کالبدشکافی سند راهبردی وزارت صنعت
به‌تازگی در مراسم نکوداشت روز ملی صنعت و معدن از یک سند راهبردی جدید توسط مقامات عالی‌رتبه کشوری رونمایی شد.
در این سند راهبردی وزارت صنعت، معدن و تجارت ضمن بررسی وضعیت موجود و روند شاخص‌های مهم اقتصادی ایران و جهان به وضعیت و روند ایران از منظر شاخص‌های بین‌المللی پرداخته است. همچنین در این سند، فرصت‌ها و چالش‌های بخش صنعت و معدن و اهداف کلی بخش و اهداف کمی بخش تبیین شده است. درواقع اولویت‌بندی رشته فعالیت‌ها و تعیین صنایع منتخب و اهداف کمی صادرات از دیگر موارد ذکر شده در این برنامه است. در همین حال، جواد نوفرستی کارشناس اقتصادی درباره سند راهبردی تدوین شده ازسوی وزارت صنعت، معدن و تجارت می‌گوید: «صنعتگران به تیم اقتصادی دولت یازدهم نگاه ویژه‌تری دارند و امید بر این است تا این پرونده استراتژی توسعه صنعتی در این دولت به جایی برسد و هر چه زودتر این نوشته‌های کارشناسی شده به مرحله اجرا برسد و افراد نیز از نگاه‌های سیاسی خود در این باره خودداری کنند.» نوفرستی بااشاره به ویژگی‌های سندهای موفق راهبردی در حوزه صنعت، تصریح می‌کند: «درواقع سندهای موفق دیگر کشورها دررابطه با دستیابی به توسعه صنعتی از موضوعات کلان و خرد برخوردار بوده، به‌عنوان مثال صنایعی همچون لوازم خانگی، سیمان، فولاد، کانی‌های غیرفلزی و... هر یک نیازمند به برنامه متداوم و کارشناسی شده هستند. البته به‌طوری که خود متولیان و صنعتگران حوزه صنعت و معدن نیز دررابطه با چالش‌ها و موانع پیش روی حرفی را به‌صورت برنامه‌های نوشتاری درآورده و برای از بین بردن مشکلات آن نیز اقدامات و برنامه‌های توسعه و پایدار را مدنظر قرار دهند و از صاحبان صنایع نیز چاره‌جویی شود.» به گفته وی، باتوجه به عمر ۲ساله دولت تدبیر و امید تدوین استراتژی توسعه صنعتی بحثی قابل‌تامل است! این درحالی است که در بخشی از این مسیر برای تدوین صنایع به‌خصوص در حوزه لوازم خانگی هیچ اظهارنظری از صاحبان صنایع منعکس نشده است. درواقع در ادامه مسیر و با دستیابی هر چه نزدیک‌تر به سند باید موفقیت یا عدم موفقیت این سند برنامه را با اسناد گذشته مورد بحث و بررسی قرار دهیم. این سند باید بحث فرصت‌های هر چه بهتر سرمایه‌گذاری صنایع خاص را برای سرمایه‌گذاران دردسترس قرار دهد که در این فرصت اندک پرداختن به این موضوع دور از انتظار به‌شمار می‌رود. تدوین سند بدون نظرخواهی از فعالان صنعتی وی ادامه می‌دهد: «در فروردین ماه سال‌جاری نیز خسروتاج معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت برنامه‌یی را برای صنعتگران حوزه لوازم خانگی در دستور کار وزارتخانه قرار داد که هدف از این گردهمایی بررسی چشم‌انداز این صنعت مبنی بر جذب سرمایه‌گذار خارجی- داخلی، شناسایی فرصت‌ها و تهدیدها، حذف تولید‌کنندگان بی‌کیفیت از گردونه صنعت و مواردی از این قبیل به‌شمار می‌رفت. درنهایت با برداشته شدن سد راه صنعتگران و رصد موانع صنایع موردنظر و تدوین استراتژی، منجر به این خواهد شد تا آینده روشنی برای صادرات هر چه بیشتر کالاهای غیرنفتی و تزریق ارز به کشور رقم بخورد.» نوفرستی می‌افزاید: «درواقع در زمینه تدوین نوشتاری استراتژی توسعه صنعتی باید از نظر صاحبان صنعت و کسانی که از اوضاع پیش روی صنایع خود به‌صورت تخصصی آگاهند، بهره‌گیری می‌شد و این افراد مورد مشورت قرار می‌گرفتند؛ به‌نوعی دیگر می‌توان گفت که زمانی ما به توسعه صنعتی دست خواهیم یافت که دولتمردان از نظرات تخصصی بخش خصوصی استفاده کنند و برای رفع موانع تمامی صنایع از تعامل بیشتر بخش خصوصی بهره گیرند تا بتوانیم مشکلات امروز صنعت را یکی پس از دیگری پشت‌سر بگذاریم. امیدواریم تدوین استراتژی توسط صاحبان صنایع زمینه‌یی باشد تا انجمن‌های صنعتی، استراتژی‌های توسعه صنعت خود را تدوین کنند و در زمینه توسعه صادرات و مدیریت واردات نیز نگاه‌های کارشناسی شده خود را برای رسیدن به توسعه کلان اعمال کنند.» نگاه کمرنگ به بخش خصوصی نوفرستی درباره نگاه انجمن‌ها به بحث توسعه استراتژی صنعتی می‌گوید: «این نوع نگاه‌ها در بخش انجمن‌های بخش خصوصی بسیار کمرنگ است، درواقع هدف از تشکیل انجمن‌ها باید دستیابی و دسترسی به چشم‌انداز افق ۲۰ساله صنایع موردنظر خود باشد درحالی که این‌طور نیست. درواقع برخی افراد تنها به‌دنبال اخذ کمک‌های دولتی و ارزان‌قیمت هستند که بخشی از این نوع نگاه‌ها در بدنه بخش خصوصی بسیار تاسف‌بار به‌نظر می‌رسد.» وی معتقد است، برای رسیدن به نقشه راه توسعه صنعتی صنعتگران باید برنامه‌یی نظیر افق‌های چند ساله، پیش روی و گام برداشتن برای اخذ هر چه بیشتر بازار‌های منطقه‌یی برای تولیدات با کیفیت، برآورد حجم بازار و استفاده از تکنولوژی‌های مدرن را در صدر برنامه‌های خود قرار دهند. رشد صنعت با اشتغالزایی خواهد بود در همین حال نیز، دکتر علی‌اکبر نیکواقبال دانشیار دانشگاه اقتصاد تهران درباره اینکه برای توسعه صنعت در کشور چه راه‌های باید پیموده شود؟ پاسخ می‌دهد: «نقش علم و فناوری در این باره بحث بسیار مهمی تلقی می‌شود به‌عنوان مثال زمانی هست که ما تولید‌کننده علم و دانش در جهان هستیم این درحالی است که ایران برای تولید علم از رتبه پایین‌تری در مقایسه با دیگر کشورها برخوردار است، بنابراین یکی از امتیازهای کشورهای در حال توسعه این است تا از دستاوردهای علمی فناوری جهان امروز را با هزینه کمتری به‌دست آورند و آن را برای توسعه حوزه صنعت به‌کار گیرند، بنابراین نقش استراتژی توسعه صنعتی برای هر کشور یکی از مسائل مهم تلقی می‌شود و ایران برای ادامه مسیر باید از تجربیات علمی کشورهای صنعتی استفاده کند چراکه توسعه‌یافتگی در حوزه صنعت افزایش بهره‌وری و اشتغالزایی را به‌همراه دارد.» دردی از مشکلات صنایع دوا نمی‌کند در عین حال، داریوش مهاجر دبیر کنفدراسیون صنعت درباره ضرورت استراتژی توسعه صنعتی می‌گوید: «استراتژی توسعه صنعتی برنامه‌یی راهبردی و بلندمدت است. وجود یک برنامه این چنینی برای توسعه حوزه صنعت ضروری است. در گذشته نیز یک برنامه راهبردی بلندمدت با سرپرستی دکتر مسعود نیلی نوشته شد که متاسفانه در دولت دهم اجرایی نشد.» مهاجر ادامه می‌دهد: «در دولت دهم نیز یک برنامه راهبردی صنعت، معدن و تجارت تدوین کردند که ارتباطی با استراتژی نداشت. درواقع معنی این لغت در فارسی راهبرد است اما مفاد آن راهبردی نبود. سند کنونی نیز بعد از جلسات مکرر بخش دولتی تدوین شده است. در عین حال، باید گفت این سند، راهبرد وزارتخانه است. باید تاکید کنم که راهبرد وزارتخانه یک بحث است و استراتژی توسعه صنعتی بحث دیگر. از این رو، متاسفانه این سند نیز راه به جایی نخواهد برد.» وی اظهار می‌کند: «تدوین استراتژی توسعه صنعتی برای دگرگونی برنامه‌های سیاسی- اقتصادی لازمه جامعه امروز است. از این رو، احتمالا در ادامه مسیر شاهد خواهیم بود که این نسخه جدید راهبرد صنعتی دردی از مشکلات صنایع دوا نخواهد کرد.»
