محمد مهدی مظاهری

تنگه استراتژیک باب المندب و دریای سرخ، در ماههای اخیر به دلیل جنگ غزه به کانون بی‌ثباتی تبدیل شده است؛ دلیل این امر نیز رویکرد حمایت‌گرایانه نیروهای ارتش یمن از فلسطین است که از ابتدای حملات رژیم اسرائیل به نوار غزه، حمله به کشتی‌های عازم سرزمینهای اشغالی یا از مبدأ این رژیم در دریای سرخ را در برنامه خود قرار داده و وعده داده‌اند تا زمانی که تجاوز نظامی اسرائیل به نوار غزه پایان نیابد به حملات خود ادامه خواهند داد.

از زمانی که رژیم اسرائیل در اکتبر ۲۰۲۳ به نوار غزه حمله کرد حدود ۶ ماه می گذرد؛ در هفته ها و ماه‌های آغازین حمله بسیاری تحلیلگران معتقد بودند اسرائیل بر اساس رویه معمول خود در جنگهای پس از انتفاضه  فلسطینیان، بعد از تحمیل تلفات و خساراتی چند برابر آنچه به آن وارد شده، به آتش‌بس رضایت و جنگ را خاتمه می‌دهد.

در عصر حاضر نوع دوستی، مدارا و ارزش‌های اخلاقی و انسانی به یکی از حلقه‌های مفقوده جدی در زیست بین المللی و مناسبات انسانی، تبدیل شده است. در شرایطی که قدرت‌های بزرگ در شعار و عمل «اولویت را به کشورهای خود می دهند»، امنیت، رفاه و ثبات را تنها برای مردم خود می خواهند و بی توجه به ارزشها و خواست ملتهای دیگر، بر طبل منافع ملی خودخواهانه می کوبند، به نظر می رسد جامعه بین المللی به بیش از هر زمان دیگری محتاج یک ترمیم اخلاقی و معنوی است. در واقع ملت‌های جهان نیازمند یک ابرالگوی فرهنگی هستند که در آن حرفی از خودخواهی، خودبینی صرف و لزوم خودیاری نباشد و به جهان رنگ و لعاب اخلاقی تر و انسانی تر بدهد.   

در ماههای اخیر حمله اسرائیل به نوار غزه و کشتار بی رحمانه ای که این رژیم علیه مردم فلسطین به راه انداخته به خبر اصلی همه رسانه ها تبدیل شده و در نتیجه همه بحرانها و اختلافات ارضی- ژئوپلیتیکی دیگر را در حاشیه قرار داده است. هر چند به دلیل مطرح بودن مسأله نسل کشی در غزه و بالا بودن شدت درگیریها و تلفات در این جنگ، لزوم باقی ماندن این موضوع در رأس تحلیل‌های سیاسی احساس می شود، اما به نظر می رسد، با توجه به تعدد تهدیدات موجود در اطراف مرزهای ایران، غفلت از سایر مسائل و مشکلات ژئوپلیتیکی حوزه پیرامونی کشور نیز به مصلحت نیست. به ویژه که در زمان اوج گیری یک بحران بین المللی، بسیاری از مقامات کشورها می کوشند در سایه تغییر تمرکز افکار عمومی جهانی، اهداف و مقاصد منطقه ای خود را که در زمان معمول باید با تحمل فشار و هزینه بالا پیش می بردند،  در سکوت خبری پیگیری کنند. بحران قفقاز نیز یکی از این مسائل است که عدم غفلت از آن و آمادگی برای مدیریت شرایط در مرزهای شمال غربی طبق منافع کشور، باید یکی از الزامات دستگاه دیپلماسی کشور باشد.  

در شرایطی که پخش تصاویر جنازه های کودکان و شنیدن صدای شیونها و ناله های زنان و کودکان مجروح و هراسیده به بخش ثبات شبکه های خبری جهان تبدیل شده و افکار عمومی جهانی در حال عادت کردن به دیدن این فجایع است، نه  قطعنامه محکم و الزام آوری در شورای امنیت بر علیه اسرائیل تصویب می شود، نه تحریمی علیه این رژیم جنایتکار وضع می گردد و نه کشورهای غربی و آمریکا حاضرند قدمی برای متوقف کردن اسرائیل در غزه بردارند. جنگ در غزه با شدت تمام ادامه دارد و تعداد شهدای آن از مرز ۲۱ هزار نفر که اکثر آنان نیز کودکان، زنان و افراد غیر نظامی بیگناه هستند، فراتر رفته است، اما ظاهراً کشورهای غربی تنها دغدغه ای که دارند آزادی تجارت و کشتیرانی در دریای سرخ است!

یک تحلیلگر مسائل سیاسی اعلام کرد: توقف جنگ میان حماس و اسرائیل در زمره اهداف آمریکا نیست؛ دلیل اصلی هم این است که آمریکا با هدف اسرائیل یعنی نابودی حماس، حتی در شرایطی که آینده روابط فلسطین و اسرائیل هم مشخص نیست، موافق است.

در روزهای گذشته شاهد برگزاری اجلاس فوق العاده کشورهای اسلامی در ریاض، بودیم. همانگونه که سید حسن نصرالله نیز در سخنرانی اخیر خود تأکید کرد، فلسطینی‌ها، به ویژه مردم غزه به این نشست امید بسته بودند و انتظار می رفت در پایان آن شاهد تصمیمی جمعی، جدی و بازدارنده از سوی کشورهای اسلامی باشیم. جنبش مقاومت اسلامی حماس نیز در پیامی به نشست فوق العاده سران کشورهای عربی و اسلامی در پایتخت عربستان سعودی، از آن‌ها خواست تا تصمیمی تاریخی و سرنوشت‌ساز بگیرند و برای ارسال مواد غذایی و آب، اقلام پزشکی و سوخت به غزه و بهبود وضعیت بیمارستانها در این باریکه، از همه اهرم‌های قدرت عربی و اسلامی خود استفاده کرده و به آمریکا به عنوان حامی اصلی رژیم اسرائیل، فشار وارد کنند.

در شرایطی که طی ماه‌های اخیر، ایالات متحده تلاش‌های گسترده‌ای را برای ایجاد ارتباط بین عربستان و اسرائیل انجام داده بود و برخی کشورهای عرب منطقه نیز روابط خود را با اسرائیل آغاز کرده‌اند، در سالروز جنگ یوم‌الکیپور حمله غافلگیرانه و گسترده  نیروهای حماس به اسرائیل با عنوان «طوفان‌الاقصی» با پرتاب ۵هزار راکت به شهرک‌های یهودی‌نشین مجاور و برخی مناطق در مرکز اسرائیل انجام شد. همزمان نیروهای این گروه وارد مناطقی شدند که تحت اشغال اسرائیلی‌ها بود. 

در اواخر مرداد سال جاری بود که عربستان سعودی اعلام کرد نخستین سفیر خود را در تشکیلات خودگردان فلسطین تعیین کرده است. بر مبنای این تصمیم، «نایف بن بندر السدیری» به عنوان سفیر فوق‌العاده، تام‌الاختیار و غیرمقیم (اکردیته) عربستان در رام‌الله و سرکنسول سعودی در قدس اشغالی، استوارنامه خود را به مجدی الخالدی، مشاور دیپلماتیک محمود عباس رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین تقدیم کرد. حال با گذشت کمتر از دوماه از این تصمیمات و اقدامات، دولت عربستان اعلام کرده یک هیئت رسمی از این کشور به ریاست نایف بن بندر السدیری، قرار است ظرف روزهای آتی به رام الله سفر و به مناسبت جشن سالروز میلاد پیامبر اسلام (ص) در مسجد الاقصی نماز اقامه کند؛ اقدامی بی‌سابقه از زمان اشغال قدس در سال ۱۹۶۷، که فصل جدیدی در تحرکات دیپلماتیک و بازی کنشمند عربستان سعودی در منطقه غرب آسیا خواهد گشود.

ایده توسعه مسیرهای حمل و نقل به منظور رونق بخشیدن به تجارت خلیج فارس و کمرنگ و بی اثر کردن تنگه استراتژیک هرمز از سالها قبل در بین کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس شکل گرفته بود. برای تحقق این ایده، کریدور حمل و نقل ریلی در حاشیه خلیج فارس از سال ۲۰۱۶ و در قالب راه اندازی شبکه ریلی شورای همکاری خلیج فارس (GCC) کلید خورد. بر اساس قرارداد منعقد شده میان کشورهای عضو شورا، قرار بود این کشورها هر کدام به صورت مستقل شبکه ریلی خود را ساخته و تکمیل کنند. نهایتا، پس از تکمیل تمامی خطوط ملی، شبکه شورای همکاری خلیج فارس با اتصال شبکه ریلی ملی این کشورها، راه اندازی شود. بدین ترتیب، یک شبکه ریلی عربی شکل می گرفت که تمام شش کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس را از طریق یک خط راه آهن به طول 2177 کیلومتر، به یکدیگر متصل می کرد.