چین و روسیه جای آمریکا و اروپا را در آفریقا می‌گیرند

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از عصرایران، یک محقق اهل سومالی نوشت: در میان هرج و مرج در دریای سرخ و خلیج عدن، روسیه این پتانسیل را دارد که از نفوذ ژئواکونومیک و ژئوپلیتیک خود برای مقابله با ایالات متحده و اتحادیه اروپا استفاده کند. حوثی‌ها در بحبوحه حملات مداوم خود به ترافیک تجاری دریایی، آشکارا اذعان کرده‌اند که برای کشتی‌هایی که پرچم روسیه دارند عبور امن را فراهم خواهند کرد. می‌توان تصور کرد که مسکو می‌تواند از حوثی ها برای قرار دادن مین‌های دریایی برای هدف قرار دادن کشتی‌های غیرنظامی، مشابه اقدامات این کشور در دریای سیاه با هدف جلوگیری از صادرات غلات اوکراین، حمایت کند.

در شرایطی که تمرکز جهانیان بر موضوعاتی مانند جنگ غزه و جنگ اوکراین است، روس‌ها به آرامی در حال افزایش حضور نظامی و سیاسی خود در آفریقا و مناطق مهمی مانند نیجر هستند. یکی از مناطقی که اخیرا شاهد حضور روسیه بوده، سودان است که در حال حاضر با درگیری‌های مختلفی در درون خود مواجه شده است.

جولید احمد (Guled Ahmed) محقق غیر مقیم در موسسه خاورمیانه (MEI) واشنگتن دی سی است. این محقق اهل سومالی، از سال 2020 به عنوان تحلیلگر و محقق برنامه مصر و شاخ آفریقا موسسه خاورمیانه همکاری کرده است. تخصص او در زمینه هایی مانند دولت و ملت سازی، پولشویی و تامین مالی تروریسم، توسعه انرژی، تغییرات و امنیت آب و هوا، و مسائل آبی فرامرزی است. احمد در یادداشتی که در وب‌سایت این موسسه منتشر کرد به حضور روسیه در آفریقا پرداخته است.

احمد در این یادداشت نوشته است: طبق گزارش‌ها، در یک چرخش شگفت‌انگیز، نیروهای مسلح سودان (SAF) و دولت روسیه در آستانه امضای یک توافقنامه بزرگ نظامی و اقتصادی هستند.

این قرارداد که ظاهراً به روسیه در ازای تأمین تسلیحات و مهمات به دولت سودان، تأسیسات پشتیبانی لجستیکی دریایی در دریای سرخ می‌دهد، توسط سپهبد یاسر العطا، دستیار فرمانده کل SAF تأیید شد. وی در مصاحبه‌ای با تلویزیون الحادث در اواخر ماه مِه این خبر را تائید کرد.

بسیاری از کارشناسان بر این باورند که این اقدام پیامی به غرب و نشانه آشکاری از ناامیدی نیروهای SAF از ایالات متحده و متحدانش است که ارائه حمایت نظامی و اقتصادی از نیروهای شبه نظامی پشتیبانی سریع سودان را که مخالف SAF هستند را متوقف نکرده‌اند.

گزارش‌ها حاکی از این است که توافق روسیه و سودان از فوریه 2023 در دست اجرا بوده است، اما به دلیل وقوع جنگ داخلی در این کشور با مانع رو به رو شد. روسیه به دنبال ایجاد روابط سیاسی نزدیک‌تر با کشورهای آفریقایی است که به شدت از تحریم‌های اتحادیه اروپا و ایالات متحده آسیب دیده‌اند.

شکافی که روس‌ها پر کردند

شکاف بین امارات متحده عربی، عربستان سعودی و قطر بر سر جنگ داخلی سودان، همراه با بحران جاری دریای سرخ، آنها را از واکنش موثر به حملات حوثی‌ها به کشتی های تجاری باز داشته و از سوی دیگر دست روسیه را برای تقویت قدرت خود باز کرده است. به قولی دریای سرخ را دوباره "سرخ" کنید.

همان‌طور که سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه هنگام بازدید از اریتره در ژانویه 2023 تایید کرد، روسیه با اریتره برای راه اندازی یک تاسیسات لجستیکی دریایی در بندر ماساوا همکاری کرده و در حال حاضر در حال انجام مطالعات امکان‌سنجی روی این پروژه است.

به دنبال آن بازدید نیروی دریایی روسیه از ماساوا در مارس 2024 انجام شد که نشان می‌دهد روسیه می‌تواند از آن به عنوان گزینه بندر دوم خود در دریای سرخ استفاده کند.

در حالی که روسیه برای دست‌رسی به بنادر دریای سرخ در سودان و اریتره تلاش می‌کند، چین از نظر استراتژیک خود را در نزدیکی تنگه باب المندب، یک نقطه تنگنای دریایی حیاتی بین خلیج عدن و دریای سرخ جنوبی قرار می‌دهد. اینها بر اساس حضور نظامی فعلی چین در جیبوتی درکنار افزایش بازدیدهای نیروی دریایی این کشور از این منطقه و اجازه پهلو گرفتن یک کشتی ایرانی در سواحل پایگاه خود است.

شکست دولت بایدن در آفریقا

این تحرکات نتیجه آشکار شکست سیاست دولت بایدن در آفریقا و رویکرد « رهبری شریک، حمایت از آمریکا» (partner-led, US-enabled) است. در همین راستا، سناتور جیمز ریش (James Risch)، عضو ارشد حزب جمهوری در کمیته روابط خارجی سنا، از «سیاست سومالی واحد» ناموفق دولت بایدن ابراز ناامیدی کرده و قوانینی را برای مقابله با دخالت فزاینده چین و نفوذ ایران در این منطقه از طریق تلاش برای تقویت روابط با سومالیلند، پیشنهاد کرده است.

در میان هرج و مرج در دریای سرخ و خلیج عدن، روسیه این پتانسیل را دارد که از نفوذ ژئواکونومیک و ژئوپلیتیک خود برای مقابله با ایالات متحده و اتحادیه اروپا استفاده کند. حوثی‌ها در بحبوحه حملات مداوم خود به ترافیک تجاری دریایی، آشکارا اذعان کرده‌اند که برای کشتی‌هایی که پرچم روسیه دارند عبور امن را فراهم خواهند کرد. می‌توان تصور کرد که مسکو می‌تواند از حوثی ها برای قرار دادن مین‌های دریایی برای هدف قرار دادن کشتی‌های غیرنظامی، مشابه اقدامات این کشور در دریای سیاه با هدف جلوگیری از صادرات غلات اوکراین، حمایت کند.

این استراتژی می‌تواند برخی از کشتی های تجاری را وادار کند که از پرچم روسیه هنگام حمل و نقل کالا از طریق دریای سرخ و خلیج عدن استفاده کنند. احتمال دیگر این است که روسیه ممکن است از بازیگران دولتی و غیردولتی در شاخ آفریقا، مانند حوثی‌ها ، برای دور زدن تحریم‌ها با هدف افزایش فروش غیرقانونی نفت و غلات استفاده کند و در نتیجه چالش‌های انرژی و امنیت غذایی ناشی از تحریم‌های آمریکا به خاطر جنگ اوکراین را کاهش دهد.

روسیه از "دیپلماسی غلات" به عنوان بخشی از تلاش خود برای دسترسی به این قاره استفاده کرده و این کالا را در اختیار شش کشور آفریقایی قرار داده است. به ویژه، سومالی که 25000 تن غلات و همچنین بخشش بدهی با ارزش بیش از 684 میلیون دلار دریافت کرده است.

با این حال، با پایان جنگ مداوم علیه الشباب که خزانه سومالی را خالی می‌کند، دولت فعلی این کشور به رهبری رئیس جمهور حسن شیخ ممکن است تسلیم وسوسه درخواست تسلیحات و کمک نظامی خصوصی روسیه شود. علاوه بر این، با تشدید تنش‌ها بین سومالی و سومالی‌لند، ممکن است روسیه و چین پیش از انتخابات آتی (سومالی) در نوامبر به این کشور کمک کنند.

نامزد منتخب آنها که رهبر مخالفان دولت کنونی سومالی بوده، عبدالرحمن ایرو، سفیر سابق سومالی در روسیه و از مدافعان سرسخت چین است. در ازای دسترسی به بندر بربرا، روس‌ها می‌توانند به طور بالقوه پیشنهاد مداخله در انتخابات سومالیلند یا حتی تلاش برای برهم زدن توافق دریایی موجود با اتیوپی را بدهند.

آفریقا ممکن است به زودی شاهد تقویت بیشتر حضور روسیه در نتیجه اشتباهات سیاست منطقه‌ای ایالات متحده باشد. با توجه به اهمیت استراتژیک دسترسی دریایی در شاخ آفریقا، این امر به طور بالقوه می‌تواند منجر به نظامی شدن نگران کننده‌ای در دریای سرخ و خلیج عدن شود. برای رهایی از این خطر، دولت بایدن بهتر است قانون مشارکت سومالی‌لند را مجدداً بررسی کند و همکاری با وزارت دفاع را برای مبارزه با نفوذ رو به رشد روسیه و چین در منطقه افزایش دهد.