بهبود تدریجی محیط کسب و کار
نتایج پایش ملی محیط کسبوکار در زمستان ۹۹ از بهبود رقم شاخص کل نسبت به سه فصل قبلی سال گذشته حکایت دارد.
محیط کسب وکار به مجموعه عواملی گفته می‌شود که بر عملکرد یا اداره بنگاه‌های اقتصادی موثر هستند، اما تقریبا خارج از کنترل مدیران بنگاه‌ها قرار دارند؛ عواملی مانند قوانین و مقررات، میزان بارندگی، فرهنگ کاری در یک منطقه و... که در کشورها و مناطق جغرافیایی گوناگون، در هر رشته کاری و نیز در طول زمان متفاوت هستند.
امروزه بهبود محیط کسبوکار یکی از مهم‌ترین راهبردهای توسعه اقتصادی هر کشور به شمار می‌رود و علاوه‌بر آن هرچه محیط کسبوکار یک کشور شرایط بهتری داشته باشد، بهره‌برداری از فرصت‌های کارآفرینی بیشتر و هرچه بهره‌برداری از فرصت‌ها در جامعه‌ای بیشتر باشد، عملکرد اقتصاد آن کشور و خلق ارزش و ثروت در آن جامعه نیز بیشتر می‌شود. با این حال، بهبود محیط کسبوکار، نیازمند برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری مطلوب است که دستیابی به این مهم نیازمند وجود فرآیندی مستمر برای پایش و سنجش وضعیت محیط کسبوکار هر کشور است.
در همین راستا و در سال ۱۳۹۰، نمایندگان مجلس شورای اسلامی قانون بهبود مستمر محیط کسبوکار را تصویب کردند. مطابق ماده ۴ این قانون، اتاق‌های بازرگانی موظفند که به منظور اطلاع سیاست‌گذاران از وضعیت محیط کسبوکار در کشور، شاخص ملی محیط کسبوکار در ایران را تدوین و به‌طور سالانه و فصلی حسب مورد به تفکیک استان‌ها، بخش‌ها و فعالیت‌های اقتصادی، سنجش کنند. در این چارچوب، اتاق بازرگانی ایران در قالب اجرای یک طرح پژوهشی در سال ۹۴ نسبت به شناسایی و معرفی شاخص‌های ملی پایش محیط کسبوکار اقدام کرد و اجرای طرح ملی پایش محیط کسبوکار را در اواخر سال ۹۵ با همکاری اتاق‌های تعاون و اصناف ایران در دستور کار قرار داد. آخرین گزارش از سلسله گزارش‌های پایش محیط کسبوکار نیز مربوط به زمستان 99 است که هجدهمین گزارش محسوب می‌شود.
پایش محیط کسبوکار در زمستان 99
براساس نتایج حاصل از پایش ملی محیط کسبوکار ایران در زمستان ۱۳۹۹، رقم شاخص ملی، 80/ 5 (نمره بدترین ارزیابی ۱۰ است) محاسبه شده که تا حدودی از وضعیت این شاخص نسبت به ارزیابی فصل گذشته آن (پاییز ۱۳۹۹ با میانگین 93/ 5) بهتر است.
در زمستان ۱۳۹۹، فعالان اقتصادی مشارکت‌کننده در این پایش، به ترتیب سه مولفه «غیرقابل پیش‌بینی بودن و تغییرات قیمت مواد اولیه و محصولات»، «بی‌ثباتی سیاست‌ها، قوانین و مقررات و رویه‌های اجرایی ناظر بر کسبوکار» و «دشواری تامین مالی از بانک‌ها» را نامناسب‌ترین مولفه‌های محیط کسبوکار کشور نسبت به سایر مولفه‌ها ارزیابی کرده‌اند. همچنین براساس یافته‌های طرح، میانگین ظرفیت تولیدی (واقعی) بنگاه‌های اقتصادی شرکت‌کننده در طرح در فصل پاییز معادل 72/ 42 درصد بوده که نسبت به همین میزان در پاییز گذشته (80/ 40 درصد)، با افزایش تقریبی ۲ درصدی مواجه شده است.
شاخص استانی محیط کسبوکار
براساس یافته‌های این طرح در زمستان ۱۳۹۹، استان‌های کردستان، کرمان و چهارمحال و بختیاری به ترتیب دارای بدترین وضعیت محیط کسبوکار و استان‌های سمنان، مرکزی و آذربایجان شرقی به ترتیب دارای بهترین وضعیت محیط کسبوکار نسبت به سایر استان‌ها ارزیابی شده‌اند.
براساس نتایج این پایش در زمستان ۱۳۹۹، وضعیت محیط کسبوکار در بخش کشاورزی (92/ 5) در مقایسه با بخش‌های خدمات (87/ 5) و صنعت (60/ 5) نامناسب‌تر ارزیابی شده است.
در بین رشته فعالیت‌های اقتصادی، رشته فعالیت‌های «سایر فعالیت‌های خدماتی»، «فعالیت حرفه‌ای، علمی و فنی»و «فعالیت اداری و خدمات پشتیبانی» دارای بدترین وضعیت محیط کسبوکار بوده‌اند. رشته فعالیت‌های «مالی و بیمه»، «استخراج معدن»، «تولید صنعتی (ساخت)» بهترین وضعیت محیط کسبوکار را در مقایسه با سایر رشته فعالیت‌های اقتصادی در کشور داشته‌اند.
وضعیت محیط کسبوکار کشور برحسب تعداد کارکنان شاغل در بنگاه‌ها براساس نتایج به دست آمده به‌صورت بنگاه‌های با ۶ تا ۱۰ نفر کارکن (84/ 5) دارای بدترین وضعیت و بنگاه‌های دارای ۲۰۰ کارکن و بیشتر از آن (54/ 5) دارای بهترین وضعیت محیط کسبوکار نسبت به سایر بنگاه‌ها ارزیابی شده‌اند. وضعیت محیط کسبوکار کشور برحسب سال تا‌سیس بنگاه اقتصادی در کارگاه‌های ۶ تا ۱۰ سال، بدترین وضعیت (87/ 5) و در کارگاه‌های کمتر از ۲ سال، دارای بهترین وضعیت (49/ 5) ارزیابی شده‌اند.
براساس نظریه عمومی کارآفرینی شین، شاخص ملی محیط کسبوکار ایران در زمستان ۱۳۹۹، عدد 96/ 5 (عدد ۱۰ بدترین ارزیابی است) به دست آمده است که بهتر از وضعیت این شاخص در ارزیابی فصل گذشته آن (پاییز ۱۳۹۹ با میانگین 7/ 6) است. میانگین ارزیابی محیط اقتصادی عدد 15/ 6 است که در ارزیابی فصل پاییز 99 عدد 29/ 6 حاصل شده بود و میانگین ارزیابی محیط نهادی عدد 81/ 5 است که در فصل پاییز 99 عدد 89/ 5 ارزیابی شده بود.
بر این اساس، همانند فصل گذشته محیط جغرافیایی با عدد 20/ 5 و محیط مالی با عدد 23/ 8 به ترتیب مساعدترین و نامساعدترین محیط‌ها براساس نظریه عمومی کارآفرینی شین بوده‌اند. شاخص شین به دلیل در نظر گرفتن وزن عوامل مختلف در محاسبه، از دقت بیشتری نسبت به شاخص کل کشور برخوردار است.
در بین رشته فعالیت‌های اقتصادی در فصل پاییز 99، فعالیت‌های «تامین جا و غذا شامل هتل‌ها، اقامتگاه‌ها و رستوران‌ها و تا‌لارهای پذیرایی (31/ 8)»، «اداری و خدمات پشتیبانی شامل آژانس‌های توریستی و مسافرتی، موسسات حمل مسافر و موسسات کرایه لوازم، ابزار و ماشین‌آلات (8)» و «سایر فعالیت‌های خدماتی (75/ 7)» بیشترین آسیب را از شیوع ویروس کرونا متحمل شده و در مقابل رشته فعالیت‌های «مالی و بیمه (29/ 4)»، «استخراج معدن (8/ 5)» و «تولید صنعتی (ساخت) (53/ 5)» کمترین آسیب را از شیوع ویروس کرونا نسبت به سایر فعالیت‌ها متحمل شده‌اند.
علاوه بر این در فصل زمستان ۱۳۹۹، میزان آسیب وارده بر کسب‌وکارها از شیوع ویروس کرونا در استان‌های اردبیل (33/ 8) خراسان جنوبی (23/ 7)، کردستان (6/ 7) و چهارمحال و بختیاری (86/ 6)، بیشترین مقدار و در استان‌های اصفهان (14/ 5)، البرز (23/ 5)، مرکزی (28/ 5) و آذربایجان‌شرقی (61/ 5)، کمترین مقدار نسبت به سایر استان‌ها توسط فعالان اقتصادی ارزیابی شده‌اند.
