منظور از ماسه های نفتی یا ماسه های قیری چیست؟

قیر غلظت بالایی دارد و به خودی خود جریان پیدا نمی کند، بنابراین استفاده از روش های استخراج ضروری خواهد بود. قیر به دو روش استخراج و بازیابی موضعی استخراج و فرآوری می شود.

ماسه های نفتی عمدتاً در مناطق آتاباسکا، دریاچه سرد و رودخانه صلح در شمال آلبرتا و ساسکاچوان کانادا و در مناطقی از ونزوئلا، قزاقستان و روسیه یافت می شوند. ماسه های نفتی به عنوان بخشی از کالاهای نفت خام معامله می‌شوند.

نکات کلیدی

محصول نهایی ماسه های نفتی، نفت معمولی است. با این حال، فرآیند استخراج آن در مقایسه با روش‌های دیگر مانند سکوهای نفتی بسیار گران‌تر و برای محیط‌زیست مضر است.

کانادا پس از ونزوئلا و عربستان سعودی سومین ذخایر بزرگ نفت اثبات شده را دارد.

آشنایی با ماسه های نفتی

محصول نهایی حاصل از ماسه های نفتی اگر نگوییم بهتر از نفت معمولی است بسیار به نفت خام که در سکوهای استخراج تولید می‌شود شباهت خواهد داشت. فرآیندهای فشرده حفاری، استخراج و ارتقاء برای استخراج این ماسه‌ها به این معنی است که تولید نفت از ماسه های نفتی معمولاً چندین برابر بیشتر از روش های مرسوم هزینه دارد و از نظر زیست محیطی مخرب‌تر است. فرآیند استخراج قیر از ماسه های نفتی منجر به انتشار قابل توجه مواد آلاینده، تخریب زمین، اثرات منفی بر حیات وحش، آلودگی منابع آب محلی و بسیاری موارد دیگر می شود.

ماسه های نفتی علیرغم تأثیر زیست محیطی منفی خود، درآمد قابل توجهی برای کانادا ایجاد می کنند که این مسئله این کشور را برای حفظ بخش قابل توجهی از سلامت اقتصادی خود به این ماسه‌های نفتی متکی ساخته است.

تخمین زده می شود که کانادا 171 میلیارد بشکه ذخایر نفت اثبات شده دارد که 166.3 میلیارد بشکه آن در ماسه های نفتی آلبرتا یافت می شود. در پایان سال 2014، کانادا از نظر ذخایر اثبات شده پس از ونزوئلا و عربستان سعودی رتبه سوم را در جهان داشت.

فرآیند استخراج نفت از ماسه های نفتی

در استخراج سطحی ماسه های نفتی، پاکسازی زمین های بزرگ از درختان و علف هرز اولین قدم است. خاک سطحی و خاک رس برداشته می شوند تا ماسه‌های نفتی آشکار شوند. در این روش استخراج سطحی از کامیون‌ها بزرگ و بیل برای حذف شن و ماسه استفاده می‌شود که ممکن است بین 1 تا 20 درصد حجم آن‌ها قیر واقعی باشد. محصول نهایی پس از پردازش و ارتقاء، برای پالایش و تبدیل شدن به بنزین، سوخت جت و سایر فرآورده های نفتی به پالایشگاه ها ارسال می‌شود.

این روش استخراج برای محیط زیست بسیار مضر است، زیرا شامل تسطیح صدها کیلومتر مربع زمین و نابودی درختان و حیات وحش می‌شود. اپراتورهای ماسه های نفتی باید طرحی را برای احیای مجدد زمین تهیه کنند و آن را به تایید دولت برسانند. از زمان شروع عملیات ماسه‌های نفتی در کانادا در دهه 1960، تنها 8 درصد از کل مساحت استخراج احیا شده یا در حال احیا است.

روش دیگر استخراج ماسه های نفتی روش موضعی است که به آن بازیافت موضعی (ISR) یا استخراج محلول نیز می گویند. این روش عمدتاً برای استخراج قیر در ماسه‌های نفتی خاصی استفاده می‌شود که در لایه‌های بسیار عمیق در زیر سطح زمین قرار گرفتهاند که استخراج آن‌ها با بیل و کامیون ممکن نیست.

فناوری In situ بخار و مواد شیمیایی را به اعماق زمین تزریق می کند تا قیر چسبناک را از ماسه جدا و سپس آن را به سطح پمپاژ کند. سپس قیر همان فرآیند ارتقا را که در روش استخراج سطحی انجام می شود طی می کند.

مهم

از آنجایی که استخراج ماسه های نفتی بسیار گران است، قیمت نفت عاملی حیاتی در تولید سود شرکت های معدنی خواهد بود. اگر قیمت نفت خیلی پایین بیاید، ممکن است استخراج ماسه های نفتی از نظر مالی سودمند نباشد.

روش موضعی پرهزینه تر از روش استخراج سطحی است، اما آسیب کمتری به محیط زیست وارد می کند و برای انجام عملیات تنها به چند صد متر زمین و یک منبع آب در مجاورت آن نیاز دارد. پس از حفاری سوراخ ها، یک محلول معدنی به داخل خاک پمپاژ می شود. گاهی اوقات ممکن است برای باز کردن مسیرها از انفجار یا شکست هیدرولیکی استفاده شود.

دولت آلبرتا تخمین زده است که 80 درصد نفت ماسه های نفتی برای استخراج از طریق معادن روباز بسیار عمیق دفن شده‌اند. بنابراین، روش‌های موضعی احتمالاً آینده استخراج نفت از ماسه‌های نفتی خواهد بود. رایج‌ترین شکل استخراج موضعی زهکشی گرانشی به کمک بخار (SAGD) نامیده می‌شود.

حفاظت از محیط‌زیست و ماسه‌های نفتی

اثرات زیست‌محیطی استخراج ماسه‌های نفتی در میادین نفتی آلبرتا باعث شده است که طرفداران حفظ محیط‌زیست به احداث خط لوله نفتی که این کشور را به ایالات متحده متصل می‌سازد اعتراض کنند. سازمان‌هایی مانند اتحادیه نوآوری ماسه‌های نفتی کانادا (COSIA)، بر کاهش اثرات زیست‌محیطی استخراج ماسه‌های نفتی برای تولید نفت متمرکز شده‌اند. آن‌ها بودجه‌ای را برای طرح تحقیقاتی ابتکاری مرتبط با کاهش اثرات زیست‌محیطی استخراج ماسه‌های نفتی ارائه می‌کنند. این سازمان اطلاعات مفصلی را در رابطه با حفاری، خطرات آتش‌سوزی، پوشش گیاهی، گزارش‌های صنعت، گزارش‌های تحقیقاتی و موارد دیگر ارائه می‌دهد.