گاز نمی سوزانیم؛ دلار می سوزانیم / بحران درآمدهای ارزی در انتظار کشور است؟
برنامه کلاب هاوس اقتصادآنلاین با عنوان «بحران زمستان ۱۴۰۰؛ گاز و دلار» ساعت ۲۱ جمعه ۳۰ مهرماه برگزار شد.
به گزارش اقتصادآنلاین، امیر کرمانی، اقتصاددان و استاد دانشگاه برکلی امریکا با حضور در برنامه کلاب هاوس اقتصادآنلاین گفت: به طور خاص سالی که در آن قرار داریم، تقاضا برای گاز بیشتر از دیگر سال‌هاست؛ اما با وجود افزایش تقاضا عرضه افزایش نداشته و قیمت گاز در دو هفته گذشته در بیشترین میزان خود طی سال‌های اخیر بوده است. ما سیکل بلند مدتی داریم که گاز در آن اهمیت دارد و یک بحث کوتاه مدت زمستان امسال است که قیمت گاز در سطح جهان قیمتی بسیار بالایی دارد و اگر گاز صادر شود، عواید معناداری خواهد داشت.
آیا امکان صادرات مازاد گاز وجود دارد یا خیر؟
کرمانی ادامه داد: به نظر می آید حداقل با اسکیلی که در زمستان ١۴٠٠ آزاد شود ممکن است فرصت‌های صادراتی داشته باشیم. صرفه‌جویی در مصرف گاز می‌تواند صادرات معادل آن را داشته باشد و درآمدهای ارزی قابل توجهی که دو برابر قیمت نفت است، برای ما به دنبال خواهد داشت.
بحران درآمدهای ارزی درانتظار کشور خواهد بود؟
استاد دانشگاه برکلی امریکا افزود: باتوجه به پیش‌بینی‌های افزایش تقاضای گاز، اگر کشوری بتواند گاز صادر کند، حذف شدن آن کشور از اقتصاد جهانی، هزینه‌های زیادی برای سایر کشورها خواهد داشت. ما حدود ٩٠٠میلیون متر مکعب در روز تولید گاز داریم و ٨٠٠میلیون متر مکعب آن قابل استفاده است.٢۵درصد آن بخش خانگی و تجاری، ٣٠درصد صنایع، ٢٧.۵درصد پالایشگاه‌ها و ۵درصد صادرات است.
او گفت: مهمتر از بحث هوشمندسازی مصرف و... باید توجه داشت اصلی‌ترین مشکل ما در فصل زمستان این است که درست است که بخش خانگی حدود ٢۵درصد مصرف ماست اما در زمستان گاهی به ۶٠درصد مصرف هم می‌رسد. با روش قبلی احتمالا امسال شاهد قطع برق و گاز باشیم؛ اگر بخواهیم فقط با قطع گاز صنایع بحران را حل کنیم، به طور خود خواسته شوک جدی به درآمدهای ارزی مان وارد خواهد شد. سال گذشته با قطعی‌ها ٣٠ تا ۴٠درصد کاهش تولید داشتیم و تکرار این موضوع بحران ارزی بسیار جدی برای کشور ایجاد خواهد کرد. بنابراین قطع گاز هم کاهش درآمدهای ارزی و هم آلودگی هوا به دنبال دارد و تنها عایدی آن گرمای بیشتر زمستان است.
راه حل چیست؟
کرمانی گفت: اگر فکر کنیم با اصلاح در نیروگاه‌ها کاری کنیم، اشتباه است. کل مصرف در نیروگاه‌ها ۵٠میلیون متر مکعب در روز به شما می‌دهد و اصلا قابل انجام هم نیست.
گزینه پیش رو چیست؟
او افزود: باید ببینیم در هر یک از قسمتها چه طور می‌توان بیشترین بهره‌وری را حفظ کرد و در قسمت‌هایی که می‌توان صرفه‌جویی کرد تمرکز بیشتری داشته باشیم. باتوجه به اینکه یک ماه تا فصل سرد فاصله داریم باید در بحث قیمت‌گذاری فعلی متمرکز باشیم. تعرفه قیمت گاز در حال حاضر بر اثر میزان سردسیری تقسیم شده و ١٢پلکان داریم. دمای ١٩درجه هم دمای مناسبی برای خانه است. اینجا باید بگوییم تا دمای ١٩درجه برای خانه ١٠٠متری تغییر تعرفه زیادی نداشته باشد و خانوارهایی که مصرف معقول دارند افزایش هزینه نداشته باشند اما اگر کسی خانه بزرگتری داشته باشد، باید هزینه بیشتری پرداخت کند.
استاد دانشگاه برکلی امریکا بیان داشت: درآمد حاصل از این افزایش تعرفه نیز مستقیم بین خانوارها به صورت یکسان بازتوزیع شود. در نهادها نیز باید میزان مصرف مشخص شود. در صنایع هم باید تعرفه‌ها تغییر باید. اگر کسی می‌خواهد گازش قطع نشود تعرفه افزایش داشته باشد و اگر کسی نمی‌خواهد افزایش تعرفه نداشته باشد، قطعی گاز را بپذیرد. برای غالب شرکت‌ها افزایش تعرفه هزینه کمتری نسبت به قطعی گاز خواهد داشت.
زمستان١۴٠٠؛ نقطه شروعی برای راهیابی ایران به اقتصاد جهانی؟
این اقتصاددان گفت: اگر عاقل باشیم زمستان ١۴٠٠ مقطع شروع خوبی برای رسیدن به خواسته‌های ماست. یعنی بگوییم به این شرایط، صادرات گاز ایران به شما قطع نخواهد شد. با صرفه‌جویی در بخش‌ها همچنین می‌توان درامد ارزی زمستان را داشته باشیم و به منابع ارزی خود در سایر کشورها هم دسترسی پیدا کنیم.
چگونه تحریم‌ناپذیر شویم؟
صادق الحسینی، اقتصاددان در ادامه این برنامه گفت: گاز انرژی دو الی سه دهه آینده است و نفت جای خود را به گاز خواهد داد. ایران به لحاظ منابع گازی که دارد، در مقایسه با کشورها منابع گازی آن قابل مقایسه با نفتش نیست و به لحاظ گازی جایگاه خوبی داریم و ایران دومین ذخایر گازی جهان را دارد.
صادق الحسینی گفت: اما ایران از این منابع خوب استفاده نمی‌کند؛ یک به دلیل مصرف بسیار بالای داخلی که ۵.۵برابر متوسط جهانی است. همچنین سرمایه‌گذاری کمی به دلیل تحریم‌ها و... در ایران شده است. چنین کشوری دو استراتژی برای مقابله با تحریم و همچنین ایجاد منابع اقتصادی بلند مدت خواهد داشت.
این اقتصاددان بیان کرد: اولین قدم این است که مصرف داخلی به متوسط جهانی برسد یا حداقل به دو برابر جهانی. در بخش مصرف مهم‌ترین عامل افزایش مصرف کالا قیمت آن است هرچه قیمت پایین برود مصرف افزایش دارد. قیمت گاز در ایران یک شانزدهم قیمت متوسط جهانی است. باید مصرف را کاهش دهیم و این ممکن نیست مگر با افزایش قیمت. راه‌کارهایی که می‌دهند مانند اصلاح راندمان و... آنقدر در کوتاه مدت کارساز نیست و اولین قدم تغییر قیمت است که هم صادرات افزایش یابد و هم اثر تحریم ایران کم شود.
گاز نمی‌سوزانیم؛ دلار می‌سوزانیم
صادق الحسینی گفت: یا باید قبول کنیم زمستان با افزایش قطعی برق و گاز باشد و یا قبول کنیم قیمت افزایش یابد. اما این افزایش قیمت باید طوری باشد که به صورت مستقیم به خود مردم بازگردد. سیاستمدار انتخابش این نیست که قیمت افزایش یابد. انتخاب این است که یا گاز و برق جیره‌بندی شود و یا افزایش قیمت داشته باشد. سیاستمدار عاقل باید روشنگری کند که ما گاز نمی‌سوزانیم؛ دلار می‌سوزانیم. بعد مردم تصمیم بگیرند که دلار بسوزد یا گاز و از قبل پول حاصل را برای مردم واریز کنند که خیال افراد راحت باشد. اقتصاددان ها نمی‌گویند که گاز قطع یا وصل شود؛ نتیجه قطعی این است.
هم قطعی برق هم قطعی گاز؟
در ادامه برنامه علی مروی، اقتصاددان بیان کرد: نگرانی جدی این است که اگر روند قیمت‌گذاری همین باشد دولت نتواند جلوی قطعی گاز خانوارها رو بگیرد. معمولا در زمستان گاز نیروگاه قطع می‌شود و مازوت می‌سوزد. با قطعی گاز ممکن است مصرف به برق شیفت پیدا کند و مصرف برق هم افزایش یابد و آنجا هم با قطعی مواجه شویم.
تنها یک ماه فرصت داریم
مرتضی زمانیان، اقتصاددان در ادامه برنامه کلاب هاوس اقتصاد آنلاین گفت: قاعدتا در این یک ماه تنها یک ماه وقت داریم و هر کاری که هست باید طی این یک ماه آغاز شود. اگر می‌خواهیم تا شروع آذر ماه اتفاقات شروع شود باید دست بجنبانیم و تمام مدل‌های آرمان گرایانه طی این یک ماه ظرفیت اجرا ندارد و تنها کار افزایش ضرایب پلکانهاست. علاوه بر گاز نیازمند اصلاح همزمان در برق هم هستیم.
او ادامه داد: یک بررسی نشان می‌دهد افراد ثروتمند و گاه خانواده‌های روستایی خانه‌های بزرگی وجود دارد و طبقات متوسط شهری خانه‌های کوچکتر. لزوما شوک به شکلی نیست که دهک‌های پایین را تحت تاثیر قرار ندهد. اولین کاری که باید کرد این است که به سمت حالت‌هایی برویم که قیمت برای لزوما یک کنتور تخصیص نیابد.
باید با مردم گفت‌وگو کرد
کرمانی گفت: اگر افزایش قیمتی برای پلکا‌ن‌های بالاتر باشد، فرصت خواهند داشت که قبض را پرداخت کنند. زمان صدور قبض، زمانی است که می‌توان درآمد حاصل از افزایش تعرفه و یارانه خانوارها را محاسبه کرد. قطعا نمی‌توان راه حل ١٠٠درصدی داد اما می‌دانیم میزان کل مصرف باید کاهش یابد. از همه چیز مهمتر این است که هرچیزی باید در گفت‌وگو با مردم انجام شود. نکته این است که هرچیزی که تاثیری بر مصرف داشته باشد باید از قبل مفاهمه داشته باشیم.
ماینینگ غیرمجاز ١٠درصد کمبود روزانه ماست
محمد خدادادی، مجری تامین برق مراکز استخراج رمز ارز شرکت تولید، انتقال و توزیع نیروی برق ایران در ادامه کلاب هاوس اقتصاد آنلاین بیان کرد: این ماجرا دو طرف دارد. سیاستمدار و مردم. در بخش سیاستمدار تجربه بنزین سیاستمدار را به شدت ترسانده است. هر مدلی خصوصا افزایش قیمت در بخش خانگی باید حواشی کار را برای سیاستمدار روشن کرد.
خدادادی افزود: ارتباط بین بخش اجرایی و پژوهشی ما نیاز به بهبود دارد. سمت مهمتر ماجرا سمت مردم است. مردم باید متوجه اثر افزایش تعرفه‌ها شوند. دانشگاهیان و اصحاب رسانه می‌توانند مردم را متقاعد کنند زیرا مردم آنها را ذی نفع ماجرا نمی‌دانند. از زمانی که چین ماینینگ را ممنوع کرد فشار روی ما و همکاران ما افزایش زیادی داشت. کشف های عجیبی داشتیم؛ حتی در خانه‌های روستایی. حدود ١۵میلیون متر مکعب گاز صرف ماینینگ غیر مجاز است که ١٠درصد کمبود روزانه است و این با خاطر قیمت است.
چاره دیگری نیست؛ یا قطعی آب و برق یا افزایش قیمت
صادق الحسینی گفت: نظام سیاسی ایران هنوز توجه ندارد که همه این بحث‌های تکنیکال در سال ٨٩ بود و اثرش را هم دیدیم که نه اعتراض داشت نه چیزی و برعکس رضایت ایجاد کرد. نکته این است که نمی‌توانیم بگوییم اگر اینطور شود چه اثری در فلان دهک دارد؟ نکته این است که یا هم آب و برق و گاز قطع می‌شود و یا باید مکانیزم‌های افزایش قیمتی پذیرفته شود، در غیر این صورت همه آسیب می‌بینند. بحث این است که اول باید بپذیریم چاره دیگری نداریم. ما در نظام حکمرانی تصمیم نمی‌گیریم تا وقتی چاره نداشته باشیم.
او افزود: ارز ۴٢٠٠تومانی تا الان یک و نیم میلیارد دلار بیشتر از قانون بودجه برای کل سال تخصیص داده شده و هنوز به تصمیم حذف نرسیده‌اند.
زنگنه گفت یارانه ندهیم
صادق الحسینی بیان کرد: ما در لحظه اجبار سیاستی هستیم و من هیچ واکنشی نمی‌بینم که نظام حکمرانی ایران به آن رسیده باشد که چاره دیگری نیست. اگر به این نتیجه رسیده بود تاکنون اقناع افکار عمومی آغاز می‌شد. این کار دولت است و واقعا فرصت زیادی باقی نمانده است. وقتی با مردم حرف نزدیم چه طور بگوییم راه‌حل‌های موجود چیست؟ من در اینستاگرام خودم نظرسنجی قرار دادم و حدود ٧٠ تا ٨٠درصد افزایش هزینه قبض را بجای قطعی برق انتخاب کردند.
او تاکید کرد: می‌توان با آگاه‌سازی درست مردم را به این سمت سوق داد. کلید اصلی فهم نادرست ماجرا است. آقای زنگنه قبلا گفتند مشکل قیمت نیست!! گفتند به هیج وجه یارانه نقدی ندهیم و نگذاشتند یارانه درست بدهیم. آبان ٩٨ حاصل بی‌تدبیری شدید دولت بود. به نظرم الان هم دیر است و دولت سریعتر به تصمیم برسد.
قیمت گاز یک مساله اقتصادی سیاسی است
مازیار میرحسینی، اقتصاددان در ادامه برنامه کلاب هاوس اقتصاد آنلاین گفت: واقعیت این است که مساله قیمت گاز یک مساله اقتصاد سیاسی است. ما دولتی داریم که وظایف دولتی خود را به خوبی انجام نمی‌داد و یارانه‌ها را به جبران کیفیت بد دیگر خدمات می‌دهد و بسیاری نیازمند این یارانه‌ها هستند. شاید راه‌حل متفاوت باشد. قضیه قیمت‌گذاری پلکانی را می‌توان به قیمت‌گذاری براساس کشش درآمدی تغییر داد. ما می‌دانیم کدام مناطق مصرف بالاتر و توانایی اقتصادی بهتری دارند.
با قطع گاز صادراتی و صنایع بحران‌آفرینی نکنیم
کرمانی گفت: قطع کردن گاز صادراتی و صنایع یعنی کاهش درآمدهای ارزی کشور و این در اقتصادی که متوسط رشد نقدینگی ٣٠ تا ۴٠درصد است و اگر این خود را در بازار ارز نشان دهد، قیمت ارز بالایی در زمستان ١۴٠٠ تجربه خواهیم کرد. باتوجه به میزان رشد نقدینگی نمی‌توانیم بگوییم با اصلاح قیمت گاز قطعا قیمت ارز کاهش می‌یابد. تبیین صورت مساله مهم است و کاری نکردن به شدت گزینه پرهزینه‌ای است. اگر اجماع اصلی در سیاست کلی باشد در سطح کارشناسی بسیار سریع جلو خواهیم رفت.
