلو و ٦٠٠ گرم بوده است این رقم در سال ١٣٩٦ به بیش از ٢١ کیلوگرم رسیده است.

همچنین آمارهای اعلام شده توسط ماکنعلی رییس سازمان دامپزشکی کشور حاکی از این است که سرانه مصرف گوشت مرغ در سال 98 به حدود ۳۲ کیلوگرم رسیده است.

هرچند عواملی مانند تبلیغ برای مصرف گوشت سفید و مضرات گوشت قرمز هم بر روی کاهش چشمگیر سرانه مصرف گوشت قرمز و افزایش قابل توجه سرانه مصرف گوشت سفید در سال های اخیر، موثر بوده اند؛ اما تردیدی نیست که مهمترین علت این موضوع، افزایش چشمگیر قیمت گوشت قرمز است.

تجربیات جهانی استفاده از کارت اعتباری برای حمایت از اقشار ضعیف

برای اصلاح این وضعیت، سالهاست که در بسیاری از کشورهای جهان، کارت اعتباری یا همان کوپن الکترونیک در اختیار اقشار ضعیف قرار می گیرد تا امکان دسترسی آسان آنها به کالاهای اساسی با قیمت مناسب فراهم گردد.

در یکی از گزارش های مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی درباره تجربیات جهانی استفاده از کارت اعتباری برای حمایت از اقشار ضعیف آمده است: «با توجه به هزینه بالای چاپ کوپن‌های کاغذی و همچنین فساد و تقلب، امروزه کوپن الکترونیک جایگزین کوپن کاغذی شده است. در حال حاضر نوعی کوپن الکترونیک به نام EBT در آمریکا متداول است و دارندگان آن می‌توانند مزایا را به دو صورت غذایی و یا نقدی دریافت کنند. این شیوه پرداخت در 50 ایالت آمریکا رایج است و از سال 2004 تحت عنوان SNAP «برنامه غذایی کمکی مکمل» اجرا شده است. دارندگان این کارت‌ها می‌توانند با مراجعه به فروشگاه‌های مجاز مورد تأیید، به تهیه مایحتاج خود شامل نان و غلات، میوه و سبزیجات، گوشت، ماهی، مرغ و لبنیات اقدام کنند. البته خرید برخی کالاها همچون مشروبات الکلی، دخانیات، صابون، محصولات کاغذی، لوازم خانگی، ویتامینها، داروها و غذای گرم ممنوع است. مزایای نقدی این کارت‌ها نیز شامل کمک‌های عمومی دولت، کمک‌های موقت برای خانواده‌های نیازمند و پناهندگان است و می‌توانند برای دریافت پول نقد به دستگاه‌های خودپرداز مراجعه کنند.

برنامه SNAP در کاهش فقر و سوءتغذیه موفق عمل کرده است. یکی از علل موفقیتSNAP ، اتکای آن به بخش خصوصی برای فراهم کردن دسترسی کارامد به مواد غذایی از طریق فروشگاه‌های مواد غذایی و دیگر خُرده‌فروشی‌هاست. اتکای این برنامه به سیستم بازار آزاد از ابتدا از ویژگی‌های این برنامه بوده است. همچنین محدودیت‌های مواد غذایی در این برنامه بسیار کم است و دارندگان این کارت‌ها می‌توانند بر اساس قیمتها، نیازهای تغذیه‌ای، سلیقه و ترجیحات خود به تهیه اقلام مورد نیاز اقدام کنند. بنابراین یکی از مشخصه‌های بارز SNAP تنوع مواد غذایی و دادن حق انتخاب به مصرف‌کنندگان است.

اگرچه وجود تقلب و فساد در SNAP کم است، اما جلوگیری از آن به طور جدی در برنامه لحاظ شده و جریمه‌هایی برای متخلفان در نظر گرفته شده است. دریافت پول نقد کمتر توسط دارنده کارت در ازای استفاده از مزایای کارت توسط فروشنده و خرید کالاهای دیگری بجز اقلام مشخص شده در کارت، عدم صلاحیت خانوار برای دریافت کمک و ارائه اطلاعات نادرست، نمونه‌هایی از موارد تخلف در این برنامه هستند».

حمایت کارشناسان از ارائه کارت اعتباری به مردم

بسیاری از کارشناسان هم موافق ارائه کارت اعتباری بابت خرید کالاهای اساسی به اقشار ضعیف هستند. به عنوان مثال،  میثم پیله فروش کارشناس اقتصادی درباره این موضوع گفت: «باید ارتباط معیشت و زندگی روزمره مردم و تأمین نیازهای اساسی آنها را از افزایش نرخ ارز جدا کنیم و این روش هم با کارت هوشمند سبد کالا امکانپذیر است، ما زیرساخت‌های کارت ملی و شبکه بانکی اینترنتی را در کشور داریم بنابراین تأمین نیازهای اساسی مردم امکانپذیر است تا مردم مطمئن باشند هر اتفاقی افتاد دسترسی آنها به نیازهای اساسی با قیمت‌های مطمئن، تضمین شده است».

حال باید دید که طرح «تضمین دسترسی دهک‌های متوسط و پائین جامعه به کالاهای اساسی و دارو» به تصویب کمیسیون برنامه و بودجه مجلس می رسد و راهی صحن علنی مجلس خواهد شد یا خیر؟