گرفتن امتیازی برای آینده؟

اقتصادآنلاین _ پرستو بهرامی راد؛ نشست دوره‌ای شورای حکام امروز آغاز به کار می‎کند و این نشست تا 18 خرداد ادامه دارد. طبق روال سابق پرونده‌ ایران از پرونده‌های پر سر و صدای جلسات شورای حکام محسوب می‌شود.

البته این بار توجه‌ها به پرونده هسته‌ای ایران از دو هفته قبل جلب شده است. از زمانی که رسانه‌های غربی از تلاش اروپایی‌ها برای تهیه پیشنویس قطعنامه علیه برنامه هسته‌ای ایران خبر دادند. در دو نشست قبلی شورای حکام شاهد بیانیه تند و تیز غربی‌ها بودیم و این بار شرایط تا حدودی فرق کرده است.

طبق گزارش رویترز انگلیس، فرانسه و آلمان پیش‌نویس قطعنامه‌ای را علیه ایران در بین اعضای شورای حکام توزیع کرده‌اند. البته متن پیش‌نویس قطعنامه‌ای که با ۳۵ کشور عضو به اشتراک گذاشته‌اند، هنوز به صورت رسمی به شورا ارائه نشده است.

اما نکته قابل توجه این جریان مخالفت جدی آمریکا با این پیشنویس است. رویترز در گزارشی نوشته است که آمریکا و شرکای اروپایی آن، بر سر مواجهه با ایران دچار اختلاف نظر شده‌اند. واشنگتن نگران است که چنین قطعنامه‌ای می‌تواند خطر تشدید تنش در منطقه را پیش از انتخابات ریاست جمهوری پیشرو در ایالات متحده، به همراه داشته باشد.

یک مقام ارشد اروپایی به رویترز گفته بود که ما در حال فشار آوردن به آمریکایی‌ها هستیم، اما آنها همچنان بر این باورند که نباید هیچ اقدامی برای تشدید تنش با ایران انجام شود.

چرا آمریکایی‌ها مخالف پیشنویس قطعنامه تروئیکای اروپایی هستند؟

استدلال کشورهای اروپایی برای صدور قطعنامه علیه ایران در شرایط بین‌المللی امروز به میزانی عجیب است که به نظر می‎رسد آمریکایی‌ها نیز سعی دارند از این اتفاق خارج بمانند.

در گزارش رویترز آمده که آمریکا معتقد است این اقدام جز به تشدید تنش و افزایش فعالیت‌های هسته‌ای ایران و از سویی کاهش نظارت‌ها و دسترسی‌های آژانس دستاورد دیگری ندارد. اما باید نوع برخورد آمریکا را در چندین گزینه بررسی کرد.

ماه‌ها از آخرین باری که شورای حکام آژانس قطعنامه‌ای علیه ایران تصویب کرد، می‌گذرد. تجربه قطعنامه قبلی نشان داده که ایران در مقابل هر گونه قطعنامه سکوت نخواهد کرد و سطح همکاری‌ و تعامل متقابل میان ایران و آژانس را کاهش می‌یابد. آخرین بار سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان به‌عنوان اعضای برجام به همراه آمریکا، در آبان ماه ۱۴۰۱ علیه ایران قطعنامه‌ای صادر کردند تا تهران را به همکاری بیشتر با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی وادارند، اما این قطعنامه با واکنش تند ایران مواجه شد و ایران برای اولین بار غنی‌سازی ۶۰ درصدی اورانیوم خود در سایت فردو را کلید زد.

ایران هیچ‌ زمانی قطعنامه‌های آژانس را بدون پاسخ نگذاشته و بدون شک این بار نیز بدون پاسخ نخواهد ماند. یکی از دلایل پررنگ آمریکایی‌ها در برخورد با پیشنویس قطعنامه جدید همین موضوع می‌تواند باشد که نمی‌خواهند روابط تهران و آژانس بیش از این پیچیده‌تر شود.

از سوی دیگر در سفر اخیر رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به اصفهان در اردیبهشت ماه امسال ایران و آژانس در ادامه مذاکرات فنی توافق کردند تا تیم‌های کارشناسی برای عملیاتی کردن بیانیه مشترک همکاری اسفند ۱۴۰۱، مذاکره کنند. حتی طبق شنیده‌های خبرنگار اقتصادآنلاین ماسیمو آپارو، معاون پادمانی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بعد از نشست اصفهان به تهران سفر کرده، اما به دلیل شهادت رییس جمهور و همراهانش مذاکرات به وقت دیگری منتقل شده است. ایران در نامه‌ای به معاون پادمانی مدیرکل آژانس اعلام کرده است که مذاکرات در تاریخی در آینده نزدیک انجام خواهد شد.

آمریکایی‌ها به خوبی می‎دانند در چنین شرایط مذاکراتی میان تهران و آژانس و همچنین توقف مذاکرات احیای برجام، هر گونه قطعنامه‌ای فقط سطح تنش را بالا می‎برد و حتی ممکن است به توافقات امنیتی گذشته که در دوحه در مذاکرات غیر مستقیم با ایران شکل گرفته، صدماتی وارد شود.

از سوی دیگر دولت جو بایدن در سال رقابت‌های انتخاباتی قرار دارد و شرایط دولت وی در خصوص سیاست خارجی مناسب نیست. حتی این را در جلسه آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا با نمایندگان سنای به خوبی می‌توان متوجه شد. حال واشنگتن به دنبال یک پرونده جدیدی در سیاست خارجی خود نیست و سعی دارد همین روابط بلاتکلیف خود را با تهران تا انتخابات نوامبر ادامه دهد. هر گونه توافق یا تنش جدید شرایط را برای بایدن در انتخابات آتی پیچیده‌تر می‎کند.

گزینه‌های مطرح شده، باعث عقب نشینی آمریکا در خصوص پیشنویس قطعنامه اروپایی‌ها کرده است. از این رو با اختلاف پیش آمده در بلوک غرب به نظر نمی‎رسد این پیشنویس راه به جایی ببرد.

راه رفتن ایران بر لب پرتگاه

در شرایطی که ایران به دلیل شهادت رییس جمهور در شرف انتخابات ریاست جمهوری است، صدور هر گونه قطعنامه شرایط را برای کشور سخت تر خواهد کرد.

با این حال ایران به دلیل شرایط تحریم‎ها سال‌های سختی را پشت سر گذاشته است و امکان اینکه رییس جمهور میانه‌رویی این بار در ایران بر سر کار بیاید و بتواند مسئله پرونده احیای برجام را به سرانجام برساند، بسیار محتمل است.

با این حال ایران از مدت‌ها قبل بر لبه پرتگاهی در حال حرکت است تا بتواند طرف‌های برجامی را به میز مذاکره و رفع تحریم‌های اقتصادی برگرداند و امتیاز مناسبی را بدست آورد.

از چندی قبل مقامات ایرانی از تغییر دکترین هسته‌ای ایران سخن گفته‌اند. کمال خرازی، رئیس شورای راهبردی روابط خارجی، عباس عراقچی، دبیر شورای راهبردی روابط خارجی احمد حق‌طلب، فرمانده سپاه حفاظت و امنیت مراکز هسته‌ای، علی اکبر صالحی، وزیر خارجه پیشین و رئیس سابق سازمان انرژی اتمی، محمود علوی، وزیر اطلاعات دولت حسن روحانی و جواد کریمی‌قدوسی، از نمایندگان دوره یازدهم مجلس از احتمال تغییر نگاه ایران در قبال دستیابی به سلاح اتمی سخن گفته‌اند.

سخنانی که واکنش‌های بسیاری را در داخل و خارج ایران برانگیخته است. در حقیقت به نظر می‌رسد ایران نیز دو گزینه را دنبال می‎کند. نخست به دنبال فشار حداکثری به غرب برای احیای میز مذاکرات است. همچنین با ارائه گزینه‌های جدید به دنبال دست پر بودن در مذاکرات آتی است.

با این حال قدم زدن بر لبه پرتگاه خطرهای جدی نیز دارد و ممکن است محاسبات همیشه به صورتی که فکر شده پیش نرود.

سناریوهای اروپایی‌ها در پشت پرده پیشنویس قطعنامه

به نظر می‎رسد تروئیکای اروپایی با یک تیر به دنبال چندین نشان بوده است. اولین سناریو اروپایی‌ها برای طرح پینویس قطعنامه تحت فشار قرار دادن ایران و حتی صدور قطعنامه علیه ایران باشد.

دومین سناریو ایجاد کردن روزنه مناسبی برای جلسات آتی شورای حکام است که بتوانند از کارت امروز در آینده استفاده کنند. همانطور که در از دو بیانیه جلسات گذشته برای پیشنویس قطعنامه امروز استفاده کردند.

همچنین غربی‌ها از سال دهم برجام نگرانی‎هایی دارند و به دنبال فشار بیشتر به تهران هستند. در سال دهم برجام تمام قطعنامه‌های شورای امنیت از دستور کار کاملاً خارج می‌شود و این دستاورد بزرگ برجام برای ایران است. به نظر می‎رسد غربی‌ها سعی دارند روند را به شکل دیگری نیز پیش ببرند.

در هر حال به نظر نمی‎رسد در جلسه شورای حکام که امروز آغاز شده و تا چند روز ادامه دارد، قطعنامه‎ای علیه برنامه هسته‌ای ایران صادر شود. با این حال این شرایط زنگ خطری را برای تمام طرف‌های برجامی به صدا در آورده است.