۵ باور غلط درباره رتبه اعتباری بانکی/امکان اصلاح رتبه هست؟

به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از تسنیم،بانکهای کشور سالانه صدها هزار میلیارد تومان تسهیلات پرداخت می‌کنند که بخش عمده آن بر اساس روش سنتی قرار دادن وثایق سنگین در رهن بانک است، این موضوع درمورد وامهای خرد هم صدق می‌کند و همین عامل باعث شده است تا بسیاری از مردم که اعتبار و توانایی پرداخت اقساط وام را دارند به دلیل نداشتن وثایق سنگین مانند خانه و موارد دیگر از دریافت وامهای خرد برای رفع نیازهای ضروری خود محروم بمانند.

اعتبارسنجی مشتریان بانکها راهکاری است که در این حوزه در دنیا به کمک مردم و بانک ها آمده است تا به برقراری توسعه عدالت اقتصادی در زمینه دریافت تسهیلات بانکی خرد کمک کند.

اعتبارسنجی به معنی ارزیابی و سنجش توان بازپرداخت متقاضیان اعتبار و تسهیلات مالی و احتمال عدم بازپرداخت اعتبارات دریافتی از سوی آنهاست. اعتبارسنجی روش‌های متنوعی دارد و با به‌کارگیری تکنیکها و روشهای پیشرفته و نوین آماری، سوابق مالی افراد را بررسی می کند و بر اساس آن یک رتبه اعتباری برای آنها در نظر می‌گیرد، این عدد نشان می‌دهد که فرد چقدر احتمال دارد از عهده بازپرداخت اقساط برآید و چقدر احتمال دارد این کار را نکند.

اصلاح مدل اعتبارسنجی مشتریان بانکها یکی از برنامه های بانک مرکزی برای گسترس هم تسهیلات خرد در شبکه بانکی است که از سال قبل استارت آن زده شد و آنطور که معاون فناوری های نوین این بانک می گوید امسال بناست مدل جدید اعتبارسنجی در شبکه بانکی اجرایی شود. 

پیش‌از این نیز مهران محرمیان؛ معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی گفته بود: سامانه اعتبارسنجی در حال حاضر عملیاتی شده است و سابقه چکهای برگشتی و تسهیلات دریافتی از بانکها و برخی لیزینگ‌ها در این سیستم ثبت و نگهداری می‌شود.

اما نکته مهمی که در زمینه اعتبارسنجی وجود دارد، فراهم شدن امکان نظارت بر عملکرد بانکها و جلوگیری از رفتار سلیقه‌ای با مشتریان خوش‌حساب است.

معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی در این زمینه می‌گوید: بانکها به‌صورت سیستمی ملزم به درنظرگرفتن رتبه اعتباری اشخاص حقوقی و حقیقی در پرداخت تسهیلات شده‌اند. با استفاده از این سیستم ما به‌سرعت متوجه تخلفات بانکها در اعطای تسهیلات می‌شویم و با آن برخورد می‌کنیم.

 بانک مرکزی و وزارت اقتصاد در دولت سیزدهم اهتمام بیشتری برای توسعه اعتبارسنجی دارند و تعیین مدل جدید اعتبارسنجی نیز با همین هدف در دستور کار قرار گرفته بود. البته در دولت فعلی دستورالعمل اجرایی اعطای تسهیلات خرد، نیز برای اجرا به شبکه بانکی ابلاغ شده است.

در این دستورالعمل ضمن ارائه فهرستی از تضامین و وثایق قابل اخذ از متقاضیان دریافت تسهیلات خرد، مقرر شده اعطای تسهیلات خرد به متقاضیان دارای سابقه و امتیاز اعتباری بر اساس اعتبارسنجی، در قبال اخذ حداکثر ۲ مورد وثیقه انجام پذیرد. مواردی همچون اوراق بدهی اعم از اوراق پذیرفته شده در بازار سرمایه و غیر آن، سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس از جمله سهام عدالت، اموال عینی باارزش عرفی از قبیل خودرو، مسکوکات یا مصنوعات طلا و همچنین سیم‌کارت دایمی ثبت شده تحت مالکیت مشتری، بخشی از وثایق معتبر اشاره شده در این ابلاغیه هستند.

مسئولان بانک مرکزی قبلا گفته بودند: مدل جدید بر اساس تجربیات جهانی و با استفاده از شاخص‌های بانک جهانی و پنج شرکت معتبر بین‌المللی در زمینه اعتبارسنجی و مدل‌سازی بر اساس یادگیری ماشین تهیه شده است و نسبت به مدل قبلی بهبود قابل ملاحظه‌ای داشته است.

افزایش پوشش آماری افراد برای اختصاص رتبه اعتباری و نیز افزایش دقت مدل را از جمله مهمترین ویژگی نسخه جدید است؛ در مدل قبلی صرفاً افرادی که از بانکها تسهیلات دریافت کرده بودند مورد بررسی قرار می‌گرفتند و لذا امتیاز اعتباربخشی از اشخاص که سابقه دریافت تسهیلات از بانکها را نداشتند شفاف نبود اما در نسخه جدید با افزایش فاکتورهای لحاظ‌شده، درجه پوشش و نیز دقت مدل بهبود یافته است.

در طراحی این مدل از شاخص‌های متنوعی استفاده شده است که مواردی مانند رفتار اشخاص در بازپرداخت تسهیلات، سابقه اشخاص در پرداخت چک، سابقه محکومیت‌های مالی اشخاص، وضعیت پرداخت مالیات و حتی مواردی مانند پرداخت یا عدم‌پرداخت جرایم راهنمایی و رانندگی را می‌توان به‌عنوان مهمترین شاخصه‌های مورد بررسی برای تعیین امتیاز اعتباری برشمرد.

طبق اعلام مدیرعامل شرکت اعتبارسنجی؛ در این مدل رفتار پنج سال گذشته افراد بررسی میشود نه فقط در حوزه بانکی بلکه در حوزه های مختلف این بررسی انجام می شود و هر چقدر امتیاز بالاتر باشد ریسک بازپرداخت تسهیلات کمتر می‌شود.

 مدلی که الان در حال استفاده است براساس ۱۸ شاخص اعتباری است و با این مدل موجود برای ۳۰ درصد افرادی که تسهیلات گرفته اند میتوانیم اعتبارسنجی کنیم و ۷۰ درصد مردم امتیازی ندارند؛ این موضوع در خصوص پرونده تسهیلاتی اشخاص حقوقی وضعیت بدتری دارد، در این حوزه فقط برای ۱۰ درصد می‌توانیم اعتبارسنجی کنیم.

قاسم‌پور از تعیین ۲۴۸ شاخص در مدل جدید اعتبارسنجی خبر داد و گفت: مدل در شورای سنجش بانک مرکزی ارایه و تایید شد؛ اطلاعات شاخص های مد نظر تا حدودی دریافت شد. در حوزه های چک، تعهدات ارزی، ضمانت نامه ها، صنعت قضایی، بیمه، سدک درامدی و حوزه های مختلف شاخص ها را نهایی سازی کردیم؛ مدل اماده رونمایی است و تا یک ماه اینده این مدل را رونمایی خواهیم کرد.

وی با بیان اینکه ۱۰۰ درصد مردم جامعه با این مدل دارای امتیاز اعتباری می شوند و دقت مدل از ۷۶ درصد به ۸۹ درصد رسیده است، تصریح کرد: نیازمند طراحی محصولات متنوع در حوزه های مختلف بودیم، مدیریت ریسک و امتیاز اعتبار سقف چک را می توانیم داشته باشیم؛ در حوزه بیمه افرادی که ریسک کمتری دارند با حق بیمه کمتری می توانند بیمه نامه بخرند.

به گزارش تسنیم، امتیاز اعتباری به شکل یک عدد اعلام می‌شود و بیانگر میزان ریسک مالی و تمایل ایفای تعهدات شخص در زمان مقرر می‌باشد.  متاسفانه، در برخی موارد، تصورات اشتباهی درباره امتیاز اعتباری وجود دارد که در این گزارش به آنها می پردازیم.

۱- اخذ گزارش اعتباری از سوی خود شخص جهت بررسی آن، منجر به کاهش امتیاز اعتباری می‌شود؟

اخذ گزارش‌های اعتباری و بررسی آن توسط شما تاثیری بر امتیاز اعتباری ندارد و توصیه می‌شود که امتیاز اعتباری را به طور منظم بررسی نمایید. بررسی گزارش اعتباری می‌تواند به شما کمک کند تا هنگام درخواست اعتبار، از زاویه‌ دید اعتباردهندگان نیز شرایط مالی و اعتباری خود را ارزیابی کنید.  همچنین علاوه بر امتیاز اعتباری، نیاز است تا گزارش اعتباری خود را به صورت منظم بررسی نمایید، زیرا امکان دارد که اطلاعات کاملی از شما در آن درج نشده باشد و به همین دلیل در صورت مشاهده هر گونه مغایرت در گزارش اعتباری خود، می‌توانید نسبت به ثبت اعتراض و رفع اطلاعات اشتباه در گزارش اعتباری اقدام کنید تا تصویر کامل و صحیحی از شما در گزارش اعتباریتان منعکس شود.

۲- برای افزایش امتیاز اعتباری‌ باید تسهیلات خود را زودتر از موعد و به صورت یکجا تسویه کنیم؟

تسویه یکجا و زود هنگام تسهیلات به طور مستقیم امتیاز اعتباری شما را دستخوش تغییر نمی‌کند. تسهیلاتی که به صورت یکجا تسویه می‌کنید به عنوان یک بدهی خاتمه یافته در نظر گرفته می‌شود و بازتابی از رفتار اعتباری شما در آینده نخواهد بود.

۳- بلافاصله پس از تسویه بدهی‌های معوق، امتیاز اعتباری افزایش می‌یابد؟ 

پرداخت بدهی‌هایی که مدتها از سررسید آنها گذشته است، در لحظه تاثیری بر امتیاز اعتباری شما ندارد. امتیاز اعتباری ناشی از رفتار اعتباری‌ طی چند سال گذشته است. بنابراین، برای بهبود امتیاز اعتباری، بعد از تسویه بدهی‌های سررسید شده، باید رفتار مناسبی در بازپرداخت اقساط از خود نشان دهید.

۴- دریافت تسهیلات جدید باعث افزایش امتیاز اعتباری خواهد شد؟ 

امتیاز اعتباری هر شخص شامل عملکرد مالی و غیرمالی وی در طی زمان می‌باشد و دریافت تسهیلات جدید تاثیری بر افزایش امتیاز اعتباری شما نخواهد گذاشت و تنها در صورت رعایت تعهدات و بازپرداخت به موقع اقساط آن، می‌تواند منجر به افزایش امتیاز اعتباری شما شود. حتی افزایش ناگهانی میزان تعهدات می‌تواند برای مدتی امتیاز اعتباری شما را کاهش دهد زیرا این موضوع موجب افزایش بدهی شما و در نتیجه افزایش ریسک اعتباریتان خواهد شد. به صورت کلی توصیه می‌شود تا همواره متناسب با شرایط اقتصادی خود و به صورت متعادل، تسهیلات بگیرید  و همواره نسبت به بازپرداخت به‌ موقع آنها اقدام کنید.

۵- اگر اطلاعات گزارش اعتباری من اشتباه باشد، امکان ویرایش آن وجود ندارد؟

اگر اطلاعات گزارش اعتباری شما، نادرست یا ناقص است، ابتدا باید با بانک مربوطه تماس بگیرید. ممکن است بتوانید از این طریق موضوع را حل کنید و به این ترتیب بانک، اطلاعات به روز شده را به شرکت اعتبارسنجی گزارش دهد. اعتباردهندگانی که اطلاعات نادرست یا ناقص را گزارش می‌کنند، مسوول به ‌روزرسانی آن هستند. همچنین می‌توانید اعتراض خود را به صورت رایگان در شرکت مشاوره رتبه‌بندی اعتباری ایران از طریق مرکز ارتباط با مشتریان به شماره ۸۸۷۰۰۵۰۰_۰۲۱ ؛ ثبت کنید.