بازخوانی یازده دوره حراج سکه/ دولت چه نفعی از حراج‌ها می‌برد؟

اقتصاد آنلاین - ندا مؤمن: طلا و سکه از گذشته‌های دور تا به امروز با ارزش‌ترین دارایی کشورها و افراد بوده‌ است و حتی در مواقعی طلا به عنوان پشتوانه پول بوده و به میزان انتشار پول باید در هر کشور ذخایر طلا وجود می‌داشت. بنابراین طلا و سکه از اهمیت ویژه‌ای در اقتصاد هر کشوری برخوردار هستند.

چندی است که حراج‌های سکه و طلا در کشور برگزار می‌شود تا افراد متقاضی می‌توانند در روز حراج تعداد مشخص شده‌ای از سکه‌ها را خریداری نمایند؛ به نحوی که برگزاری حراج سکه در سامانه مرکز مبادله ایران انجام می‌شود. تاکنون ۱۱ جلسه حراج سکه و طلا در سامانه مرکز مبادله ایران انجام شده است و نخستین جلسه حراج سکه در تاریخ ۱۳ اسفند ماه ۱۴۰۲ شکل گرفت.

در ماه‌های گذشته، بازار ارز و طلا دچار حباب‌های قیمتی شده بودند و قیمت‌های بالایی را تجربه کردند؛ به طوری که قیمت سکه تمام از ۴۵ میلیون تومان نیز عبور کرد. از سوی دیگر، دلار نیز وارد کانال‌های ۶۰ و ۷۰ هزار تومانی شده بود. دولت این امید را داشت تا با عرضه سکه‌ها با قیمت‌هایی پایین‌تر از قیمت بازار در این حراجی‌ها بتواند قیمت‌ها را در بازار کنترل نماید.

دولت که همواره سیاست‌های نامناسب و رانتی در مواقع مشکلات اتخاذ می‌کند، این بار در اقدامی عجیب به جای توزیع رانت، سیاست حراج سکه‌ها را به روش حراج هلندی و فروش به بالاترین قیمت پیشنهادی به مرحله اجرا درآورد. دولت بیشتر به دنبال عرضه بیشتر سکه در بازار بود تا اثر حبابی قیمت سکه‌ها را از بین ببرد. در برخی از حراج‌ها نه تنها قیمت طلا و سکه در بازار کاهش نیافت، بلکه به دلیل افزایش انتظارات تورمی قیمت طلا و سکه افزایش یافت.

در حین اجرای این سیاست، تنش‌هایی بین ایران و اسرائیل صورت گرفت که منجر به صعود قیمت جهانی طلا نیز شد. حتی این افزایش قیمت جهانی، میزان تقاضای طلا را نیز افزایش داده بود. البته می توان تک تک یازده حراج برگزار شده سکه را بررسی کرد تا بتوان به میزان تاثیرگذاری هر یک بر بازار پی برد.

عرضه ۱۰۰ هزار قطعه ربع سکه‌

در یازده حراج سکه‌ای که تاکنون انجام گرفت به طور کلی ۹۹۹۹۲ قطعه ربع سکه به متقاضیان تخصیص پیدا کرد. در اولین حراجی که صورت گرفت حدود ۱۱۱۸ ربع سکه با قیمت ۱۱ میلیون و ۵۴۸ هزار تومان به متقاضیان تحویل داده شد. در یازدهمین حراجی انجام گرفته تعداد ربع سکه‌های تخصیص یافته به متقاضیان حدود ۱۴۹۳۴ قطعه و با قیمت ۱۳ میلیون و ۹۷۰ هزار تومان بود. در واقع، تعداد ربع‌ سکه‌هایی که به متقاضیان تخصیص پیدا کرد رشدی ۱۲۳۵ درصدی داشتند و در طی مرحله اول تا یازدهم حراج حدود ۲۰.۹ درصد نیز رشد قیمتی در حراج وجود داشته است.

شرکت در این رخدادها، فرصتی مناسب برای خرید سکه با قیمت مناسب‌تر نسبت به بازار آزاد فراهم می‌کند. بنابراین، تفاوت قیمت بازار آزاد و قیمت ثبت‌شده در حراجی یکی از عوامل جذابیت این رویدادها می‌باشد. در حراج اول قیمت ثبت شده ربع سکه در حراج و بازار آزاد به ترتیب حدود ۱۱ میلیون و ۵۴۸ هزار تومان و ۱۲ میلیون و ۱۵۰ هزار تومان بود. از اختلاف قیمتی ربع سکه، سودی معادل ۶۰۲ هزار تومان نصیب متقاضی شد.

در حراج یازدهم این میزان سود به یک میلیون و ۳۳۰ هزار تومان رسید. در واقع این میزان سود حدود ۲.۲ برابر سود ناشی از حراج اول بود.

عرضه ۲۲ هزار قطعه نیم ‌سکه‌

عرضه نیم‌ سکه‌ها از پنجمین حراج صورت گرفت و طی هفت مرحله حراج انجام گرفته به طور کلی ۲۱۷۷۲ قطعه نیم سکه به متقاضیان تخصیص پیدا کرد. در اولین حراج عرضه نیم سکه (حراج پنجم) که صورت گرفت حدود ۴۵۸۳ نیم سکه با قیمت ۱۹ میلیون و ۴۰۹ هزار تومان به متقاضیان تحویل داده شد.

در یازدهمین حراجی انجام گرفته تعداد نیم سکه‌های تخصیص یافته به متقاضیان حدود ۴۶۲۳ قطعه و با قیمت ۲۲ میلیون و ۳۶ هزار تومان بود. در واقع، تعداد نیم‌ سکه‌هایی که به متقاضیان تخصیص پیدا کرد رشدی ۰.۸ درصدی داشتند و در طی مرحله پنجم تا یازدهم حراج حدود ۱۳.۵ درصد نیز رشد قیمتی در حراج وجود داشته است.

در حراج پنجم قیمت ثبت شده نیم سکه در حراج و بازار آزاد به ترتیب حدود ۱۹ میلیون و ۴۰۹ هزار تومان و ۲۰ میلیون و ۹۵۰ هزار تومان بود. از اختلاف قیمتی نیم سکه، سودی معادل یک میلیون و ۵۴۱ هزار تومان نصیب متقاضی شد. در حراج یازدهم این میزان سود به یک میلیون و ۷۶۴ هزار تومان رسید. در واقع این میزان سود حدود ۱.۱ برابر سود ناشی از حراج پنجم بود.

عرضه ۲۶ هزار سکه کامل در حراج ها

عرضه سکه کامل از ششمین حراج صورت گرفت و طی شش مرحله حراج انجام گرفته به طور کلی ۲۵۹۱۳ قطعه سکه کامل به متقاضیان تخصیص پیدا کرد. در اولین حراج عرضه سکه (حراج ششم) که صورت گرفت حدود ۳۰۳۲ سکه کامل با قیمت ۳۴ میلیون و ۶۸۳ هزار تومان به متقاضیان تحویل داده شد. در یازدهمین حراجی انجام گرفته تعداد سکه‌های کامل تخصیص یافته به متقاضیان حدود ۱۰۳۷۸ قطعه و با قیمت ۳۹ میلیون و ۲۶۵ هزار تومان بود. در واقع، تعداد سکه‌هایی که به متقاضیان تخصیص پیدا کرد رشدی ۲۴۲ درصدی داشتند و در طی مرحله ششم تا یازدهم حراج حدود ۱۳.۲ درصد نیز رشد قیمتی در حراج وجود داشته است.

در حراج ششم قیمت ثبت شده سکه تمام در حراج و بازار آزاد به ترتیب حدود ۳۴ میلیون و ۶۸۳ هزار تومان و ۳۶ میلیون و ۶۸۵ هزار تومان بود. از اختلاف قیمتی سکه تمام، سودی معادل دو میلیون و ۲ هزار تومان نصیب متقاضی شد. در حراج یازدهم این میزان سود به دو میلیون و ۷۲۳ هزار تومان رسید. در واقع این میزان سود حدود ۱.۳ برابر سود ناشی از حراج ششم بود.

قیمت ها به پرواز درآمدند؟

در حراج‌های صورت گرفته قیمت ربع سکه در بازار آزاد از اولین حراج از ۱۲ میلیون و ۱۵۰ هزار تومان به ۱۵ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان در یازدهمین حراج رسید. در واقع طی مدت زمان ۳ ماه به میزان ۳ میلیون و ۱۵۰ هزار تومان افزایش قیمت داشته است.

در مورد عرضه نیم سکه نیز قیمت آزاد آن از مرحله پنجم از ۲۰ میلیون و ۹۵۰ هزار تومان به ۲۳ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان در مرحله یازدهم رسید. یعنی به میزان ۲ میلیون و ۸۵۰ هزار تومان از مرحله پنجم تا یازدهم قیمت نیم سکه در بازار آزاد بیشتر شد.

با عرضه سکه تمام در مرحله ششم، قیمت آن در بازار آزاد از ۳۶ میلیون و ۶۸۵ هزار تومان به ۴۱ میلیون و ۹۸۸ هزار تومان در مرحله یازدهم رسید و به میزان ۵ میلیون و ۳۰۳ هزار تومان افزایش یافت.

تجربه مداخله در بازار سکه

قیمت سکه در ایران بر اساس قیمت انس جهانی طلا، نرخ دلار و حباب ناشی از تقاضا تعیین می‌شود. تعیین قیمت انس جهانی طلا خارج از اراده ایران است اما دو عامل دیگر یعنی نرخ دلار و حباب تقاضا قابل کنترل توسط دولت است. عموم دولت‌ها در ایران به جای پرداختن به ریشه افزایش قیمت دلار از طریق کنترل کسری بودجه و اصلاح نظام بانکی، معمولا از طریق اجرای سیاست‌های رانتی نظیر زیرفروشی دلار در بازار آزاد و ارز ترجیحی به مبارزه با نتایج می‌روند.

این سیاست‌ها همواره پس از به هدر دادن منابع ارزی با شکست مواجه می‌شوند و نرخ دلار پس از سرکوب، جهش پیدا می‌کند. در بازار طلا نیز دولت‌ها برای کنترل قیمت، پیش از این به فروش سکه با قیمت پایین‌تر از بازار آزاد روی می‌آوردند که نه تنها تاثیری بر قیمت طلا نداشت، بلکه از طریق قیمت ترجیحی، تقاضا را برای خرید سکه افزایش می‌داد و منابع کشور را در قالب رانت، به خریداران سکه انتقال می‌داد. این بار اما دولت در اقدامی درست، به جای زیرفروشی سکه با قیمتی پایین‌تر از بازار، از روش حراج هلندی برای فروش سکه‌ها استفاده کرد.

در این روش قیمت سکه بر اساس بالاترین قیمت پیشنهادی به خریداران واگذار می‌شود و دولت دخالتی در قیمت ندارد. بنابراین این سیاست با افزایش عرضه سکه، صرفا کاهش حباب قیمتی شکل گرفته در سکه را دنبال می‌کرد که بر اثر انحصار دولت در ضرب آن بوجود آمده بود. انتظار می‌رود این تجربه در بانک مرکزی ماندگار شود و پس از این تمام مداخلات دولت در بازار سکه و ارز از طریق روش حراج هلندی صورت گیرد.

دولت چه نفعی از حراج سکه می‌برد؟

همانطور که گفته شد روند قیمتی طلا و سکه متاثر از قیمت جهانی طلا، نوسانات بازار ارز، و سیاست‌های اتخاذ شده توسط دولت است. علاوه بر هدف کاهش حباب سکه، دولت از برگزاری حراج سکه‌ها به عنوان ابزار اقتصادی جهت تامین مالی و مدیریت منابع استفاده خواهد کرد.

در واقع دولت قادر خواهد بود با حراج سکه‌ها، نقدینگی سرگردان افراد جامعه را جذب نماید. این اقدام دولت باعث شد تا بخشی از طلای کشور به خانه‌های مردم سرازیر شود. شاید این سکه پاشی‌ها در مقطع‌های زمانی خیلی کوتاه مدت بتواند بر قیمت طلا و ارز تاثیر بگذارد و روندی کاهشی را به ارمغان بیاورد، اما در دراز مدت نرخ ارز و به تبع آن نرخ طلا، با حذف اثرات جهانی قیمت، همواره بر اساس عوامل بنیادین اقتصادی نظیر تورم و مازاد رشد نقدینگی نسبت به رشد تولید تعیین می‌شود.