دنیا تشنه فرش دستباف ایرانی / از ممنوعیت واردات تا فروش فرش‌های ۷۰ هزار دلاری در واشنگتن
صادرات فرش دستباف ایرانی از ششم تیرماه ۹۷ به آمریکا ممنوع است؛ اما این بازار هنوز به صورت کامل از فرش‌های دستباف ایرانی خالی نشده است؛ چراکه علاوه بر فرش‌هایی که در انبارهای صادرکنندگان ایرانی در این کشور باقی مانده؛ بلکه فرش ایرانی از طریق کشورهای ثالث خود را به خاک این کشور می‌رساند و اکنون خبرها حکایت از فروش فرش‌های دستباف ایرانی است که هر تخته از آنها در بازار آمریکا، بالای ۷۰ هزار دلار به فروش می‌رسند.
اقتصادآنلاین - محبوبه فکوری؛ ورود فرش دستباف ایرانی به آمریکا پس از یک وقفه کوتاه، چند سالی هست که دوباره از سوی ایالات متحده آمریکا ممنوع شده است. در جریان مذاکرات و معاملات برجام بود که باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا در اولین گام‌ها تصمیم گرفت تا تحریم فرش دستباف ایرانی را بعد از سال‌ها لغو کند.
تیرماه سال ۹۷ بود که همزمان با بالا گرفتن تنش‌ها میان ایران و آمریکا و زمزمه‌های خروج این کشور از برجام، مجدد موضوع لغو مجوزهای واردات فرش دستباف ایران به این کشور مطرح گردید تا در نهایت، ششم تیرماه همان سال تصمیم بر این شد که واردات فرش دستباف ایران به آمریکا از سوی دولتمردان این کشور ممنوع اعلام گردد.
تا پیش از اینکه واردات فرش ایران در سال ۹۷ به آمریکا بار دیگر ممنوع شود، آمارهای رسمی حکایت از آن داشت که در سال ۹۶، بالغ بر ۹۰ میلیون دلار فرش ایرانی فقط به بازار این کشور صادر شده بود؛ اگرچه این آمار بعد از وقوع سال‌ها تحریم، حاصل شده بود و بخشی از سرعت افزایش صادرات به این کشور کاملا طبیعی بود، اما به هر حال این موضوع خیلی دوام نیاورد و در سال ۹۷، مجدد فرش دستباف ایرانی به فهرست کالاهای غیرمجاز برای خرید از سوی شرکت‌های آمریکایی وارد شد.
با این تصمیم، تقریبا بالغ بر ۲۵ درصد از صادرات ایران تحت تاثیر قرار گرفت و آنگونه که فعالان بازار فرش و صادرکنندگان این حوزه می‌گویند، آمریکا بازار بزرگی است که به صورت سنتی خریدار فرش دستباف ایرانی بوده و علیرغم اینکه سال‌های متمادی، واردات فرش دستباف ایرانی به این کشور ممنوع بوده، اما باز هم این کالای ارزشمند ایرانی خود را به مرزهای آن رسانده و توانسته بازار این کشور را تغذیه نماید.
نکته حائز اهمیت آن است که صادرات فرش دستباف ایرانی به آمریکا هم از طریق شرکت‌های ثالث و هم از موجودی کالاهایی که به صورت امانی از سوی صادرکنندگان ایرانی در این کشور فروخته شده، هم اکنون بازار آمریکا را تغذیه می‌کند؛ اما اعداد و ارقام بالایی را در صادرات کنونی ایران نشان نمی‌دهد چراکه ممکن است این کالاها ماهها قبل به آمریکا صادر شده باشند یا از طریق کشورهای ثالث، پای خود را به بازار آمریکا باز کرده باشند.
به همین دلیل است که برخی از ایرانی‌های مقیم این کشور، خبر از خرید و فروش‌های فرش دستباف ایرانی با قیمت‌های چشمگیر در بازار آمریکا خبر می‌دهند و حتی صحبت از فروش برخی فرش‌های دستباف تبریز در این کشور به قیمت ۷۰ هزار دلار و بالاتر هم به میان می‌آورند؛ پس بازار این کشور هنوز هم مستعد ورود کالاهای ایرانی هست و خواهد بود؛ چراکه مردم این کشور به فرش دستباف ایرانی خوگرفته و نسبت به آن شناخت دارند؛ هر چند باید برای نسل‌های جدید در این کشور هم ابزارهای جدید تبلیغاتی را در نظر گرفت و آنها را بیش از گذشته با فرش دستباف ایرانی و مزایای آن آشنا نمود.
اما این تمام ماجرای کاهش صادرات فرش دستباف ایرانی به بازارهای دنیا نیست؛ چراکه علاوه بر ممنوعیت‌هایی که ایالات متحده امریکا بر سر واردات فرش دستباف ایرانی وضع کرده؛ مجموعه قوانین و مقرراتی که در این حوزه بر سر صادرات به سایر بازارها هم گذاشته شد، توانست لطمه جبران ناپذیری را به تجارت این هنر-صنعت اصیل ایرانی وارد آورد.
واقعیت آن است که سال‌های متمادی فرش دستباف ایرانی دستخوش مجموعه سیاست‌ها و مقرراتی بر سر تامین مواد اولیه از یک سو و رفع تعهد ارزی صادرات این کالا از سوی دیگر گردید که به مرور زمان، توانست پایه‌های صادرات این کالای ارزآور و اشتغالزا را لرزان و صادرات آن را به حداقل برساند.
در واقع، نوع نگاه اشتباه بانک مرکزی به پروسه رفع تعهد ارزی و قرار دادن فرش دستباف در کنار سایر کالاها در تعیین مهلت زمانی بازگشت ارز صادراتی سبب شد تا سایر بازارهای صادراتی هم کمتر از گذشته شاهد حضور فرش دستباف ایرانی باشند.
حالا به گواه آمارها، در پنج ماه نخست سال جاری ارزش صادرات فرش دستباف ایران به ۱۸.۶ میلیون دلار رسیده که در مقایسه با دوره‌های قبل بسیار ناچیز است. در این میان نکته حائز اهمیتی که باید به آن اشاره کرد اهمیت ارزآوری و اشتغالزایی این هنر- صنعت ایرانی است که با کمترین توجه می‌تواند ارزش افزوده بسیار بالا و ارزآوری شایان توجه داشته باشد؛ چراکه به اعتقاد بسیاری از فعالان این حوزه، برای ایجاد هر شغل در این حوزه فعالیت، حدود ۲۰ میلیون تومان سرمایه اولیه نیاز است و بنابراین به راحتی می‌توان بر روی اشتغالزایی ارزان و درآمدزایی بالای این کالا در حوزه ریالی و ارزی فکر کرد.
موضوع دیگری که لطمات جدی به حوزه تولید و صادرات فرش دستباف ایرانی وارد آورده، حذف مشوق‌های صادراتی این حوزه بوده که تقریبا از سال ۹۰ به بعد صورت گرفته و بسیاری از تولیدکنندگان و صادرکنندگان کشور را بدون مشوق باقی گذاشته و اکنون برخی از کشورهای دیگر به دلیل ارایه همین مشوق‌ها توانسته‌اند جای فرش ایرانی را در بازارهای جهانی پر کنند؛ اگرچه هنوز هم هستند کشورهایی که با حذف فرش دستباف از بازارهایشان، جایگزینی برای آن نیافته و به جای آن، به سمت استفاده از فرش‌های ماشینی و کفپوش‌هایی حرکت کرده‌اند که تنوع بسیار بالایی در بازار دارند و قیمت آنها نیز به مراتب کمتر از فرش دستباف ایرانی است.
از سوی دیگر، بعد از عدم حضور ایران در بازار فرش آمریکا، فرش دستباف هند جایگزین فرش دستباف ایرانی در بازار آمریکا شده و حتی ذائقه این بازار نیز به سمت فرش دستباف هندی تغییر کرده؛ اینجا است که برخی از فعالان صنعت فرش دستباف ایران معتقدند که حتی اگر تحریم ها علیه ایران نیز برداشته شود، بازار صادراتی فرش دستباف را در این کشور مانند گذشته نخواهد بود و برای بازگشت به جایگاه قبل در این بازار مدت ها زمان لازم است تا مردم دوباره با فرش دستباف ایرانی آشنا شوند.
نکته حائز اهمیت دیگر، کاهش گردش مالی فرش دستباف در دنیا است زیرا همانطور که اشاره شد اگرچه برخی خریداران فرش ایرانی در بازارهای هدف جایگزینی را برای فرش ایرانی انتخاب کرده اند؛ اما برخی هنوز هیچ فرش دستبافی را جایگزین فرش دستباف ایرانی نکرده‌اند و این در حالی است که در دو - سه سال اخیر ارزش صادرات فرش دستباف ایرانی به شدت کاهش یافته و درآمد ارزی کشور از صادرات این کالا حدود ۶۰ تا ۷۰ میلیون دلار است که ارقام بسیار ناچیزی است.
