بیم و امیدهای واکسن کرونا
واکسن برای افرادی که بیماری سرطان، لوسمی و حتی ایدز دارند، منجر به بیماری نمی‌شود. این افراد می‌توانند از واکسن کرونا استفاده کنند و حتی واکسن آنفلوآنزا هم بزنند و نگرانی در این‌باره نداشته باشند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری، دولت، منابع مالی برای خرید واکسن کرونا را تامین کرده است. شمارش معکوس برای ورود نخستین محموله واکسن‌های وارداتی آغاز شده است و بسیاری نیز داوطلبانه در صف دریافت و تست واکسن ایرانی هستند. با این حال، نگرانی درباره واکسن و عوارض احتمالی‌اش کم نیست، اما امیدها هم کمرنگ نیست.
بسیاری می‌گویند آماده‌اند تا واکسن بزنند؛ بدون توجه به شایعات و حرف و حدیث‌ها درباره درمان احتمالی کرونا. این روزنامه نیز برای بررسی موضوع استفاده از واکسن و پاسخ به سؤالات مخاطبان خود با مسعود مردانی، عضو کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا به گفت‌وگو پرداخته‌است که بخشی از این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
دولت در 3هفته اخیر تلاش زیادی برای کنترل بیماری و کاستن از آمار فوت افراد داشته و در این‌باره موفق بوده است، اما واقعیت این است که نیاز داریم تا قبل از عرضه واکسن ساخت داخل به بازار، واکسن‌های خارجی وارد کنیم. برای این کار، دولت منابع مالی کافی نیز درنظر گرفته است و امیدوارم واردات واکسن زودتر شروع شود. آنطور که مردانی می‌گوید، قرار نیست همه گروه‌های جامعه از واکسن‌های وارداتی استفاده کنند و بیشتر مردم باید منتظر تولید واکسن‌های تولید داخل بمانند. براساس دستورالعمل‌های سازمان جهانی بهداشت، اولویت استفاده از واکسن برای افراد خاص، افراد بالای 65سال، بیماران ریوی، افراد دارای بیماری مزمن، بیماران مبتلا به بیماری‌های سخت و صعب‌العلاج و افرادی که دچار نقص در سیستم ایمنی بدن خود هستند و نیز زنان باردار، کودکان و کادر درمان است. این افراد در اولویت دریافت واکسن خارجی تأیید شده از سوی سازمان جهانی بهداشت قرار دارند و سایر گروه‌ها باید منتظر استفاده از واکسن ساخت داخل بمانند. او در پاسخ به این سؤال که چه زمانی نخستین واکسن کرونا به افراد تزریق می‌شود، از زمان انجام نخستین واکسیناسیون در داخل ابراز بی‌اطلاعی می‌کند و می‌گوید: در ستاد ملی مقابله با کرونا، کمیته واکسن تشکیل شده است و اعضای این کمیته در جریان روند واردات، استفاده از واکسن و تولید آن قرار دارند. موضوعی که می‌شود اکنون درباره آن اظهارنظر کرد، این است که واکسن‌های وارداتی تا قبل سال جدید به کشور وارد و استفاده خواهد شد. واکسن‌های ساخت ایران نیز بهار سال آینده آماده ورود به بازار و استفاده خواهند بود.
شایعه داغ درباره کیفیت واکسن‌ها
این عضو کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا از برخی شایعات درباره واکسن و تفاوت نوع ایرانی با خارجی آن خبر دارد و می‌داند موضوع استفاده از واکسن و تزریق آن به افراد یکی از مسائل چالشی در روزها و ماه‌های آینده کشور است. مردانی تأکید می‌کند استفاده از واکسن اجباری نیست، اما واکسن‌هایی که استفاده می‌شوند باید استانداردهای اجباری را رعایت کنند: تنها واکسن‌هایی وارد کشور می‌شوند که مجوز تولید سازمان جهانی بهداشت را داشته باشند. علاوه بر این، سازمان غذا و داروی آمریکا و سازمان غذا و داروی ایران نیز باید کیفیت واکسن و مقدار آنتی‌بادی را که تولید می‌کند تأیید کرده باشد. در مراحل دیگر، قیمت و در دسترس بودن واکسن ملاک اصلی برای واردات واکسن به کشور است. مردانی می‌گوید، وزارت بهداشت اصرار به رعایت این شروط برای واردات و استفاده از واکسن دارد و مرگ 6نفر بر اثر استفاده از یک نوع واکسن را نباید به منزله خارج شدن این واکسن از لیست خرید وزارت بهداشت دانست: واکسنی که اخیراً 6نفربا استفاده از آن فوت کرده‌اند هم‌اکنون بهترین و گران‌قیمت‌ترین واکسنی است که برای مقابله با کرونا ساخته شده است. این عوارض ممکن است با این واکسن دیده شود، اما باید تجزیه و تحلیل شود که آیا واکسن منجر به مرگ افراد شده یا عوامل دیگری سبب مرگ بوده است. برای همین قضاوت درباره عوارض احتمالی واکسن‌ها خیلی زود است و باید منتظر بمانیم تا مراجع علمی جهانی این موضوع را بررسی کنند. این عضو ستاد ملی مقابله با کرونا ادامه می‌دهد: مردم مطمئن باشند افرادی که در کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا هستند، بالاترین سطح حساسیت را درباره عملکرد واکسن‌ها دارند و حفظ سلامت مردم، دغدغه آنهاست. اگر احساس کنیم که سلامت مردم با استفاده از برخی واکسن‌ها به خطر می‌افتد، مانع استفاده از آن می‌شویم و در این‌باره با کسی تعارف نداریم.
مخالفت با واکسن اتفاق جدیدی نیست
عضو کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا به شایعات فضای مجازی درباره دستکاری ژنتیک و قرار دادن میکروچیپ‌هایی در داخل واکسن برای کنترل افراد اشاره می‌کند و می‌گوید، اتهاماتی که این روزها به واکسن زده می‌شود، درست همانند همان اتهامات و شایعاتی است که درباره واکسن فلج اطفال، سرخک و سرخجه زده می‌شد و این اتهامات موضوع جدیدی نیست: در دنیا برای استفاده از واکسن مقاومت‌هایی وجود دارد که مسئله تازه‌ای نیست. درباره فلج اطفال هم این حرف‌ها بود. در پاکستان و افغانستان موضوع واکسیناسیون فلج اطفال واکنش‌هایی را در پی داشت و آن زمان می‌گفتند می‌خواهند نسل ما را از بین ببرند؛ بنابراین چنین حرف‌ها و شایعاتی تازگی نداشته و مبنایی هم ندارد. با همراهی مردم و شرکت آنها در طرح واکسیناسیون علیه فلج اطفال، سرخک و سرخجه در کشور شاهد هستیم که موردی از این بیماری‌ها وجود ندارد. همه مزایای واکسن را در این بیماری‌ها دیده‌اند و تردیدهایی که درباره استفاده از واکسن مطرح می‌شود نمی‌تواند مانع استفاده از آن در کشور شود. مردانی تأکید می‌کند استفاده از واکسن اجباری نیست و نباید هم اجباری باشد: این را درنظر بگیرید که الان پاندمی و شرایط کشور سخت است. بیماری جان عده زیادی را به خطر انداخته و هر روز قربانی می‌گیرد. براساس آمارهایی که در اختیار داریم، 50درصد افرادی که تست می‌شوند ممکن است بیمار باشند و تست‌ها بیماری آنها را نشان ندهد؛ بنابراین با تزریق واکسن در گروه‌های در معرض خطر می‌توانیم به سمت کنترل بیماری برویم و با رعایت پروتکل‌ها شاهد مهار بیماری و از بین بردن آن باشیم.
آیا عقب افتاده‌ایم؟
مردانی در ادامه در پاسخ به این سؤال که چرا در مقایسه با کشورهای دیگر در تولید واکسن عقب مانده و نتوانسته‌ایم همپای این کشورها واکسن تولیدی خود را به بازار عرضه کنیم، می‌گوید: این موضوع چند دلیل داشت؛ اول اینکه ما برای انجام تحقیقاتمان و مواداولیه موردنیاز برای تحقیق روی ویروس، نیازمند واردات برخی محصولات بودیم که برای انتقال پول و واردات با مشکل روبه‌رو بودیم. نکته دوم این بود که شرکت‌های تحقیقاتی مشکلات مالی داشتند و نمی‌توانستند همپای شرکت‌های بین‌المللی باشند که میلیاردها دلار صرف تحقیقات خود کرده‌اند. درست است که از نظر علمی زبانزد هستیم، اما نیاز به فراهم بودن زیرساخت‌ها برای رسیدن به نتایج درست ضروری است که این زیرساخت‌ها هنوز فراهم نشده است. عضو کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا توضیح می‌دهد که این مشکلات سال‌هاست گریبان مؤسسات علمی و تحقیقاتی در حوزه تولید واکسن را گرفته است: حدود 16سال است که می‌دانیم نیازمند تولید واکسن آنفلوآنزا هستیم. هر سال هم این نیاز را از خارج کشور تأمین می‌کنیم. این یعنی اینکه هنوز زیرساخت‌های کشور برای تولید واکسن کافی نیست. کشورهایی که الان دارند واکسن را تست می‌کنند از ما زودتر شروع کرده بودند. ما با تأخیر وارد کار شدیم و این تأخیر هم باعث شده تا روند تست انسانی و تولید واکسن با تأخیر همراه باشد. او درباره اینکه چرا واکسن کرونا در کشورهای دیگر تست شد، اما ایران درخواستی برای تست واکسن نداشت می‌گوید: در مورد داروهای مختلف واکنش‌ها و دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد؛ مثلاً درباره داروی رمدسیویر، کلکترا و سایر داروها هم مباحثی وجود داشته و دارد که این داروها نباید روی ایرانی‌ها تست شود. برخی مخالف تست واکسن بودند و هستند. یکی از محققان ما یک تریال در موضوع واکسن انجام داد که نتایج آن در مجلات معتبر علمی منتشر شد، اما چنان هجمه‌ای به این فرد وارد شد که مجبورش کردند استعفا داده و از وزارتخانه برود. همین نگرش‌ها دلیلی بر انجام نشدن تریال واکسن در ایران بوده است.
چرا می‌گفتند واکسن 2سال دیگر می‌آید؟
او در پاسخ به سؤال دیگری درباره اینکه چرا سخنگویان وزارت بهداشت همواره از ساخت واکسن در سال‌های آینده خبر می‌دادند، اما خیلی زود واکسن ساخته شد، می‌گوید، روند تحولات در این حوزه شگرف و چشمگیر بود و سرعت تغییرات به حدی بالا بود که در بسیاری موارد اینطور به‌نظر می‌رسید که واکسن در مدت طولانی به نتیجه می‌رسد: 3ماه قبل می‌گفتند اگر واکسن تهیه شود، ایمنی که ایجاد می‌کند 50درصد است و افراد باید 2تا 3بار واکسن بزنند. این مطالب را ما هم می‌شنیدیم و بیان می‌کردیم. بعد در کارآزمایی‌های جدی‌تر مشخص شد که واکسن 95درصد ایمنی در مقابل بیماری ایجاد می‌کند. برای همین نگران این بودیم که مردم با شنیدن اینکه واکسن می‌آید و با استفاده از آن مقابل کرونا ایمن می‌شوند، دیگر به پروتکل‌های بهداشتی توجه نکنند. به این دلیل تلاش شد به‌گونه‌ای عمل شود تا مردم هم پروتکل‌ها را رعایت کنند و هم نیم‌نگاهی به واکسن داشته باشند و رفتار بهداشتی خود را به امید واکسن تغییر ندهند.
زدن واکسن برای چه افرادی ممنوع است؟
عضو کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا در ادامه و در پاسخ به این سؤال که چه افرادی نباید واکسن کرونا دریافت کنند، می‌گوید: واکسن کرونا ازنوع واکسن ضعیف شده است. این واکسن برای افرادی که بیماری سرطان، لوسمی و حتی ایدز دارند، منجر به بروز بیماری نمی‌شود. این افراد می‌توانند از واکسن کرونا استفاده کنند و حتی واکسن آنفلوآنزا هم بزنند و نگرانی در این‌باره نباید داشته باشند. مردانی با تأکید بر اینکه واکسن‌های در حال تولید از نوع زنده ویروس نیست و نمی‌تواند خطری برای کسی ایجاد کند از ممنوعیت زدن واکسن برای گروه‌هایی خاص سخن به میان می‌آورد و می‌گوید: نتایج تست‌های واکسن بر افراد زیر 18سال هنوز مشخص نشده است؛ حتی نتایج برای زنان باردار هم معلوم نیست. به این دلیل توصیه نمی‌شود اکنون افراد زیر 18سال یا زنان باردار و افرادی که بیماری‌های آلرژیک دارند و از آمپول آدرنالین استفاده می‌کنند، واکسن کرونا بزنند. عضو کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا درباره فاصله تعیین شده در تزریق اول با تزریق دوم واکسن و احتمال بروز مشکل برای افراد دریافت‌کننده واکسن در فاصله زمانی بین 2تزریق و تکلیف افرادی که دچار مشکل می‌شوند می‌گوید: اخیراً یک شرکت تولید واکسن، واکسنی را ساخته است که فقط نیاز به استفاده از یک دوز از آن دارد و قیمت آن نیز مناسب است. اما اگر بیماری بین 2تزریق اتفاق بیفتد، فرد باید حتماً موضوع را با پزشک خود در میان بگذارد و بعد اقدام به تزریق واکسن کرده و از تزریق دوز دوم به شکل خودسرانه خودداری کند.
ستاد کرونا با طب سنتی موافق است یا مخالف؟
عضو کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا به مباحث پیرامون طب سنتی و انتقاد فعالان این بخش درباره ممانعت وزارت بهداشت برای استفاده از الگوهای طب سنتی برای درمان بیماری اشاره کرد و در پاسخ به این سؤال که وزارت بهداشت چه شروطی برای استفاده از طب سنتی و داروهای گیاهی در مقابله با کرونا دارد، می‌گوید: چین مهد داروهای سنتی و گیاهی است و دانشکده‌های بزرگی دارد که تحقیقات علمی زیادی برای استفاده از طب سنتی با هدف درمان کرونا در آن انجام شده است. هیچ داروی گیاهی در چین برای درمان کرونا تأیید نشده؛ حتی داروهای ترکیبی که برای درمان ایدز از آنها استفاده می‌کردند نیز مورد بررسی قرار گرفته که اثر این داروها بر کرونا بسیار کم بوده است؛ بنابراین هنوز هیچ مرجع علمی تأیید نکرده است که طب سنتی یا گیاهی می‌تواند بر درمان کرونا اثر مثبتی بگذارد. مردانی خاطرنشان می‌کند: ممکن است استفاده از آویشن، گل گاوزبان و مانند اینها کمکی به بهبود وضعیت بیماران کند، اما درمان مؤثر و قطعی برای درمان کرونا نیست. کسانی که مدعی‌اند طب سنتی و گیاهی می‌تواند درمان‌کننده بیماری باشد باید تحقیقات خود را روی بیماران، کارآزمایی کرده و نتایج حاصل از آن را در مجلات علمی و تحقیقاتی معتبر درج کنند و آن زمان ما نیز از داروهای تهیه شده استفاده کرده و از آن پشتیبانی می‌کنیم. مردانی با انتقاد از افرادی که بدون پشتوانه و ارائه دلایل علمی از طب سنتی و داروهای گیاهی به‌عنوان داروی درمان‌کننده کرونا یاد می‌کنند، می‌گوید: درباره استفاده از داروهای گیاهی حدود 80طرح تحقیقاتی در وزارت علوم مورد بررسی قرار گرفته است و اخیراً 3طرح تحقیقاتی مطرح و از متولیان آنها خواسته شده است طرح‌های خود را اصلاح کنند تا نتایج آن دوباره مورد ارزیابی قرار بگیرد. اگر نتایج حاصله براساس شواهد علمی و مبتنی بر استنادات علمی تأیید شود، از سوی وزارت بهداشت به استقبال این داروها می‌رویم و با افتخار آن را به دنیا اعلام می‌کنیم، اما در شرایطی غیر از این نمی‌توان چنین داروهایی را تأیید کرد.
