غیبت ایران در رقابت توریستی ۲۰۲۲
جام‌جهانی ۲۰۲۲ قطر فرصت مناسبی را برای جذب هدفمند تماشاگران فوتبال از سراسر جهان به ایران فراهم می‌کند تا ضمن معرفی جاذبه‌های گردشگری ایران به جامعه جهانی، ایران را به یکی از مقاصد هدف برای انتخاب گردشگران بین‌المللی تبدیل کند اما به‌دلیل غیبت متولی توریسم در این مورد بیشتر شکل فرصت‌سوزی به خود گرفت و دیگر کشورهای اطراف قطر از دو تا سه سال گذشته درصدد آمادگی برای جذب گردشگران جام‌جهانی قطر برآمدند، اما با این حال با وجود محرز بودن باخت در رقابت توریستی ۲۰۲۲، در این مدت کوتاه می‌توان برای سهم بردن از حداقل میزان مسافران جام‌جهانی به نفع بازار گردشگری خود فرصت‌سازی کرد.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از دنیای اقتصاد؛ برگزاری مسابقات ورزشی در سطح جهانی همچون جام‌جهانی فوتبال و المپیک معمولا میلیون‌ها نفر از سراسر جهان را به کشور برگزارکننده می‌کشاند و این فرصتی برای رشد و توسعه بازار گردشگری در کشورهای برگزارکننده ایجاد می‌کند. رویدادهای مهم ورزشی مانند جام‌جهانی، با افزایش سرمایه‌گذاری و افزایش گردشگری، می‌تواند یک تجارت بزرگ برای یک کشور به‌شمار آید. جام‌جهانی یکی از مهم‌ترین رویدادهای جهانی است که نه تنها در اقتصاد کشور میزبان تاثیرگذار است بلکه امکان توسعه و رونق بازار گردشگری برای کشورهای اطراف را نیز فراهم می‌کند. براساس آمارهای ارائه شده در سال ۲۰۰۶ تنها گردشگری آلمان از برگزاری جام‌جهانی بهره‌مند نشد، بلکه کشورهای همسایه آلمان نیز به‌دلیل همکاری و مشارکت با این کشور توانستند در زمینه جذب گردشگر موفق شوند. برگزاری جام‌جهانی ۲۰۲۲ قطر نیز فرصتی را برای سیاستمداران ایران فراهم کرده تا با همکاری با قطر و ایجاد روابط دیپلماتیک زمینه مشارکت در جذب گردشگران را برای خود ایجاد کند.
قطر به‌عنوان نخستین کشور خاورمیانه‌ای در طول تاریخ ۹۲ ساله تورنمنت جهانی فوتبال میزبان جام‌جهانی فوتبال ۲۰۲۲ خواهد بود و در این مسابقات ۳۲ کشور از پنج قاره جهان به مدت ۲۸ روز به این کشور سفر خواهند کرد. این امر منجر به ورود گردشگران خارجی از تمامی نقاط جهان به قطر خواهد شد که علاوه بر رونق و توسعه بازار گردشگری و اشتغال این کشور بر اقتصاد و افزایش تولید ناخالص داخلی قطر نیز تاثیرگذار خواهد بود و پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۲۲ با برگزاری مسابقات جام‌جهانی فوتبال در این کشور تولید ناخالص داخلی قطر با رشد ۳ درصدی فقط از این محل همراه شود.
برآوردها حاکی از آن است که صدها هزار توریست خارجی برای تماشای مسابقات فوتبال به قطر سفر خواهند کرد که با توجه به وسعت کم این کشور احتمال استفاده از خدمات گردشگری همچون هتل‌ها، وسایل حمل‌ونقل و خدمات رفاهی تفریحی کشورهای همسایه برای میزبانی از گردشگران ورزشی جام‌جهانی وجود خواهد داشت. اگرچه قطر برای میزبانی جام‌جهانی فوتبال سرمایه‌گذاری‌های کلانی با رقم حدود ۲۰۰ میلیارد دلاری داشته و حدود ۷۰ هزار تخت جهت پذیرش مسافران خارجی فراهم می‌کند و حتی از کشتی‌های کروز و خانه‌های بلااستفاده برای این امر بهره‌گیری خواهد کرد، اما با این وجود هزاران تخت باید از کشورهای همسایه مورد استفاده قرار بگیرد. ایران به‌دلیل همسایگی با قطر و داشتن روابط دیپلماتیک و دوستانه با این کشور می‌تواند امکان فرصت‌سازی جهت جذب گردشگران فوتبال را به‌دست آورد. مناطق آزاد کیش و قشم هم به‌لحاظ نزدیکی و هم شرایط آب و هوایی یکسان با قطر گزینه مناسبی برای پذیرش گردشگران خارجی به‌شمار می‌آیند و همچنین باتوجه به اینکه جام‌جهانی ۲۰۲۲ به‌دلیل گرمای شدید قطر در تابستان در نوامبر و دسامبر ۲۰۲۲ در فصل پاییز برگزار خواهد شد و همچنین شرایط خاص سفر به قطر به‌عنوان یک کشور مسلمان امکان سفرهای خانوادگی را افزایش می‌دهد، علاقه‌مندی به سفر به دیگر کشورهای منطقه همچون ایران افزایش می‌یابد. متولی گردشگری ایران با برگزاری یک کارگروه درحال برنامه‌ریزی جهت جذب هدفمند گردشگران جام‌جهانی ۲۰۲۲ قطر است، اما باتوجه به بحران اقتصادی و تنش‌های سیاسی موجود در این فرصت کم‌موفقیت چندانی در جذب گردشگران فوتبال به دست نخواهد آمد اما با این حال جهت جبران غیبت در این رقابت توریستی می‌توان سهمی حداقلی در جذب گردشگر خارجی را به‌دست آورد.
تنش‌های سیاسی قطر با کشورهای عربستان، امارات و بحرین و محاصره اقتصادی قطر توسط این کشورها در سال‌های اخیر در ابتدا بهره‌گیری از مناطق آزاد کیش و قشم برای میزبانی از مهمانان خارجی جام‌جهانی را در اذهان سیاستمداران قطر به‌وجود آورد اما اعمال تحریم‌های آمریکا بر ایران و مشکلات در انتقال سرمایه مانع از سرمایه‌گذاری قطر در ایران شده و درصدد حل مشکلات خود با کشورهای عربستان، امارات و بحرین از طریق دیپلماتیک برآمد و اینک عربستان، امارات و بحرین با توجه به هم‌مرز بودن و نزدیکی به این کشور و سرمایه‌گذاری‌هایی در این زمینه در تلاش برای گرفتن امتیازاتی برای جذب گردشگران جام‌جهانی به کشور خود هستند. باتوجه به اهمیت این مسابقات در جذب گردشگر در آینده بازار گردشگری ایران تنها با رفع تحریم‌ها و مشخص شدن آینده سیاسی و اقتصادی خود در منطقه می‌تواند از جام‌جهانی به نفع بازار گردشگری خود استفاده کند. علاوه بر تصمیمات بایدن در رابطه با سیاست‌های خود در قبال ایران در جهت رفع تحریم‌ها و بازگشت به برجام، انتخابات آتی ریاست‌جمهوری ایران نیز در تعیین اتخاذ سیاست خارجی در منطقه و جهان نیز تاثیرگذار خواهد بود.
گرفتن امتیاز برگزاری مسابقات جام‌جهانی فوتبال و المپیک برای یک کشور تاثیر مستقیم و مهمی در توسعه بازار گردشگری و رونق اقتصادی این کشور خواهد گذاشت و کشورهای میزبان جهت ایجاد یک مقصد مناسب برای گردشگری نه فقط برای دوران مسابقات ورزشی بلکه برای چشم‌اندازی از آینده گردشگری خود اقدام به سرمایه‌گذاری‌های کلان و توسعه زیرساخت‌ها در تمامی ابعاد حوزه گردشگری همچون هتل‌ها، حمل‌ونقل، ایجاد مراکز تفریحی و تجاری، رستوران‌ها و دیگر موارد خواهند کرد. ایجاد جذابیت‌های تفریحی برای مسافران خارجی جام‌جهانی در کشور میزبان علاوه بر جذب گردشگر در برهه زمانی برگزاری مسابقات منجر به جذب گردشگر در سال‌های آتی خواهد شد.
از مهم‌ترین دلایلی که کشورها را برای میزبانی جام‌جهانی جذب می‌کند، ورود گردشگران خارجی به این رویداد مهم ورزشی است. این کشورها با استفاده از پتانسیل‌های توریستی خود، فرصتی جهت رشد بازار گردشگری و کسب درآمدهای بسیار بالا را برای خود فراهم می‌کنند. بررسی آمار و ارقام مربوط به این صنعت در کشورهای میزبان نشان می‌دهد که تعداد گردشگران خارجی به این کشورها تا دو سال پس از برگزاری این رویداد نیز رشد داشته است، چنانچه در مسابقات پیشین جام‌جهانی در کشورهای آلمان، آفریقای‌جنوبی، برزیل و روسیه اتفاق افتاد.
میزبانی آلمان در جام‌جهانی ۲۰۰۶ منجر به افزایش ۹ درصدی ورود گردشگران به این کشور شد و آلمان در سال ۲۰۰۵ پذیرای حدود ۲۱میلیون گردشگر خارجی بوده است که با برگزاری جام‌جهانی فوتبال در سال ۲۰۰۶ در این کشور، این رقم نزدیک به ۲۴ میلیون نفر رسید که درآمد حاصل از گردشگری در این کشور با رشد ۱۲ درصدی همراه شد. جام‌جهانی فوتبال ۲۰۱۰ نیز فرصتی برای رشد بازار گردشگری آفریقای جنوبی فراهم کرد که بیش از ۳۰۰هزار گردشگر خارجی برای تماشای مسابقات فوتبال به این کشور سفر کردند و در این مدت حدود ۶/ ۳ میلیارد دلار کسب درآمد کرده است. آفریقای جنوبی که در سال ۲۰۰۹ حدود ۷ میلیون گردشگر خارجی به این کشور سفر کردند در سال ۲۰۱۰ با برگزاری جام‌جهانی این رقم به ۸میلیون نفر رسید که تا به امروز این روند صعودی ادامه داشته است. این موفقیت منجر به تبدیل شدن آفریقای جنوبی به یکی از مقاصد مهم گردشگری در آفریقا شد. باتوجه به تغییرات بازار گردشگری آفریقای جنوبی در سال ۲۰۱۰ تعداد گردشگران خارجی این کشور در سال ۲۰۱۱ با افزایش ۳/ ۳ درصدی همراه شد و همچنین تولید ناخالص داخلی آن رشد ۱۱ درصدی داشته است و بیش از ۷۰۰ هزار شغل دائم در این عرصه افزوده شد. همچنین برزیل در جام‌جهانی ۲۰۱۴ پذیرای حدود ۹۰۰هزار گردشگر خارجی بوده است که درآمد حاصل از ورود گردشگران خارجی در این زمان حدود ۴/ ۴ میلیارد دلار بوده است که تعداد کل گردشگران خارجی به این کشور ۴/ ۶ میلیون نفر و درآمد حاصل از گردشگری در این سال حدود ۷/ ۶ میلیارد دلار بوده است. این درحالی است که در سال ۲۰۱۳ تعداد گردشگران ورودی به برزیل ۸/ ۵ میلیون نفر بوده است. البته برزیل به‌دلیل فسادهای مالی و اقتصادی گسترده پس از جام‌جهانی موفقیت چندانی در توسعه بازار گردشگری و افزایش جذب توریست نداشته است.
اما برگزاری جام‌جهانی ۲۰۱۸ در روسیه منجر به رشد ۱۵ درصدی بازار گردشگری خارجی این کشور شد و تعداد گردشگران خارجی به روسیه را نزدیک به ۲۵ میلیون نفر رساند که از این میان ۵/ ۱ میلیون نفر در زمان برگزاری مسابقات جام‌جهانی به این کشور سفر کرده‌اند و برآوردها حاکی از آن است که این تعداد تا سال ۲۰۲۲ به ۳۷ میلیون نفر برسد که البته با شیوع کرونا در جهان بازار گردشگری با تغییرات گسترده‌ای همراه شده که امکان بازگشت بازار گردشگری به سطح سال ۲۰۱۹ حداقل در سال ۲۰۲۳ رخ خواهد داد.
