دوزخ فقر برای 13میلیون ایرانی
شناسایی خط فقر از‌جمله شاخص‌هایی است که در نظام آماری کشور ما سال‌هاست هیچ نهاد رسمی به سراغش نرفته و هرآنچه هم تاکنون به‌عنوان خط فقر اعلام شده، از سوی پژوهشگران مستقل صورت گرفته است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شرق، حالا مرکز پژوهش‌های مجلس، برای اولین‌بار آغاز به محاسبه خط فقر مطلق کرده است. در این گزارش خط فقر مطلق به معنای ناتوانی در کسب حداقل استاندارد زندگی و با سبد کالری مصرفی دو‌هزارو صد کالری در روز بررسی شده است. محاسبات بازوی پژوهشی مجلس نشان می‌دهد نزدیک به 12 درصد از خانواده‌های ساکن در شهر تهران با درآمد زیر دو‌میلیون‌و 600 هزار تومان زیر خط فقر مطلق قرار دارند و توانایی مالی برای تأمین حداقل‌های معیشتی خود را نداشته‌اند و نکته جالب توجه در این گزارش سبقت نرخ خط فقر روستایی استان البرز و تهران به نسبت دیگر مناطق کشور است، نرخ فقر روستایی استان تهران و البرز با 14.5 درصد بالاترین نرخ فقر در میان مناطق روستایی دیگر است؛ اما بالاترین نرخ فقر مطلق مربوط به استان سیستان‌وبلوچستان است. در این استان 42.2 درصد از خانوارهای شهری (چهارنفره)، 34 درصد روستایی و 38 درصد به طور میانگین در این استان زیر خط فقر مطلق و با درآمدی کمتر از 600 هزار تومان هستند. با‌وجود‌این بیشترین تعداد افراد درگیر فقر مطلق در استان تهران هستند؛ دو‌میلیون‌و 63 هزار نفر از افراد ساکن در تهران در فقر مطلق به سر می‌برند؛ گرچه مرکز پژوهش‌های مجلس نرخ فقر و تعداد فقرای کل کشور را ارائه نکرده است؛ اما طبق بررسی‌ها از اطلاعات این گزارش، حدود 13میلیون‌و 326هزار‌و 730 نفر از افراد جامعه زیر خط فقر مطلق هستند.
اولین محاسبه رسمی خط فقر مطلق
دفتر مطالعات اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی با عنوان «خط فقر ایران در سال 1395 و مروری بر روش محاسبه آن» برای اولین‌بار اقدام به محاسبه خط فقر مطلق کرده است. با وجود اهمیت بالای محاسبه خط فقر و شناسایی ویژگی‌های گروه‌های فقیر و همچنین با وجود آنکه حمایت از فقرا و اجرای سیاست‌های حمایتی و برخورداری افراد از عدالت اقتصادی همواره یکی از شعارهای سیاست‌گذاران اقتصادی در ایران بوده است؛ اما هیچ نهاد رسمی در کشور، سری زمانی خط فقر را به طور عمومی منتشر نکرده و محاسبات صورت‌گرفته حول این متغیر معمولا به صورت درون‌دستگاهی یا در مطالعات آکادمیک و مقالات و پایان‌نامه‌های دانشگاهی انجام شده است؛ اتفاقی که برای نظام آماری هر کشوری یک ضعف بزرگ محسوب می‌شود؛ اما در ایران تبدیل به اسرار محرمانه شده بود. حالا مرکز پژوهش‌های مجلس در مطالعه‌ای خط فقر مطلق را برای سال 95 محاسبه کرده و قرار است این پیمایش را برای سال‌های بعد نیز ادامه دهد. این گزارش در تشریح نقطه ضعف محاسبات خط فقر تصریح می‌کند که نقطه ضعف این نوع محاسبات این است که در طول زمان پیگیری نمی‌شود و با توجه به پایه متفاوت محاسبات در هریک از مطالعات، نتایج آنها قابل مقایسه با یکدیگر نیست و سری زمانی پویا و قابل اعتمادی به دست نمی‌دهد.
بیش از 2 میلیون تهرانی زیر خط فقر مطلق
هدف مطالعه مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی برآورد خط فقر مطلق عنوان شده است. فقر مطلق عدم دسترسی به حداقل‌های معیشت در جامعه را بررسی کرده و تحت تأثیر توزیع درآمد در جامعه نیست. در مطالعات مربوط به این نوع فقر به موضوع تأمین حداقل نیازهای اساسی پرداخته می‌شود. در پژوهش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، به‌جای برآورد خط فقر کشوری (شهری و روستایی)، 9 خط فقر (چهار خط فقر شهری و پنج خط فقر روستایی) محاسبه شده است. به این منظور از روش هزینه نیازهای اساسی تکراری استفاده شده، با این تفاوت که نوآوری‌هایی که مرتبط با ویژگی‌های جغرافیایی ایران است، به کار بسته شده است. در این گزارش نتایج حاصل از محاسبه خط فقر در مناطق شهری در سال 1395 نشان می‌دهد که خوشه شامل شهرستان تهران با خط فقر سرانه معادل ماهانه حدود 770 هزار تومان، دارای نرخ فقر حدود 12 درصد است. مرکز پژوهش‌های مجلس این محاسبه را بر مبنای قیمت‌های ثابت سال 90 انجام داده اما اگر این مبلغ را با شاخص قیمت مصرف‌کننده تعدیل کنیم، به رقم حدود دو میلیون و 600 هزار تومان می‌رسیم. البته این خط فقر مطلق برای سال 95 در نظر گرفته شده که نرخ تورم زیر 10درصد بود و حداقل دستمزد برای یک خانواده چهارنفره حدود 900 هزار تومان تعیین شده بود و می‌توان پیش‌بینی کرد با توجه به تورم 40درصدی برآوردی، خط فقر مطلق امسال به چهار میلیون تومان برسد. منظور از خط فقر سرانه آن است که این مقدار به‌ازای هر نفر است و منظور از معادل نیز، اصطلاحی است که در مطالعات فقر استفاده می‌شود و در آن هر یک نفر، ضریب یک نخواهد داشت. به‌طوری‌که براساس استاندارد مورداستفاده در این مطالعه، نفر اول بزرگسال ضریب 1، نفر دوم بزرگسال برابر 0.7 و بچه‌ها هرکدام ضریب 0.5 خواهند داشت. برای مثال در این روش براساس خط فقر سرانه معادل ماهانه 770 هزار تومان، خط فقر برای یک خانوار چهارنفره دو میلیون و 79 هزار تومان خواهد بود که از ضرب عدد 770 هزار تومان در 7/2 به‌دست آمده است. در این گزارش در خوشه‌ای دیگر که شامل اغلب شهرهای پرجمعیت کشور است، خط فقر سرانه معادل ماهانه حدود 500 هزار تومان و نرخ فقر حدود 5.14 درصد است. دو خوشه دیگر (شامل مناطق شهری سایر استان‌ها که براساس بردار قیمت به دو گروه تقسیم شدند) با خط فقر سرانه معادل ماهانه حدود 360 و 410 هزار تومان، دارای نرخ فقر حدود 15.4 درصد هستند. نرخ فقر کل در مناطق شهری نیز 14.9 درصد برآورد شده است. در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی نتایج حاصل از تعیین خط فقر در مناطق روستایی در سال 1395 نشان می‌دهد که خوشه شامل استان‌های سیستان‌وبلوچستان، ایلام و کهگیلویه‌وبویراحمد با خط فقر سرانه معادل ماهانه حدود 200 هزار تومان (کمترین مقدار خط فقر در خوشه‌های روستایی)، نرخ فقری حدود 13.5درصد دارند. خوشه شامل مناطق روستایی استان‌های تهران و البرز نیز با خط فقر سرانه معادل ماهانه حدود 430 هزار تومان و نرخ فقر حدود 14.5 درصد بیشترین فقرا را در خود جای داده است. سه خوشه دیگر نیز دارای خط فقر بین دو خوشه مذکور هستند. نرخ فقر کل در مناطق روستایی نیز 11.6 درصد برآورد شده است. جزئیات گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد، 15.3درصد از خانوارهای چهارنفره ساکن تهران زیر خط فقر مطلق قرار دارند و در مناطقی مانند استان‌های محرومی مانند سیستان‌وبلوچستان به‌مراتب بیش‌از‌این است. در استان سیستان‌وبلوچستان بالغ بر 38درصد مردم و در کرمان حدود 32درصد زیر خط فقر مطلق هستند. تعداد افرادی که در سیستان‌وبلوچستان به‌عنوان فقیر مطلق شناسایی شده‌اند، حدود یکمیلیون و 200 هزار نفر و در کرمان بالغ بر یکمیلیون و 300 هزارنفر هستند.
