انقلاب بعدی ایران!

به گزارش فارن پالسی، آینده برنامه هسته ای ایرن بزرگترین مسئله ای است که در مذاکرات نهایی میان ایران و قدرت های جهان طی هفته جاری در وین مطرح است. اما مسئله ای که به همین اندازه اهمیت دارد و البته پیامدهایی برای آمریکا، اروپا، روسیه و اوپک دارد، توانمندی گریز ناگهانی بخش انرژی محدود شده ایران در صورت لغو تحریم ها به عنوان بخشی از توافق هسته ای است. دورنمای پایان تحریم ها که بخش انرژی ایران را هدف قرار داده و صادرات نفتی آن را به شدت محدود کرده، باعث امیداوری در داخل و ترس از این شده که بدون این تحریم ها این غول فارسی با شدت یک طوفان به بازارهای جهانی انرژی بازخواهد گشت. دیگر تولیدکنندگان نفت در اوپک- در کنار تولیدکنندگان آمریکایی نفت شیل- می ترسند که لغو سریع تحریم ها حجم بالایی از نفت ایرانی را رها کند و این امر می تواند قیمت نفت که در حال حاضر نیز بسیار پائین است را بیش از این کاهش دهد. اما ممکن است یک بخش کم اهمیت تر هم برای پایان تحریم های ایران وجود داشته باشد. اقتصادهایی مانند اقتصاد اروپا که با ناامیدی به دنبال منابع جدید تامین هستند، با ذوق زدگی به دورنمای گشایش پتانسیل واقعی ایران، به خصوص برای تولید و صادرات گاز طبیعی چشم دوخته اند. در واقعیت، آنچه بسیاری از ناظران به عنوان تاثیر کوتاه مدت لغو تحریم ها مطرح می کنند- مثلا ورود جریان نفت ایران به بازاری که در حال حاضر به خوبی تامین شده- بیشتر احتمال دارد که در میان مدت رخ دهد. چراکه تا سال آینده یا حتی بیشتر زمان می برد که شبکه تحریم های مالی و مربوط به انرژی شکسته شود و بخش تولیدات ضعیف نفتی ایران تقویت شود. و انقلاب انرژی ایران که بسیاری، از شرکت های نفتی بین المللی مانند شل تا تکنوکرات های اروپایی که به دنبال جایگزینی برای روسیه هستند، به آن امید بسته اند، کمتر به یک هدف میان مدت می ماند. این مسئله نیازمند میلیاردها دلار سرمایه گذاری، بازسازی کامل بخش انرژی ایران و یک برنامه بازسازی زیرساختی جسورانه است تا میدان های گازی ایران را به بازارهای تشنه در هزاران مایل دورتر وصل کند. دلیل اینکه در دور پایانی مذاکرات هسته ای میان تهران و قدرت های گروه 1+5 تمام نگاه ها با بخش انرژی ایران است، بسیار ساده است. ایرن چهارمین ذخایر بزرگ نفت و بزرگترین ذخایر گاز طبیعی جهان را در اختیار دارد؛ در مجموع ایران دارای بزرگترین ذخایر نفتی و گاز جهان است و در این زمینه غول های انرژی مانند عربستان، روسیه و حتی آمریکا را پشت سر گذاشته است. اگر بخواهیم ساده بگوییم هیچ پاداشی روی زمین بزرگتر از گشایش درهای بخش انرژی ایران به روی سرمایه گذاری های بین المللی نیست. به همین دلیل است که شرکت های نفتی اصلی جهان به دنبال بازگشت به ایران هستند. چشمان تشنه آنها علیرغم روابط خصمانه ایران با همسایگان عرب خود، اسرائیل و غرب و همچنین تداوم تحریم ها، به این کشور دوخته شده است. اوایل ماه ژوئن شرکت های بین المللی مانند شل، بی پی، توتال و انی تمایل خود به وارد کردن پول هایشان به میدان های نفتی و گازی ایران به محض رفع تحریم ها را ابراز داشتند. رئیس شرکت شل پس از دیدار ماه جاری خود با مقامات بخش انرژی ایران به بلومبرگ گفت که ایران یک کشور شگفت انگیز با منابع فوق العاده است؛ رئیس شرکت توتان نیز به سادگی گفت: «ما ایران را دوست داریم.» با این حال یکی از نگرانی ها در میان تولیدکنندگان نفتی اوپک و همینطور آمریکا این است که لغو تحریم ها منجر به ورود سیلی از نفت ایران به بازار می شود. این کشور دارای حدود 40 میلیون بشکه نفت ذخیره شده در انتظار خریداران فوری است. ضمن اینکه مقامات ایران از تقویت تولیدات و صادرات نفت به محض لغو محدودیت های اعمال شده بر صادرات از سوی آمریکا و اروپا خبر می دهند. مشخص نیست که ایران با چه سرعتی تولیدات خود را افزایش خواهد داد. سال ها تحریم و محدودیت صادرات باعث شده توانایی این کشور برای استخراج نفت کاهش بیابد، چه رسد به فروش آن. با وجود آنکه مردان نفتی آمریکایی و سعودی با احتیاط به دورنمای احیای ایران می نگرند، تعداد دیگری در حال سرمایه گذاری روی آن هستند. برای مثال اروپا سال های بسیاری را صرف رهایی از وابستگی به گاز طبیعی روسیه کرده است. این مسئله در سال 2006 و 2009 که روسیه ارسال گاز به اروپا را به دلیل اختلافات با اوکراین، متوقف کرد نیز بسیار مورد اهمیت قرار گرفت. این ناامنی انرژی پس از الحاق کریمه به خاک روسیه و تداوم حملات به شرق اوکراین تشدید شده است. و حال با توجه به اینکه تولیدات داخلی گاز طبیعی در اروپا با مشکلاتی همراه است، یافتن منابع بزرگ و جایگزین بجز مسکو، یک اولویت است. با این حال قانونگذاران آمریکایی از این دست خبرها چندان رضایت ندارند. آنها مشتاق هستند که اروپا وابستگی خود به گاز روسیه را کاهش دهد اما در عین حال ترجیح می دهند که اتحادیه اروپا خیلی سریع به آغوش ایران نرود. برای مثال مقامات آمریکا بارها دورنمای صادرات گاز آمریکا به بازار اروپا را با صدای بلند تبلیغ کرده اند. اما از نقطه نظر اروپا یک منبع تامین بزرگ و دراز مدت گازی از هرجای جهان به جز روسیه رضایت بخش است، به خصوص با توجه به تهدیدات اخیر مسکو مبنی بر قطع جریان گاز در طول اختلافات بر سر اوکراین. بزرگترین دارنده ذخایر گاز طبیعی در جهان تنها کمتر از یک درصد از تجارت جهانی گاز را به خود اختصاص داده و این مسئله تنها به دلیل تحریم ها نیست. ایران برای حفظ تولیدات خود، مجبور است سالانه حدود 30 میلیارد متر مکعب گاز را به میدان های نفتی قدیمی بازتزریق کند؛ این رقم احتمالا طی دهه آینده دو برابر خواهد شد. حدود 17 میلیارد متر مکعب گاز دیگر- حدود 10 درصد از تولیدات سالانه- نیز می سوزد و هدر می رود چراکه ایران فاقد زیرساخت های خط لوله ای لازم برای مصرف بهینه از این گاز است. در این شرایط تمام امیدها به میدان گازی پارس جنوبی است که امید می رود طی یک دهه آینده 140 میلیارد متر مکعب دیگر به بازده گازی ایران بیافزاید. اگر میدان های گازی خود ایران و اقتصاد داخلی این کشور که انرژی را می بلعد، تمام این تولیدات را مصرف نکند، حجم قابل توجهی برای صادرات برجای می ماند. اما آیا این گاز راهی اروپا می شود؟ ایران همین حالا هم برنامه هایی برای امضای توافقنامه های صادرات گاز به کشورهای همسایه از جمله عمان و پاکستان دارد. سیجبرن جونگ، تحلیلگر مرکز مطالعات استراتژیک لاهه در اینباره گفت: «دریافت گاز از ایران احتمالا یک فرآیند درازمدت است اما دقیقا به همین دلیل است که باید این مسئله را امروز جدی بگیریم.»