داووس به‌دنبال همکاری چندجانبه
نشست داووس با عنوان «یک‌سال حیاتی برای ترمیم اعتماد» از روز دوشنبه آغاز به کار کرد.
«یک‌سال حیاتی برای ترمیم اعتماد» شعار امسال مجمع جهانی اقتصاد بود. مجمعی که از سال ۱۹۷۱ در تلاش است رهبران و نخبگان جهان را برای هدایت قطار اقتصاد گرد آورد. شهر داووس در قلب سوئیس، هر سال محفلی برای درآمیختن قدرت اقتصادی با مراکز سیاست‌گذاری است و امسال نیز با وجود غلبه کووید-۱۹ بر جهان، پرتوان به کار خود ادامه داد، گرچه در این میان ویروس کرونا، میزبانی را از شهر داووس ربود و سخنرانی‌ها را به فضای مجازی منتقل کرد. روز دوشنبه نشست مجمع جهانی با سخنرانی آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل آغاز به کار کرد و تا روز جمعه به‌صورت آنلاین ادامه خواهد داشت. از میان روسای دولت‌های جهان، چین که این روزها یکه‌تاز رقابت اقتصادی است، نخستین تریبون را به دست گرفت و از الزام جهانیان به بازگشت به همکاری‌های چندجانبه سخن گفت. مجمع جهانی اقتصاد در روز نخست خود، نتایج نظرسنجی این مجمع را درباره تهدیداتی که از منظر انسان‌ها در سال آتی وجود دارد در اختیار رهبران قرار داد. بنا به این نظرسنجی که از ۲۸کشور جمع آوری شده، مردم بر این باورند که دسترسی به ابزارهای دیجیتال در سال ۲۰۲۱ بهبود خواهد یافت، بالغ‌بر یک چهارم افراد، امیدوارند که فرصت‌های تحصیل و آموزش ارتقا یابد. در این میان اما ۶۲ درصد از افراد بر این باورند که حوزه سلامت به شدت آسیب‌پذیر است و می‌تواند به تهدید مبدل شود، همچنین بیشتر شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی، امید چندانی برای بهبود تغییرات اقلیمی در سال پیش رو متصور نیستند. ضمن آنکه نگرانی‌ای جدی درباره افزایش اختلافات و تبعیض‌ها و همچنین کاهش درآمدها وجود دارد. مجمع جهانی اقتصاد امید دارد که ارائه این اطلاعات به یافتن مسیری بهتر توسط رهبران جهان بینجامد.
نمایش قدرت در روز نخست
«بازگشت به همکاری‌های چندجانبه» کلیدواژه شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین در نخستین روز برگزاری مجمع جهانی اقتصاد بود. رئیس دولت چین در سخنرانی اثرگذار خود در روز دوشنبه؛ پکن را بازیگری مهم در چینش نظم جهانی دانست و خواستار اتحاد جهانی در مواجهه با همه‌گیری کووید-۱۹ شد. چهار سال پیش، تنها چند روز قبل از مراسم تحلیف دونالد ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهور ایالات‌متحده، برای نخستین بار شی جین پینگ در جمع نخبگان جهان حاضر شد و به ستایش جهانی شدن پرداخت. حالا پس از گذشت چهار سال توفانی، رئیس دولت چین بر محورهای سخنرانی سال ۲۰۱۷ خود، همچون چندجانبه گرایی و لازمه توجه به تغییرات اقلیمی تاکید دارد. شی جین پینگ بدون نام بردن از ترامپ، از رویکرد آمریکا در پرداختن به جنگ تجاری با چین انتقاد کرد و استمرار آن را به ضرر همه دانست. او در سخنان خود به حفظ اقتصاد جهانی و همکاری‌های بین‌المللی در بهداشت عمومی، تکنولوژی و مسائل زیست‌محیطی اشاره کرد. شی جین پینگ بی‌شک به جایگاه کشورش در اقتصاد کنونی جهان آگاه است و سخنرانی او در نخستین روز مجمع جهانی داووس نشان از اهمیت این کشور آسیایی در معادلات جهانی می‌دهد. درحالی‌که کشورهای جهان در حال نبرد بی‌رحمانه با ویروس بودند و افسار اقتصاد خود را از دست می‌دادند، چین تنها اقتصاد بزرگ جهانی بود که رشد را تجربه می‌کرد و انتظار میرود در سال جدید میلادی، رشد ۹/ ۷ درصدی را تجربه کند. درحالی‌که چین اهداف بلندپروازانه‌ای چون «عاری از کربن شدن» تا سال ۲۰۶۰ را برای خود ترسیم کرده، از جهانیان خواست که به تقویت نهادهای بین‌المللی چون سازمان بهداشت جهانی بپردازند و اقدامات چین در مناطقی چون هنگ‌کنگ، تبت و تایوان را، «مداخله‌گرایانه» ندانند. سخنرانی شی جن پینگ را گرچه بسیاری شبیه سخنرانی چهار سال پیش او می‌دانند، اما محتوای آن دستخوش تغییرات بسیاری بوده است. کووید-۱۹ به شدت اقتصاد جهان را تغییر داده و رئیس‌جمهور چین امیدوار است با روی کارآمدن دولت جدید در ایالات‌متحده، جنگ سرد تجاری میان دو کشور پایان یابد. او در اشاره‌ای ملموس به ایالات‌متحده و متحدانش گفت «ساخت جمعی کوچک، جداسازی عمدی، اختلال در عرضه و اعمال تحریم‌ها... تنها سبب تفوق جهان و حتی تقابل آن خواهد شد». شی جین پینگ در سخنرانی مجازی خود گفت نخستین گام برای جهانیان، تقویت هماهنگی‌ها در سیاست‌های اقتصاد کلان و توسعه مشترک مستحکم، پایدار، متعادل و فراگیر اقتصاد جهانی است. او با اشاره به آسیب‌های کووید-۱۹ تاکید کرد که برای اولین بار در تاریخ، اقتصاد همه مناطق همزمان آسیب دیده، صنایع و چرخه توزیع جهان دچار اختلال شده و تجارت و سرمایه‌گذاری در رکود به سر می‌برد. با وجود تزریق تریلیون‌ها دلار بسته امدادی در سراسر جهان، روند بهبود جهانی متزلزل است و چشم‌انداز مشخصی وجود ندارد. رئیس دولت پکن متذکر شد که جهان باید بر اولویت‌های کنونی تمرکز کرده و بحران همه‌گیری را با توسعه اقتصادی متعادل کند. وی توصیه کرد برای رسیدن به چنین هدفی باید حمایت از سیاست‌های اقتصاد کلان افزایش یابد تا اقتصاد جهانی در اسرع وقت از این آشفته بازار خارج شود. مهم‌تر آنکه، ما باید فراتر از افق بنگریم و اراده و عزم خود را برای تغییر، تقویت کنیم. ما باید نیروهای محرک و مدل‌های رشد اقتصاد جهانی را تغییر داده و ساختار آن را بهبود ببخشیم تا مسیر توسعه بلند مدت و ثابت اقتصاد جهانی را تعیین کنیم. رئیس‌جمهور چین دومین گام ضروری را برای اقتصاد رهایی از تعصبات ایدئولوژیک برای ایجاد یک همزیستی مسالمت‌آمیز دانست.
نگرانی‌ها از مسیر آینده
سه‌شنبه، دومین روز مجمع جهانی اقتصاد با سخنان رئیس‌جمهور آفریقای جنوبی، سیریل رامافوسا آغاز شد. رامافوسا از دستاوردهای کشورش در اتحادیه آفریقا سخن گفت و عامل ایجاد فقر شدید در جهان طی ۱۰سال گذشته را نه کووید-۱۹، بلکه عملکرد بد و بی‌عملی انسان‌ها دانست. وی تاکید کرد که رسالت جهان، بازگشت به دنیای پیش از همه‌گیری نیست، بلکه باید طرحی نو در اندازیم و مسیر جدیدی خلق کنیم. رئیس‌جمهور آفریقای جنوبی، قاره آفریقا را آسیب‌پذیر از تغییرات اقلیمی دانست و یافتن راه‌حلی برای آن را از اصلی‌ترین مسائل برای این منطقه دانست.
رهبران سیاسی اما تنها صحنه‌گردانان نشست داووس نیستند، این مجمع فرصتی استثنایی برای صاحبان سرمایه و کسب‌و‌کارهاست تا به تبادل اطلاعات و تجربیات خود بپردازند و مسیری دقیق‌تر و به روزتر پیش روی خود ترسیم کنند. در همین راستا کلاوس شواب، رئیس هیات‌مدیره مجمع جهانی اقتصاد در روز دوم نشست تاکید کرد که سال ۲۰۲۱ سالی تاریخی برای تغییر فلسفه کسب‌و‌کارهاست. او تاکید کرد که گسترش کووید-۱۹ نشان داد که کسب‌و‌کارها نیاز مبرمی به شناسایی مفهوم سرمایه‌داری برای همه ذی‌نفعان، دارند.
رئیس کمیسیون اتحادیه اروپا- اورزولا فن در لاین، دیگر سخنران روز دوم نشست داووس، از نگرانی‌ها درباره آینده دموکراسی و نقش کمپانی‌های بزرگ تکنولوژی برای تحت‌تاثیر قرار دادن کیفیت اطلاعات مشتریان سخن گفت. این سیاستمدار آلمانی تاکید کرد که ما باید شیوه زندگی خود را تغییر دهیم و کسب‌و‌کاری داشته باشیم که همسو با ارزش‌های ماست و کرامت ما را حفظ می‌کند. او همچون سایر نخبگانی که در این اجلاس فرصت مخاطب قرار دادن جهانیان را دارد، از ضرورت توزیع سراسری واکسن کووید-۱۹ سخن راند.
منطقه خاورمیانه در سال ۲۰۲۰ نه تنها با شیوع گسترده کووید-۱۹ دست به گریبان بود بلکه با بحران سقوط قیمت جهانی نفت نیز روبه‌رو بود. بنابراین برآوردها در این منطقه خبر از انقباض ۲/ ۵ درصدی تولید ناخالص ملی می‌دهند. محمد بن طوق، وزیر اقتصاد امارات متحده عربی در این نشست اما از مدیریت کشورش در چالش با کووید-۱۹ سخن گفت. او واکنش سریع امارات به شیوع ویروس، اتخاذ سیاست‌های متناسب و همچنین همکاری میان بخش خصوصی و دولتی را از جمله روش‌هایی دانست که کشورش در این ایام اتخاذ کرده است. وزیر برنامه‌ریزی، اقتصاد و دارایی عربستان، محمد الجدعان نیز از ضرورت تقویت سیستم پولی و مالی سخن گفت. چالش‌های مدرن اقتصاد همچون رمزارزها نیز از محورهای مجمع امسال است و انتظار میرود که نخبگان اقتصاد به تنظیم سیاست‌هایی برای استفاده مناسب‌تر و گسترده‌تر از این دست ارزها بپردازند. دوستدار محیط‌‌زیست بودن رمزارزها، بیشترین تاکیدی بود که در مجمع به آن اشاره شد.
در ادامه نشست داووس که تا روز جمعه ادامه خواهد داشت، یوشیهیده سوگا نخست‌وزیر ژاپن، مون جائه این رئیس‌جمهور کره‌جنوبی و نارندرا مودی نخست‌وزیر هند از جمله رهبرانی هستند که در این نشست سخنرانی خواهند داشت. ولادیمیر پوتین که این روزها نگران تظاهرات‌های پراکنده در روسیه است، سخنران دیگر مجمع جهانی اقتصاد است که آخرین بار در سال ۲۰۰۹ در این نشست حاضر شده است. ایران نیز در لیست غایبان این نشست قرار دارد.
پیش به سوی چندجانبهگرایی
صدر اعظم آلمان، آنگلا مرکل در نشست عصر روز سه‌شنبه مجمع جهانی اقتصاد بر ارزش همکاری‌های بین‌المللی تاکید کرد و تلاش‌ها برای واکسیناسیون را گرامی داشت. مرکل گفت: مساله واکسیناسیون به ما ثابت کرد که قادریم راهی برای مساله همه‌گیری بیابیم؛ گرچه این مسیر، دشوارتر از تصورات ما بود. او در ادامه سخنرانی خود به درس‌هایی که آلمان از مساله کووید-۱۹ فرا گرفته است، اشاره کرد و ارتقای سرعت انجام امور با حذف مراحل بوروکراسی را برای اروپا ضروری دانست. در باب تغییرات اقلیمی که از محوری‌ترین موضوعات این دوره از نشست داووس بود، مرکل از توانایی اروپا برای رسیدن به قاره‌ای عاری از کربن سخن راند و راه‌هایی برای کاهش ۵۵درصدی آلودگی‌ها ارائه داد. صدر اعظم آلمان، از الزام توزیع واکسن در سراسر جهان سخت گفت و اکنون را زمان چندجانبهگرایی خواند و بازگشت ایالات متحده به رهبری بایدن به سازمان بهداشت جهانی را پیامی خوب توصیف کرد. او در ادامه صحبت‌هایش، نقش سازمان تجارت جهانی را برجسته دانست و نیاز به توافق‌های چندجانبه و ارائه استانداردهای مشترک را حیاتی خواند.
