تلاش ابراهیم رئیسی برای خروج کشور از حالت دلال محور به تولید محور/ پایان پرونده طرح های راکد در دولت سیزدهم

اقتصاد آنلاین- لیلا مرگن: بهمن آرمان، استاد دانشگاه تهران و کارشناس مسائل اقتصادی در گفتگو با اقتصاد آنلاین درباره عملکرد دولت سیزدهم بیان کرد: آنچه در مورد شهید رئیسی می‌توان عنوان کرد، این است که او فرد پیگیری بود و در عین حال خیلی از طرح‌هایی که بزرگ و تاثیرگذار بودند اما راکد باقی مانده بود، در زمان وی به نتیجه رسیدند.

وی ادامه داد: از جمله این طرح‌ها، طرح سد بزرگ چمشیر در استان محروم کهگیلویه و بویراحمد بود که بر اساس آخرین آماری که وزارت نیرو منتشر کرده است، توانسته از هدر رفت ۷۶۰ میلیون مترمکعب آب در بارندگی‌های اخیر جلوگیری کند، ضمن اینکه پتروشیمی گچساران که مدت‌ها به حال خودش رها شده بود، در دولت رئیسی اجرایی شد؛ بنابراین در یک جمع بندی می توان گفت که اتفاقات بسیار مهمی در دوران ریاست جمهوری ایشان رخ داده است.

استاد دانشگاه تهران گفت: به هر حال عملکرد وی از نظر میدانی و علاقه‌اش به توسعه کشور را نمی‌توان رد کرد. من حتی قصد داشتم که یک مقاله‌ای بنویسم که آیا رئیسی همان هاشمی رفسنجانی است؟ در طی مدتی که وی مسئولیت داشت، کارهای سازنده‌ای در کشور انجام شد و شاید هم به همین دلیل به سرنوشت هاشمی دچار شد. البته این نظر شخصی من است.

آرمان توضیح داد: باید این نکته را در نظر گرفت که در شرایط نبود رابطه مستقیم با سیستم مالی بین‌المللی از هر کسی که بخواهند رئیس جمهور شود، نمی‌توان انتظار معجزه داشت.

وی اضافه کرد: من عملکرد رئیسی را از نقطه نظر کارهای اجرایی قابل قبول می‌دانم؛ ولی محدودیت‌هایی که در سیاست خارجی داریم و دیدگاه‌های مرحوم امیرعبداللهیان و سیاست‌هایی که در اصل منافع ملی را در بر نمی‌گرفت ولی در عین حال بودجه سنگینی را هم از بودجه عمومی کشور به خودش اختصاص می‌داد، دست و بال رئیس جمهور مرحوم را کاملا بسته بود.

فشار سازمان برنامه و بودجه بر بخش تولید

این استاد دانشگاه تهران به ضعف مدیریت بورس اشاره کرد و گفت: اکنون عملا بورس دیگر وجود خارجی ندارد و شاهد خروج پول از بورس هستیم؛ ولی افرادی که تصمیمات نابه‌جا می‌گیرند، به همان روند خود ادامه می‌دهند. به‌ طور مثال در سازمان برنامه و بودجه برای تامین کسری بودجه فشارهای سنگینی را به بخش تولید وارد کرده‌اند و افزایش شدید قیمت انرژی برای صنایع انرژی‌بر را در دستور کار دارند.

وی اضافه کرد: می‌دانیم که اصولا در ایران چه پیش از انقلاب و چه پس از انقلاب، وزرا را شخص رئیس جمهور نمی‌توانست انتخاب کند. مثلا گماردن برخی اعضای تیم اقتصادی کابینه که ضربه‌های سنگینی به اقتصاد کشور زده اند یا سایر وزرای دولت مثل وزیر صمت و وزیر کشاورزی فکر نمی‌کنم که انتخاب شخص رئیسی بوده است.

وی تاکید کرد: کشوری که در آن باندهای مافیایی گوناگون در همه بخش‌ها وجود دارند و سیستم اطلاعاتی امنیتی که از زمان احمدی نژاد بر کشور حاکم شده است، استفاده از افراد نخبه، دلسوز و در عین حال دارای دانش کافی را شدیدا محدود کرده است، مدیران اجرایی ما با چند استثنا اگر بخواهیم در نظر بگیریم، مدیرانی نیستند که در حد کشور بزرگی مثل ایران باشند.

آرمان توضیح داد: من خودم شخصا با معاون اقتصادی وزیر راه و شهرسازی صحبت کردم. وی کندی طرح ایجاد یک میلیون مسکن را متاثر از کمبود منابع مالی می‌دانست. طبیعتا دولت و بانک‌ها دارای کسر بودجه شدید هستند و بانک‌های ما دارای ناترازی فراوان هستند. در سایر کشورها بین ۵۵ تا ۶۰ درصد تامین منابع مالی این گونه پروژه‌ها از طریق بازار سرمایه و بورس انجام می‌شود اما در ایران این نسبت پنج درصد بیشتر نیست.

وی افزود: من به معاون وزیر راه گفتم که بورس می‌تواند ابزاری برای کمک به تامین مالی طرح ساخت یک میلیون مسکن باشد ضمن اینکه ما دارای تکنولوژی ساخت مسکن آن هم به شکل انبوه نیستیم. شرکت‌های ما بسیار در این مورد ضعیف هستند. ما می‌توانیم از قراردادی که با چین داریم، استفاده کنیم و در نهایت از تکنولوژی آنها برای ساخت مسکن بهره‌ ببریم زیرا چین در عرض کمتر از یک ماه یک ساختمان ۵۴ طبقه را می‌سازد.

صف آرایی جریان‌های ضد توسعه مقابل ساختمان‌سازی چین در ایران

این استاد دانشگاه گفت: شهردار تهران به چین رفت و قراردادی هم امضا کرد اما جریان‌های ضد توسعه‌ای در ایران بلافاصله اعلام کردند که چینی‌ها می‌خواهند زندانیان خودشان را برای کار به ایران بیاورند. معلوم نیست این مطلب اصلا درست هست یا نه.

وی ادامه داد: این جریان‌های ضد توسعه کاری کردند که اقداماتی که شهرداری تهران قصد داشت در بافت‌های فرسوده پایتخت انجام دهد و بعدا قابل تعمیم به سایر شهرها بود، ناکام باقی ماند.

نبود امکان توسعه اقتصادی بدون اصلاح روابط خارجی

آرمان بیان کرد: بنابراین دست و بال آقای رئیسی یا هر رئیس جمهور دیگری که روی کار بیاید، با وجود این مسائل کاملا بسته است و تا زمانی که روابط ایران با خارج از حالت فعلی خارج نشود، امکان توسعه اقتصادی، بزرگتر کردن سفره مردم، کاهش نرخ بیکاری و امثالهم وجود ندارد.

وی افزود: مسئله غم‌انگیزی که در شرایط فعلی وجود دارد، این است که وزارت صمت اعلام کرده است کسانی که می‌خواهند واحدهای فولادسازی از طریق گاز طبیعی بسازند، باید محاسبات خود را تنها برای هشت ماه از سال در نظر بگیرند، زیرا چهار ماه زمستان گاز نداریم تا نیازهای صنایع را تامین کنیم و در تابستان هم که برق ندارند.

این استاد دانشگاه تهران توضیح داد: راهکار این مشکلات ساده است؛ به نحوی که در مورد ساخت نیروگاه، کافی است دولت درمورد نرخ خرید برق از نیروگاه‌های برق که توسط بخش عمومی ساخته می‌شود، تجدید نظر کرده و قیمت‌ها را در حدی قرار دهد که برای سرمایه‌گذار صرفه داشته باشد.

وی تاکید کرد: این کار در دوران ریاست جمهوری آقای رئیسی می‌توانست انجام شود؛ ولی با برخی وزرای ضعیف، نتوانست این اصلاحات را انجام دهد.

آرمان تعدیل قیمت حامل‌های انرژی برای ایران را یک ضرورت دانست و افزود: در ایران قیمت یک بطری آب معدنی ۳۰۰ سی سی هفت هزار تومان است اما بنزین را لیتری هزار تومان در اختیار مردم قرار می‌دهند. نتیجه‌اش این است که درآمدهای دولت کاهش پیدا می‌کند و دولت از عواقب اصلاح قیمت می‌ترسد. در حالی که ما می‌بینیم قیمت خیلی کالاها افزایش پیدا کرده است و اتفاقی هم نیفتاده است.

وی ادامه داد: مثلا قیمت گوشت به اندازه‌ای افزایش یافته است که قصابی‌ها عملا در حال تعطیل شدن هستند. در بازدید میدانی که کردم، میزان خرید مردم باعث شده است که خیلی از خرده فروشی‌ها و سوپرمارکتی‌ها حتی نتوانند هزینه آب، برق، گاز و اجاره خودشان را پرداخت کنند.

این استاد دانشگاه تهران بیان کرد: به هر صورت رئیسی تلاش داشت که اقتصاد کشور را از حالت دلالی و واردات محور به یک کشور تولیدکننده تبدیل کنند؛ تا حدودی هم موفق شد ولی جریان‌هایی که منافعشان در واردات است و به‌ویژه دو کشوری که همسایه ما هستند مثل ترکیه و عربستان سعودی، از بزرگ شدن اقتصاد ایران وحشت دارند و به هر وسیله‌ای که شده است، جلوی آن را می‌گیرند.

بازارهای نفت ایران نیازمند مراقبت بیشتر

آرمان گفت: بازارهای نفت ما از بین رفته و تنها به چین محدود شده است که آن هم از طریق دلالان و با تخفیف مجبور هستیم که بازار چین را داشته باشیم. در حالی که در گذشته پالایشگاه‌های بسیاری از کشورها از جمله اروپایی‌ها تولید خود را بر اساس مشخصات نفت ایران قیمت‌گذاری می‌کردند.

وی افزود: ما دارای تکنولوژی لازم برای اینکه مثل قطر بتوانیم تولید خود را از گاز پارس جنوبی افزایش دهیم، در اختیار نداریم. واردات ماشین آلات بسیار دشوار شده است و از طرف دیگر صنایع استراتژیک ما که بیشترین میزان ارز را به کشور وارد می‌کنند مثل صنایع فولاد و صنایع پتروشیمی، به دلیل افزایش قیمت انرژی به‌ویژه گاز طبیعی دچار مشکل هستند.

این استاد دانشگاه تهران اضافه کرد: قیمت این حامل انرژی را به قدری برای آنها افزایش داده‌اند که عملا تولید این کالاها در ایران دیگر اقتصادی تلقی نمی‌شود و بسیاری از کسانی که می‌خواستند در این بخش‌ها سرمایه‌گذاری کنند و یا طرح‌های خودشان را توسعه بدهند، این کار را به تعویق انداختند تا دولت تصمیم بگیرد.

وی افزود: سیاست‌های بانک مرکزی به نفع تولید نیست. این یک انتخاب بسیار اشتباه بود که تیمی این چنینی را در راس بانک مرکزی قرار دادند. این تیم دارای دانش کافی اجرایی نیستند؛ نتیجه هم این می شود که اخیرا یک بخشنامه خیلی معنادار و ضد توسعه‌ای از طرف بانک مرکزی صادر شده است که صادرکنندگان فولاد و پتروشیمی حق ندارند ارز ناشی از صادرات را به قیمت بازار آزاد بفروشند یا طلا وارد کنند و آن طلا را به قیمت آزاد بفروشند. آنها مجبورند با نرخ ارز نیمایی که ۲۰ هزار تومان کمتر است از ارز بازار آزاد است، دلار حاصل از صادرات را بفروشند.

وی گفت: چنین مسئله‌ای نشان دهنده آن است که افرادی را به دولت سیزدهم تحمیل کرده‌اند که این افراد فکر نمی‌کنم می‌توانستند ایده‌های رئیس جمهور مرحوم را برآورده کنند.

وی با اشاره به افتتاح سد قیزقلعه‌سی که منجر به شهادت رئیسی شد، افزود: این سد بیش از ۲۰ سال رها شده بود. این پروژه در زمان روحانی به‌طور کامل افتتاح نشده بود و با تکمیل آن، در حال حاضر بیش از ۷۰ هزار هکتار از زمین‌های آذربایجان شرقی و غربی زیر کشت می‌رود.

آرمان بیان کرد: اینها کارهای مهمی بود که انجام گرفته بود اما اصولا در ایران وزرا را خود رئیس جمهور تعیین نمی‌کند و جریان‌های سیاسی گوناگونی هستندکه افرادی را به رئیس جمهور تحمیل می‌کنند.