همه آنچه باید از عملیات بازار باز بانک مرکزی بدانیم

به گزارش اقتصادآنلاین ؛ وی در بررسی ارتباط عملیات بازار باز با روند معاملات بازار سرمایه تاکید کرد: در عملیات بازار باز، پول و اوراق بین بانک‌های تجاری و بانک مرکزی جابه‌جا می‌شود و در جریان این عملیات، نقدینگی بازار پول بین این دو بخش مبادله شده و هیچ‌وجهی از سمت بازار سهام به سمت بازار پول نمی‌رود.

وی با بررسی ارتباط بازار بدهی با بازار سرمایه گفت: بازارهای مالی در تمامی اقتصادهای دنیا به دو بخش بازار پول و سرمایه تقسیم می‌شوند که بازار پول مختص تامین مالی کوتاه‌مدت و بازار سرمایه برای تامین مالی بلندمدت و بیشتر از یک سال تعریف شده است.

بشیری در تشریح ویژگی‌های بازار بدهی گفت: در دنیا روش تامین مالی به نام استقراض برای بنگاه‌های اقتصادی وجود دارد که در بستر بازار بدهی انجام می‌شود البته روش استقراض برای بازارهای مالی اسلامی از لحاظ شرعی قابل اجرا نیست و جایگزین آن در قالب یک عقد اسلامی در اختیار بنگاه اقتصادی قرار می‌گیرد که بر مبنای مشارکت بوده و اوراق منتشره از این بابت، صکوک نام دارد، در حال حاضر انواع اوراق صکوک بر پایه عقود اسلامی در بازار اوراق مالی ایران مورد معامله قرار می‌گیرند و این بازار بخشی از بازار سرمایه است.

مدیر ابزارهای نوین مالی فرابورس ایران در ادامه ویژگی‌های بازار اوراق، به موضوع عملیات بازار باز که در بستر بازار ابزارهای نوین مالی انجام می‌شود، اشاره کرد و در برنامه به وقت تحلیل افزود: بانک‌های مرکزی در تمامی کشورهای دنیا مسئول تعیین نرخ بهره یا نرخ سود هستند تا این نرخ، نوسانی بیشتر یا کمتر از نرخ سیاستی تعیین شده توسط بانک مرکزی نداشته باشد.

وی با تاکید بر اینکه بانک‌های مرکزی بر اساس فاکتورهای مختلف اقتصادی در هر کشوری نرخ سیاستی را تعیین می‌کنند، تصریح کرد: اما برای آنکه این نرخ به صورت دستوری نبوده و آسیبی به اقتصاد نزند، بانکهای مرکزی با ابزارهای غیرمستقیم سیاست پولی مانند عملیات بازار باز و اعتباردهی قاعده‌مند، بازار را به سمت نرخ سود سیاستی حرکت می‌دهند.

این کارشناس بازار سرمایه یکی از عوامل مهم در نوسان نرخ سود را نرخ سود بین بانکی در وام‌های شبانه دانشت و گفت: بانک‌ها نیز مثل سایر بنگاه‌های اقتصادی به هر دلیلی ممکن است در پایان روز با کمبود نقدینگی مواجه شوند و برای رفع این مشکل پولی را با نرخ مشخصی از بانک دیگری به صورت شبانه وام می‌گیرند، در این شرایط بانک مرکزی برای اینکه نرخ سود شبانه بانک‌ها، باعث نوسان بیش از اندازه نرخ نشود، تصمیم گرفت عملیات بازار باز را راه‌اندازی کند تا بتوان به سمت نرخ سیاستی حرکت کرد.

وی ادامه داد: بر همین اساس بود که سیاست‌گذار بازار پول به بانک‌ها اعلام کرد اگر نرخ سود سایر بانک‌ها بالا رفت، وجه موردنیاز خود را از بانک مرکزی اخذ کرده و در قالب قرارداد توافق بازخرید اسلامی که تا حدی مشابه ریپو در بازارهای متعارف است، نیاز اظطراری به نقدینگی خود را رفع کنند. در هر توافق بازخرید اسلامی، دوبار اوراق بین بانک مرکزی و هریک از بانک‌های تجاری جابجا می‌شود و طبیعی است که در این شرایط ارزش معاملات بازار بدهی یک‌باره بالا می‌رود ، این افزایش ارزش معاملات به این مفهوم است که بانک مرکزی به یک بانک اعتبار داده و اوراق دریافت کرده و نهایتاً در سرسید که می تواند یک روزه ، سه روزه و هفتگی و... باشد، در قالب یک معامله دیگر، اوراق مجدداً از کد بانک مرکزی به کد بانک تجاری برگشته است و این خریدوفروش‌ها را فعتلان بازار در سایت TSETMC مشاهده می‌کنند.

تشریح دلایل افزایش چشمگیر معاملات اوراق بدهی

بشیری در جریان تشریح دلایل افزایش قابل‌توجه حجم و ارزش معاملات بازار بدهی که اخیرا برای سرمایه‌گذاران بازار سهام حساسیت‌زا و نگران‌کننده شده و این تصور را ایجاد کرده است که سرمایه‌ها از سمت بازار سهام به سمت این بازار در حرکت است، مجدداً تاکید کرد: در جریان عملیات بازار باز که در بستر بازار بدهی انجام می‌شود، بانک تجاری در قبال پولی که از بانک مرکزی دریافت می‌کند، باید اوراقش را به مالکیت بانک مرکزی درآورد که در این فرایند یک معامله انجام می‌شود و حجم معاملات بالا می‌رود، همچنین با اتمام مهلت پرداخت که معمولا دوره‌های کوتاه‌مدتی است این فرآیند مجددا به صورت برعکس انجام شده و بازهم یک معامله در بستر بازار سرمایه انجام و در حجم و ارزش معاملات ثبت می‌شود.

وی با تاکید بر اینکه تصور اهالی بازار سهام از اینکه بالا بودن ارزش معاملات بازار بدهی عامل ریزش بازار سهام است، صحیح نیست و ارتباطی بین این دو موضوع وجود ندارد، ادامه داد: این پول از سمت بازار سرمایه به سمت بازار پول هدایت نمی‌شود، همان‌طور که در عملیات بازار باز از سمت بازار پول نیز وجهی به سمت بازار سرمایه نمی‌رود، اما از آنجا که بر اساس قوانین معاملات بازارهای مالی - اسلامی باید تملک اوراق منتقل شود، این روند در بستر بازار سرمایه انجام و ارزش معاملات آن در سایت TSETMC ثبت می‌شود.

بشیری عدم شناخت و ناآگاهی نسبت به عملیات بازار باز را باعث تعابیر اشتباهی درباره اثرگذاری منفی آن بر بازار سهام دانست و افزود: عملیات بازار باز در 150 کشور دنیا بیش از 40 سال است که انجام می‌شود اما سیر تاریخی آن در ایران از اواسط خرداد سال گذشته توسط رئیس کل بانک مرکزی و با تعیین دالان نرخ سود کلید خورد، به این ترتیب که حدودا کف 10 درصد و سقف 22 درصد دالان یا کریدور نرخ سود توسط سیاست‌گذار بازار پولی در جریان عملیات بازار باز تعیین شد.

تعیین دالان نرخ سود

به گفته وی همیشه نرخ سیاستی سود در اقتصاد کشورها عددی بین سقف و کف دالان نرخ سود است اما با توجه به عمر بسیار کوتاه این موضوع در بازار سرمایه کشور ما، دانش کافی درباره آن هنوز وجود ندارد.

مدیر ابزارهای نوین مالی فرابورس ایران در ادامه برنامه به وقت تحلیل با اعلام آمار معاملات بازار بدهی تاکید کرد: ظرف یک سال و 15 روز گذشته فقط سه شخص حقیقی و یک شرکت، اوراق دولتی (اراد) خریداری کرده‌اند و سایر معاملات بازار بدهی (جدای از عملیات بازار باز) توسط نهادهای مالی انجام شده است بر همین اساس زمانی که ارزش بازارِ بازار بدهی افزایش می‌یابد دلیلی بر اثر آن منفی بر بازار سهام نیست و این دو بازار اثرگذاری سوئی روی یکدیگر ندارند.

عملیات بازار باز یک سیاست متعارف پولی است

بشیری در خاتمه تصریح کرد: معاملات در عملیات بازار باز که یک سیاست متعارف پولی است، مطلقاً به بازار پول تعلق داشته و اثر منفی در میزان منابع موجود در بازار سهام ندارد، فراموش نکنید که با این عرضه شدید اوراق دولت اگر مخاطب فقط بازار سهام بود با قانون حراج باید شاهد کاهش قیمت شدید و افزایش چشمگیر در نرخ بازده تا سررسید بودیم، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که این اتفاق رخ نداده و بازار بدهی تهدیدی برای بازار سهام نیست؛ چراکه نقدینگی از سوی بازار سهام به‌صورت جدی به سمت بازار بدهی نمی‌رود، اگرچه نزول پیاپی بازار سهام و کاهش انتظارات رشد و سودآوری، اقبال به سمت سرمایه‌گذاری در صندوق‌های بادرآمد ثابت را افزایش می‌دهد.