هرآنچه که باید از رابطه بیماری های قلبی و ابتلا به کرونا بدانید
یک متخصص قلب و عروق به پرسش‌های بیماران قلبی در خصوص بیماری کرونا و واکسن آن پاسخ داد.
به گزارش اقتصادآنلاین باشگاه خبرنگاران ، شیوع کرونا در همه بخش‌های زندگی افراد پرسش‌های متعددی را ایجاد کرده و با توجه به ناشناخته بودن این بیماری حتی پس از نزدیک به دو سال درگیری در سراسر دنیا و دسترسی به واکسن آن، هنوز ابهامات و پرسش‌های زیادی برای افراد مختلف درباره این بیماری، عوارض آن در آینده و حتی عوارض احتمالی واکسن وجود دارد. این پرسش‌ها در گروه‌هایی از جامعه که به برخی از بیماری‌های زمینه‌ای مبتلا باشند بیشتر و مهم‌تر است.
آمار‌ها نشان می‌دهند که بیشترین میزان درگیری و مرگ‌های ناشی از ابتلا به کرونا مربوط به افرادی است که به بیماری‌های زمینه‌ای مبتلا بودند و معمولا نیز با شکل حادتری از این بیماری دست و پنجه نرم کردند. این روند نیز از ضریب بالای آسیب‌پذیری آن‌ها ریشه می‌گیرد.
گستردگی دامنه جمعیت مبتلا به بیماری‌های قلبی در دنیا و بویژه ایران که نخستین عامل مرگ در جامعه نیز محسوب می‌شود احتمال آسیب‌پذیری این افراد را در مقابل کرونا بیشتر کرده است. آمار‌های دوران کرونا نیز نشان می‌دهد که پیش‌بینی‌ها از احتمال بالا بودن آمار ابتلا در این بیماران درست بود. پرسش‌ها و ابهامات این بیماران از ابتدای شیوع کرونا تا امروز که واکسیناسیون روند نسبتا مطلوبی در کشور پیدا کرده در حال افزایش و به روز شدن است.
نغمه ضیایی متخصص قلب و فلوشیپ نارسایی قلب و پیوند دانشگاه علوم پزشکی بابل با اشاره به اینکه احتمال ابتلا به فرم شدید کرونا در بیماران قلبی بیشتر است، اظهار کرد: بیماران کرونایی از نظر قلبی به سه دسته تقسیم می‌شوند که دسته اول شامل کسانی است که هیچ درگیری قلبی چه در آزمایشات و چه در شرح حال و معاینه ندارند.
او افزود: دسته دوم کسانی هستند که فقط در آزمایشات درگیری قلبی مشاهده می‌شود، اما علامت قلبی ندارندو دسته سوم بیماران، هم دچار علائم بالینی قلبی و هم مختل شدن آزمایشات قلبی می‌شوند.
این متخصص با اشاره به اینکه درگیری اغلب در بیماران مبتلا به کرونا می‌تواند به علل مختلفی روی دهد، بیان کرد: شایعترین علت علائم قلبی به هم خوردن تعادل عرضه و تقاضاست و از علل دیگر می‌توان ایجاد آبشار التهابی در بدن و در موارد کمتر شایع درگیری مستقیم قلب با ویروس بصورت التهاب قسمت‌های مختلف قلب را نام برد.
ضیایی افزود: درگیری قلبی در بیماران کرونایی به شکل افت پمپاژ قلب، درگیری عروق قلب، ایجاد لخته در رگ‌های بدن و... می‌تواند باشد که این درگیری‌ها خود را به شکل درد قفسه سینه، تنگی نفس و ... نشان دهند.
کرونا و بیماران قلبی
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی بابل بیان کرد: زمانیکه در بیماری کرونا بدن در فاز التهابی قرار می‌گیرد، میزان تقاضای خونرسانی از قلب به ارگان‌های مختلف افزایش می‌یابد درحالیکه توان عرضه‌ی قلب برای خونرسانی تقریبا ثابت است، به همین دلیل تعادل بین عرضه و تقاضا به هم خورده و باعث ایجاد یک سری علائم قلبی می‌شود.
ضیایی با اشاره به اینکه نوشیدن مایعات در بیماران قلبی طبق روال معمول، توصیه می‌شود، گفت: اگر التهاب عضله قلب ایجاد شده یا درگیری مستقیم عضله قلب باشد، حتی می‌توانیم به محدود کردن مقدار نمک و حجم مایعات ورودی برای بیمار نیز اقدام کنیم.
با تاکید بر انجام فعالیت‌های بدنی سبک در بیماری کووید ۱۹، تصریح کرد: با توجه به اینکه هم ویروس کرونا و هم بی تحرکی هر دو احتمال ایجاد لخته در بدن را افزایش می‌دهند، در بیماران کرونایی اصلاً توصیه به بی تحرکی مطلق نمی‌شود. اما از طرفی هم، چون بدن در فاز التهابی است بهتر است از انجام فعالیت‌های سنگین در فاز حاد بیماری و همینطور تا چند هفته بعد از بهبودی نیز خودداری شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی بابل با اشاره به اینکه در زمان ابتلا به ویروس کرونا، دارو‌های مربوط به بیماری قلب باید مصرف شود و از قطع مصرف آن جلوگیری به عمل آید، بیان کرد: فقط یک استثنا در این شرایط وجود دارد و آن هم اگر داروی تجویز شده، موجب تشدید وضعیت بیمار مبتلا به کووید ۱۹ شود، با نظر پزشک درباره تغییر دارو، تغییر دوز و یا قطع مصرف آن تصمیم گیری خواهد شد.
ضیایی تاکید کرد: بیماران کرونایی مواد غذایی حاوی پتاسیم و کلسیم فراوان را بیشتر مصرف کنند.
او با اشاره به اینکه بیماران قلبی و عروقی باید به خط قرمز‌های اولیه همچون افزایش فشار خون، افزایش تپش قلب و کاهش معنادارِ اکسیژن خون حساس شوند، اظهار کرد: بیماران بدحال تر، باید آزمایش‌های تخصصی‌تری را انجام دهند تا شرایط‌شان به طور کامل بررسی شود.
ضیایی درباره ادامه پیدا کردن علائم کرونا پس از بهبودی از فاز حاد بیماری گفت: بعضی از علایم فاز حاد بیماری ممکن است برای بیشتر از سه هفته طول بکشد و بعضی دیگر از این علائم ممکن است بهبود یابند، اما مجدداً بعد از سه هفته در فرد ایجاد شوند و همین طور احتمال دارد یکسری از علائم برای اولین بار بعد از سه هفته از شروع بیماری در فرد ایجاد شوند. به مجموعه این سه حالت سندروم پسا کرونا یا Post covid syndrome می‌گویند.
سندرم پساکرونا
فلوشیپ نارسایی قلب و پیوند دانشگاه علوم پزشکی بابل ادامه داد: شایعترین علائم قلبی در سندروم پسا کرونا شامل: تپش قلب، درد قفسه سینه، تنگی نفس، التهاب عضله قلب و... می‌باشد که این علائم معمولاً با گذشت زمان بهبود می‌یابند، اما ممکن است در بعضی افراد حتی تا ۶ الی ۱۲ ماه نیز طول بکشد.
او گفت: توصیه می‌شود بیمارانی که چه در دوران حاد بیماری و چه بعد از بهبود از آن دچار علائم قلبی می‌شوند حتماً به متخصص قلب مراجعه کنند تا در صورت لزوم کار‌های تشخیصی و درمانی مناسب برای آن‌ها انجام شود.
ضیایی با بیان اینکه در زمان شیوع کرونا در پیک نخست، متاسفانه مراجعه بیماران قلبی به دلیل ترس از ابتلا به کرونا حدود ۴۰ درصد کاهش یافته بود، تصریح کرد: بیماران قلبی و عروقی از ترس ابتلا به ویروس کرونا، مراجعه به بیمارستان و مراکز درمانی را کم نکنند، چرا که این موضوع بسیار کشنده‌تر از ویروس کرونا است.
او با اشاره به اینکه قلب ارگان حیاتی و مهمی است و در پیک دلتا، شاهد حضور بیماران جوان با مشکلات قلبی در بیمارستان‌ها بودیم، توضیخ داد: به نظر می‌رسد بسته به جنس و جهش ویروس، جنس آسیب‌ها نیز در بیماران تغییر کرده است، به عنوان مثال در پیک پنجم که با جهش دلتا مواجه بودیم تعداد مریضانی که دچار لخته در بدن شدند بیشتر از پیک‌های قبلی بود.
متخصص قلب و فلوشیب نارسایی قلب و پیوند دانشگاه علوم پزشکی بابل با اعلام این که واکسیناسیون تا بیش از ۸۸ درصد بستری بیماران قلبی پس از ابتلا به کووید ۱۹ جلوگیری می‌کند، گفت: بیماران قلبی از ترس خطر ایجاد لخته خون نباید از واکسیناسیون خودداری کنند، در واکسن احتمال ایجاد لخته خون بسیار کم است، در حالی که کسانی که به کرونا مبتلا می‌شوند احتمال لخته خون در آن‌ها بیشتر از زمانی است که واکسن بزنند.
لخته شدن خون
این متخصص در ادامه به سوالات رایج نیز پاسخ داد:
بعضی از بیماران قلبی می‌گویند پس از تزریق واکسن احساس تیر کشیدن در ناحیه قلب می‌کنند، آیا واکسن برای بیماران قلبی عارضه دارد؟
به هر حال واکسن تغییری موقت در بدن ایجاد می‌کند، اما این که شخصی واکسن زده باشد و آسیب مستقیم به قلبش وارد شود در دنیا در حد گزارش‌های بسیار نادر و موردی دیده شده است. یعنی خیلی خیلی نادر است که بعد از واکسن فرد دچار التهاب جدار اطراف قلب یا آسیب عضله قلب شود.
اما به هر حال ممکن است استرسی در بدن ایجاد شده باشد. نمی‌توان احتمال عارضه را صفر در نظر گرفت. حالا ممکن است از استرس تزریق باشد، یا استرس در بدن فرد افزایش فشار ایجاد کند. با این حال نمی‌توان گفت افراد واکسن نزنند و اصلا مراجعه نداشته باشند. اگر علائمی داشتند حتما مراجعه و مشورت داشته باشند. اما احتمال بسیار بعید است که بخواهد آسیب جدی بزند.
اخیراً تحقیقی در کشور خودمان انجام شد و دیدند واکسیناسیون از هر نوعی توانست ۸۸.۶ درصد از کووید‌های شدید منجر به بستری جلوگیری کند.
چه افرادی کووید شدید منجر به بستری می‌گیرند؟
بیشتر کسانی هستند که بیماری‌های قلبی عروقی زمینه‌ای دارند. یعنی بیماری رگ قلب، عضله قلب، فشار خون، لخته در سیستم شریانی و وریدی. یا افرادی که سابقه جراحی قلبی داشتند. همه این‌ها شامل بیماری قلبی می‌شوند که اگر درگیر کرونا شوند به فرم شدید آن مبتلا خواهند شد، پس در اولویت تزریق واکسن هستند و توصیه می‌شود که واکسن بزنند.
یک خط قرمز هم در این بین وجود دارد. همین بیماران اگر با تشدید درد یا تنگی‌نفس غیرعادی مواجه شدند و تفاوتی نسبت به قبل داشتند که آن‌ها را از فاز ثابت بیماری خارج کرده حتما پیش از تزریق با پزشک مشورت کنند.
آیا واکسن خاصی را برای افرادی که دچار این بیماری‌های قلبی هستند یا جراحی و آنژیو داشتند، توصیه می‌شود؟
به بیمارانی که اخیراً از فاز حاد کرونا خارج شدند یا بیماری‌شان وارد حاد جدی‌تری شد که نیاز به تشدید دارو داشت و حالت‌هایی مانند افت پمپاژ و نارسایی و سکته داشتند توصیه می‌شود واکسن‌هایی تزریق کنند که بدن‌شان را در فاز التهابی جدیدی قرار ندهد تا بدن وادار به کار اضافه نشود.
واکسن‌هایی که خیلی این واکنش‌ها را داشتند شامل سری آسترازنکا هستند. البته هیچ توصیه‌ای بر اساس شواهد دقیق وجود ندارد که بگوییم حتما چه واکسنی منع و چه واکسنی تزریق شود. بر اساس مشاهدات خودمان و تجربه می‌گوییم برای افرادی که در فاز حاد هستند ترجیح داده می‌شود واکسن‌هایی که واکنش التهابی شدیدتری دارند را تزریق نکنند. اما حتما واکسینه شوند.
آیا گزارش هم شده که تزریق واکسن از هر نوع در بیماران قلبی منجر به تشدید بیماری و فوت شود؟
این هم در دنیا در حد موردی، بسیار معدود است و شایع نیست. فرد باید هشیار باشد که در زمان حاد بیماری از نظر تشدید یک علامت واکسن نزند. شاید التهاب ناشی از واکسن عامل محرک برای یک آسیب جدی باشد. مواردی مانند التهاب پرده اطراف قلب، افت پمپاژ یا سکته قلبی بود. اما در دنیا بسیار نادر و موردی دیده شد و شایع نبود.
بعضی‌ها منتظرند که واکسن خاصی بیاید تا تزریق کنند، در بیماران قلبی این انتظار می‌تواند خطر را بیشتر کند؟
مطالعه‌ای که پیش‌تر به آن اشاره کردم نشان می‌دهد واکسیناسیون از هر نوعی سبب کاهش بستری شد. یعنی ارزیابی و پژوهش بین انواع و اقسام واکسن‌ها انجام شد. واقعا واکسیناسیون از هر نوعی اثرگذار است و منجر به کاهش ابتلا از نوع جدی بیماری می‌شود.
بعضی افراد می‌گویند واکسن لخته ایجاد می‌کند و به خاطر همین واکسن نمی‌زنند. مشاهدات نشان می‌دهد در افرادی که به کرونا مبتلا می‌شوند، احتمال تشکیل لخته خون بسیار بیشتر از زمانی است که بر اثر زدن واکسن دچار لخته شوند.
گزارش ایجاد لخته پس از زدن واکسن که برای بخشی از جامعه برجسته شده خیلی نادر است. از آن سو احتمال ایجاد لخته توسط کرونا بسیار بالاست؛ بنابراین می‌بینیم می‌ارزد که واکسن بزنیم. یعنی از ترس ایجاد لخته خودمان را از واکسیناسیون محروم نکنیم. البته خوشبختانه هر چه می‌گذرد این تابو‌ها در جامعه بیشتر شکسته می‌شود و افراد بیشتری به سمت واکسیناسیون می‌روند و این خوشحال کننده است.
بیماران قلبی مبتلا به کرونا پس از بهبود برای چکاپ نیاز به مراجعه به پزشک قلب دارند؟
بر اساس علائم این نیاز تشخیص داده می‌شود. اگر علامتی جدید ایجاد شد یا علامتی قبلی او را آزار می‌دهد باید مراجعه کند. عموما علائم اولیه تا سه هفته پس از کرونا وجود دارد. اگر ادامه‌دار شد و درد قفسه سینه یا تپش قلب و تنگی نفس ادامه داشت قاعدتا درست است که به پزشک مراجعه شود.
از افرادی که مدتی بعد از بیماری علائم دارند نیز آماری گرفته شد و دیدند حدود ۲۵ درصد افراد چند هفته پس از فاز حاد کرونا نیز فرم‌های جدیدتری به خود می‌گیرند. این گروه از افراد عاقلانه است که مراجعه داشته باشند.
وقتی بهبودی از کرونا حاصل شد چطور قلب را تقویت کنیم یا برای ضعیف‌تر نشدن چه اقداماتی انجام دهیم؟
طی ۴ تا ۶ هفته بعد از ابتلا ورزش‌های سنگین انجام نشود. مواد غذایی حاوی پتاسیم و کلسیم مانند میوه و شیر و سبزیجات که به تقویت قلب کمک می‌کند مصرف شود.
به آن‌هایی که درگیری شدیدی با کرونا داشتند و بستری شدند یا در آی سی یو تحت درمان قرار گرفتند یک سری دارو‌هایی برای مدت دو هفته داده می‌شود.
برای بیمارانی هم که چند هفته استراحت مطلق بودند تا یکی دو هفته دارو‌های ضد انعقادی بابت خطر ابتلا به لخته تجویز می‌شود. مصرف دارو را باید جدی بگیرند. بقیه توصیه‌ها هم روتین است.
مصرف آسپیرین‌ها در زمان ابتلا به کرونا و پیش و پس از آن برای بیماران قلبی عارضه‌ای دارد؟
اوایل کرونا شواهد قوی از بابت این که چه دارو‌هایی مفید است وجود نداشت، اما خطر تجمع پلاکتی در عروق بیماران مشاهده شده بود که حالت‌های سکته قلبی و لخته در شریان‌ها را ایجاد می‌کرد. شایعترین دارویی که در دسترس قرار داشت هم آسپیرین بود. ضمن این که آسپیرین اثرات ضد التهابی هم دارد. در فاز حاد بیماری این دارو به بیماران داده می‌شد و تا مدتی بعد می‌گفتند مصرف را ادامه دهند.
هنوز هیچ توصیه پزشکی که حتما و الزاما این دارو داده شود وجود ندارد، اما روی همین شواهدی که دیده شده و کار‌هایی که کردند و اثرات مثبتی دیدند دارو تجویز می‌شود و هنوز جایگزین بهتری هم نیامده است. حتی به جوان‌تر‌ها در چند هفته بعد از ابتلا بر اساس تجاربی که در جامعه پزشکی هست نیز مصرف این دارو تجویز می‌شود.
در دوره تزریق واکسن چطور؟
هر کسی که آسپیرین یا داروی ضد انعقاد می‌خورد در زمان واکسیناسیون هم داروی خودش را ادامه دهد. هیچ قطع دارویی نباید داشته باشد. نهایتا ممکن است محل تزریق کمی کبود یا خون‌مرده جمع شود یا درد داشته باشد. توصیه به قطع آسپیرین و دارو‌های ضد انعقاد نمی‌شود.
پیامد‌هایی هم ممکن است وجود داشته باشد که نشانه مستقیم قلبی در فرد ایجاد نکند، اما به شکل دیگری دیده شود؟
شکایت‌هایی داریم که فرد می‌گوید کمی فعالیت می‌کنم و زود خسته می‌شوم. یا زود دچار تپش قلب می‌شوم، یا وقتی از جا بلند می‌شوم سرگیجه وضعیتی دارم و کمی که می‌ایستم باید بنشینم. توان قبل را ندارم و زود قلبم به تپش می‌افتد. این شکایت‌ها واقعی است. چون سیستم عصبی بدن که ما را سر پا نگه می‌دارد دچار درگیری التهابی شده و کارکردش مختل شده است.
توصیه می‌شود مصرف مایعات کافی باشد و تا زمانی که این حالت وجود دارد زیاد سرپا نایستند.
از طرفی بیمارانی که درگیری ریوی جدی داشتند یا کووید منجر شد بافت ریه‌اشان فیبروزه شود و آسیب جدی ممکن است ماه‌ها بعد از کرونا با نشانه‌هایی مانند تنگی نفس مواجه شوند که اگر ادامه‌دار بود باید حتما به پزشک مراجعه کنند.
ممکن است شریان ریه که پل ارتباطی بین قلب و ریه است دچار پرفشاری شود که فرمی از بیماری قلبی است. این افراد ممکن است شکایت‌شان تنگی نفس یا درد باشد که در اکوی قلب مشخص می‌شود.
