ناترازی مالی و محیط زیستی مهمترین چالش کشور/نباید از دولت چهاردهم توقع رشد اقتصادی داشت

به گزارش خبرنگار اقتصاد آنلاین، مسعود نیلی استاد دانشگاه صنعتی شریف و مشاور اقتصادی دولت یازدهم و دوازدهم در نشست «دولت چهاردهم، چالش‌ها و افق پیش رو» که امروز در اتاق بازرگانی ایران برگزار شد، سخنان خود را در دو بخش ارائه کرد.

وی دربخش اول از منظر نظام حکمرانی به مسایل کشور نگاه کرد و به ارائه راه حل برای مسایل کلان کشور پرداخت و در بخش دوم ماموریت دولت چهاردهم را مورد توجه قرار داد.

به اعتقاد نیلی بروز خطا در تعیین ماموریت یا انتخاب راهکار حل مشکلات در دولت چهاردهم، تنها فرصت باقیمانده برای ایران را از بین خواهد برد.

وی درباره خطیرترین مسایل کشور گفت: کل نظام حکمرانی ایران در مرکز یک قاب سه ضلعی قرار گرفته است که در راس هر یک از سه ضلع یک نقطه بحرانی قرار گرفته است. بروز خطا در هر یک از این نقاط می‌تواند کشور را در سراشیبی منزل‌گاه‌های بسیار سخت و غیر قابل بازگشت قرار دهد.

استاد دانشگاه صنعتی شریف تاکید کرد: شناسایی درست نحوه حرکت در نقاط بحرانی، این شانس را به کشور می‌دهد که بتوان امید را به جامعه باز گرداند. این مقطع را شاید بتوان یکی از بزنگاه‌های مهم برای ایران به حساب آورد.

وی ناترازی‌های مالی و زیست محیطی کشور را مهمترین مشکل موجود در ایران دانست و افزود: ناترازی بودجه، نظام بانکی، صندوق‌های بازنشستگی با ناترازی در مقیاس بزرگ، میانگین تورم را به دو برابر میزان بلند مدت خود رسانده است ناترازی انرژی و آب و خاک، آینده سرزمینی ایران را درمعرض خطر جدی قرار خواهد داد.

نیلی افزود: شرایط ناترازی‌ها نشان می‌دهد که حکمرانی منابع طبیعی و مالی با شکست مواجه شده است.

وی تاکید کرد: ناترازی‌های مالی با شتاب بخشیدن به تورم، هم اصلاحات اقتصادی را دچار مشکل می‌کند و هم ارائه راهکارهایی برای کاهش یا رفع آنها را ناممکن می‌سازد. ضمن آنکه به تخریب منابع طبیعی شدت می‌بخشد.

بروز اشکال در اصلاحات اقتصادی به دلیل کاهش قدرت خرید جامعه

استاد دانشگاه صنعتی شریف بیان کرد: راه رشد مصرف بنزین در سال 1400 به بعد نسبت به رشد بلند مدت 6 درصد آن را باید عمدتا در تورم این سال‌ها جستجو کرد.

وی یادآور شد: وضعیت نامناسب فقر و کاهش قدرت خرید قشر متوسط، از یک طرف اقدامات برای رفع ناترازی‌ها را مورد سئوال قرار می‌دهد و از سوی دیگر عدم انجام اصلاحات در حوزه ناترازی‌ها، مشکلات آتی ایجاد می‌کند. بدون تردید یک بعد مهم از آینده ایران در گرو خروج از ناترازی‌های ذکر شده است

نیلی وضعیت روابط خارجی کشور را خطیر دانست و افزود: درجه بالای التهاب در روابط خارجی که خود را در قالب تحریم اقتصادی نمایان کرده است، از سوی دیگر شرایط غیر قابل پیش‌بینی خاورمیانه و چشم‌انداز به قدرت رسیدن مجدد ترامپ برای کشوری که هیچ شریکی در جهان ندارد، عضو هیچ پیمانی نیست و شرایط هیچ کشوری با مخاطره برای ایران به خطر نمی‌افتد، موقعیت ایران را بسیار مخاطره آمیز کرده است.

وی یادآور شد: در ابتدا به دنبال استقلال کشور بودیم اما اکنون درگیر جنگ تمام عیار در عرصه اقتصاد شدیم. با تداوم ناترازی‌ها اقتصاد ما ضعیف می‌شود، با ضعیف شدن اقتصاد، طمع کشورها برای امتیاز گرفتن از ایران بیشتر می‌شود.

استاد دانشگاه صنعتی شریف گفت: باورها و سبک زندگی بخشی از جمعیت کشور که عمدتا در نسل جوان و زنان نمایان است، در تقابل با نظام حکمرانی است. فیلترینگ اینترنت و میزان آزادی اجتماعی جوانان مدتی است تبدیل به تقابل بین حکومت و جامعه شده است. در کنار محدودیت‌های خارجی و ناترازی‌های موجود، محدودیت‌های اجتماعی شکل آزار دهنده‌ای به خود گرفته است و آن را به مرحله خطرناکی رسانده است.

وی اضافه کرد: شکاف‌های اجتماعی و فرهنگی و فشارهای خارجی با چشم‌انداز احتمال تشدید آن، بعد از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و ناترازی اقتصادی و زیست محیطی آینده کشور را به‌طور جدی در معرض خطر قرار داده است.

تداوم ناترازی‌ها کشور را با بحران مواجه می‌کند

استاد دانشگاه صنعتی شریف بیان کرد: تدوام ناترازی‌ها کشور را گرفتار بحران‌های بزرگ خواهد کرد. شرایط موجود، حرکت سریع و خطرناک کمبودهای در مقیاس بزرگ انرژی است. اگر این روند ادامه یابد، درآمدهای ارزی که با گرفتاری زیاد از صادرات نفت به دست می‌آوریم، باید به واردات بنزین اختصاص دهیم.

وی ادامه داد: خالص صادرات نفت روز به روز کوچک‌تر می‌شود و با تشدید تحریم، عرضه ارز با مشکل مواجه می‌شود. با جهش‌های بزرگ‎تر نرخ ارز، هدر رفتن انرژی بیشتر می‌شود. چالش ناترازی‌ها به شکل اجتناب‌ناپذیر خود را به نظام حکمرانی تحمیل می‌کند.

حل مشکل ناترازی انرژی، فوری‌ترین گزینه نیست

نیلی به این پرسش که فارغ از وضعیت دو چالش دیگر از میان سه چالش بزرگ کشور چگونه می‌توان دست به اصلاحات اقتصادی زد، این‌گونه پاسخ داد: به نظر می‌رسد که پاسخ بدیهی است. انجام این کار بازی با آتشی است که می‌تواند خاموشی ناپذیر باشد.

وی تاکید کرد: مهمترین مشکل کشور ناترازی انرژی است اما به رغم هزینه‌های سنگین آن فوری‌ترین گزینه نیست. فرض کنید با حفظ شرایط ناترازی و شکاف‌های اجتماعی بخواهیم به سراغ حل مسئله تحریم برویم. طبیعتا در چنین شرایطی نظام حکمرانی ناچار به دادن امتیاز به طرف مقابل است زیرا در شرایط ضعف به سراغ طرف مقابل رفته است. تا روشن شدن انتخابات آمریکا، اقدام موثری در این زمنیه شاهد نخواهیم بود.

استاد دانشگاه صنعتی شریف تاکید کرد: به لحاظ سیاسی و اجتماعی اصلاح ناترازی‌ها بدون مشارکت مردم امکان‌پذیر نیست. نمی‌توانیم با حفظ ناترازی و شرایط تحریم به سراغ ترمیم برویم. از هر راهی که به تعدیل شرایط موجود بپردازیم، باید با اولویت ترمیم شرایط سیاسی داخل باشد.

وی ادامه داد: از میان هزاران مسئله موجود در کشور، سه دسته مسئله، مهمتر هستند. از میان این سه دسته رفع ناترازی‌ها محور اصلی است و پس از آن توضیح داده شد که حل سخت‌ترین مسئله دشوارترین خواهد بود. کاهش این دشواری در گرو کاهش التهاب‌های اجتماعی و انجام اصلاحات جدی در روابط خارجی است.

نیلی بیان کرد: انجام اصلاحاات اقتصادی به سرعت امکان‌پذیر است ولی روابط خارجی به بیش از یکسال زمان نیاز دارد. اعلام رویکرد جدید برای روابط خارجی و بیان عزم و اراده جدی برای اصلاح آن، می‌تواند کمک کننده باشد. انجام برخی اصلاحات سیاستی و نه راهبردی در جهت کاهش شدت ناترازی‌ها با حل مسایل خارجی امکان‌پذیر خواهد بود.

وی با تاکید بر تعامل سازنده با جامعه متنوع و متکثر جامعه ادامه داد: امروز بر همه روشن است که گذار با هزینه کمتر از این سه مشکل، با هماهنگی کل اجزای رسانه‌ای و فضای تبلیغی کشور امکان‌پذیر است. این دشوارترین ماموریت رئیس جمهور منتخب است.

استاد دانشگاه صنعتی شریف با اشاره به تحرکات ایجاد شده در فضای رسانه‌ای و مجازی و تقابل‌هایی که با روی کار آمدن دولت جدید شکل گرفته، افزود: حجم مشکلات به قدری بزرگ است که جایی برای این جدال‌ها باقی نمی‌گذارد. مهمترین شعار پزشکیان این است که برای دعوا نیامده‌ام.

وی ادامه داد: انتخابات برگزار شده یک هشدار جدی بود. رئیس جمهور منتخب در شرایط خاص برگزاری انتخابات، حاصل یک زایمان زودرس بود. اگر پزشکیان در انتخابات 1404 پا به عرصه رقابت می‌گذاشت، باید مراحلی را طی می‌کرد که می‌توانست آماده‌تر وارد رقابت شود. دولت پزشکیان باید روابط مخرب بارها تکرار شده در نظام حکمرانی را به روابط سازنده با محوریت فائق آمدن بر مشکلات، تبدیل کند.

دولت چهاردهم نیازمند یک دوره زندگی انکوباتوری

نیلی تاکید کرد: دولت چهاردهم نیازمند یک دوره زندگی انکوباتوری در نتیجه زایمان زودرس در انتخابات است. دولت باید با سه قشر قهر کنندگان از انتخابات، مخالفان دولت و رای دهندگان ارتباط برقرار کند.

وی یادآور شد: این واقع بینانه نیست که از دولت چهاردهم توقع رشد اقتصادی داشته باشیم. برای دولت چهاردهم ماموریتی که می‌توان متصور بود، این است که دولت اجماع ساز برای خروج از ابر چالش‌ها باشد. همه باید این آخرین شانس را دریابیم. این یک اتمام حجت تاریخی است.