ضرورت تغییر رویکردهای توسعه در ایران/نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری برای آب برنامه ندارند

اقتصادآنلاین - لیلا مرگن: رقابت‌های انتخاب چهاردهمین دوره ریاست جمهوری در جریان است و نامزدهای این دوره، با استفاده از ابزارهای مختلف وعده‌های خود را به جامعه ارائه می‌دهند؛ اما در این وعده‌ها جای بحران آب که بر اساس مطالعات انجام شده در گروه ابرچالش‌های ایران قرار می‌گیرد، کجاست؟

سعید جلیلی در پیامک‌های تبلیغاتی خود وعده اتمام پروژه انتقال آب از دریا به اصفهان را داده است. وی همچنین وعده می‌دهد که پروژه احیای زاینده رود را به پایان برساند.

جلیلی در سفر تبلیغاتی خود به اصفهان هم وعده احیای پایدار زاینده رود را مطرح کرده اما نگفته است که در ایران خشک با توجه به توسعه صنعت آب‌بر فولاد و کشاورزی در اصفهان چگونه می‌تواند زاینده رود را احیا کند.

این نامزد انتخابات ریاست جمهوری همچنین وعده تامین آب جدید به مردمان کویر مرکزی داده است اما توضیح نداده که با کدام هزینه قرار است این آب جدید را تامین کند.

از سوی دیگر مسعود پزشکیان کمتر به مسئله آب و محیط زیست پرداخته اما در صحبت‌های خود تاکید کرده است که در تصمیم‌سازی‌ها، نظرات کارشناسی و مسئله محیط زیست در اولویت خواهد بود.

با توجه به وعده‌های مطرح شده، کدام دیدگاه می‌تواند به حل بحران آب در ایران کمک کند. کدام نامزد می‌تواند به وعده‌های انتخاباتی خود عمل کند؟

نامزدها برنامه‌ای در حوزه آب ندارند

بهنام اندیک، کارشناس دیپلماسی آب در گفت‌وگو با اقتصاد آنلاین تصریح کرد: دوستان علیرغم اینکه ادعا می‌کنند برنامه دارند، متاسفانه ورودشان به انتخابات بدون برنامه در حوزه آب بوده است. تا اواسط مناظره‌ها هیچ حرفی از آب و محیط زیست زده نشد زیرا این مسئله دغدغه و اولویت آنها نبوده است.

وی ادامه داد: اگر وعده‌ای داده‌اند به دلیل فشار افکار عمومی بوده است. این فشارها باعث می‌شود که یک پاسخی بدهند و به فراخور اینکه در چه فضا و بستری باشند، چیزهایی می‌گویند که شاید در عمل برنامه‌شان این نباشد.

اندیک گفت: وقتی آقای جلیلی حرف از آب جدید می‌زند، به کشاورز اصفهانی این پیام را می‌دهد که شما مسئله‌تان تامین آب جدید است؛ من قول می‌دهم که این نیاز را تامین کنم.

وی اضافه کرد: شما گاهی می‌خواهید از سرشاخه‌های کارون آب بردارید که حاصل این رفتار ایجاد بحران «مظاهرات صلمیه» خواهد بود. این استان هم بخشی از مملکت است. اگر از خرسان آب بردارید، هم اکنون در آن استان خون موج می‌زند. احتمال اینکه یک اعتراض به واسطه انتقال آب در استان چهار محال و بختیاری شکل بگیرد، به دلیل همان مسایلی که در خوزستان وجود داشت، دور از ذهن نیست.

این کارشناس دیپلماسی آب توضیح داد: انتقال آب از دریا هم تا زمانی که دلارهای نفتی هست، ادامه می‌یابد و این شعارها داده می‌شود.

وی درباره صرفه اقتصادی انتقال آب از دریا گفت: اصلا مباحث اقتصادی مهم نیست. اگر یک روزی به شما می‌گفتند که آب را شیرین می‌کنند و از خلیج فارس به وسط کویر می‌آورند که فولاد بسازند، شما باورتان می‌شد؟ متاسفانه نگاه آبی پشت صحبت‌های نامزدها نیست و به فراخور موضوع، یکسری حرف‌هایی بیان می‌شود.

الگوی توسعه تعیین کننده مصرف آب

سیاست‌های کلانی که هر یک از نامزدها پیگیری می‌کنند در میزان مصرف آب تاثیرگذار است. وقتی سعید جلیلی صادرات سبزی و صیفی به‌عنوان محصولات آب‌بر را پتانسیل ایران معرفی می‌کند به این مفهوم است که از مصرف بیشتر آب و صادرات آب مجازی دفاع می‌کند. چنین سیاست‌هایی چه تاثیری بر منابع آب خواهد داشت؟

اندیک در این رابطه بیان کرد: کشاورزی بخشی از بار تامین معاش مردم را به دوش می‌کشد. باید دید مواجه با معاش مردم چگونه است. اگر قرار است همان روند قبلی را ادامه دهید و به خاطر اینکه اعتراضات اجتماعی را ساکت کنید، اجازه دهید کشاورزی توسعه یابد و چشم خود را بر روی برداشت از آبخوان‌ها ببندید، مشخص است که این مسیر انتهایش چیست.

وی افزود: با تمام احترامی که برای پزشکیان قائل هستم، هنوز برنامه‌ای برای آب و محیط زیست ندارد. جلیلی هم فهم ایراد داری از مسئله آب دارد. آخرین باری که این نگاه وجود داشته است، نگاه احمدی نژاد بود که باعث شد به همه چاه‌های غیرمجاز، پروانه بدهند. این نگاه باعث فاجعه شد و چاه‌های کشور دو برابر شد.

وی تاکید کرد: درست‌ترین نگاه به منابع آبی، حل مسئله توسعه در ایران است. تا زمانی که برای مسئله توسعه پاسخی نداشته باشید، برای آب هم پاسخی ندارید. مدل اسکاندیناوی یا ترکیه در ایران جواب نمی‌دهد. توسعه باید با فهم مختصات کشور باشد. این کشور آب ندارد، نیروی کار مازادی دارد که می‌توان از این پتانسیل استفاده کرد. تحلیل این مسایل، کار متخصص توسعه است.

اندیک افزود: موتور محرک ما باید مبتنی بر اقلیم و داشته‌های سرزمینی باشد. دولت به خاطر تبعات بیکاری، یک جاهایی چشمش را روی یکسری اتفاقاتی می‌بندد در حالی که خودش با آن اتفاقات مخالف است. طرح تعادل بخشی اگر به شکست می‌خورد، به این دلیل است که دولت می‌داند بیش از یک حدی نمی‌توان به کشاورزان فشار آورد.

وی یادآور شد: دولت با تغییر الگوی توسعه می‌تواند شیب برداشت منابع را کاهش دهد. به شدت مهم است که نگاهتان به آب چگونه باشد اما در یک بستر کلی‌تر باید پاسخی برای توسعه داشته باشید. اگر پاسخی مبتنی بر آمایش سرزمین نداشته باشید، شرایط آبی تغییری نخواهد کرد. روند ایجاد چاه‌های غیر مجاز نشان می‌دهد که در مسئله آب هیچ تفاوتی بین دولت‌ها وجود ندارد.

این کارشناس دیپلماسی آب با تاکید بر اینکه مباحث آب در هم تنیده بوده و نمی‌توان آنها را از هم جدا کرد، افزود: کشاورزی، صنعت، توسعه، اقتصاد، فرهنگ، روابط بین‌الملل، سیاست و تحریم همه روی هم اثر می‌گذارند.

وی ادامه داد: رویکردی که بتواند فشارهای سیاسی و تحریم را کاهش بدهد و دروازه‌های ایران را باز کند، دولت بهتری خواهد بود اما الزاما ممکن است به نتیجه مطلوب نرسد. زیرا یک سری پیش شرط‌ها را رعایت می‌کنید تا به مسئله وارد شوید و بعد از ورود باید بررسی شود که راه رسیدن به نتیجه مطلوب چیست. اینکه چه اتفاقی خواهد افتاد، واقعا مشخص نیست.