سدهای کشور چگونه سیلاب‌های ویرانگر را مهار کردند؟
فروردین‌ماه امسال که سامانه بارشی قدرتمند وارد کشور شد، سیلاب‌های شدیدی در بخش‌هایی از کشور به‌ویژه بخش‌های غربی و جنوب غربی پیش‌بینی می‌شد که اگر سدهای زنجیره کارون نبود، در مدت کوتاهی بیش از یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون مترمکعب آب فقط از رودخانه کارون به دشت خوزستان وارد و منجر به خسارات مالی و جانی بسیاری می‌شد.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از وزارت نیرو، روزهای پایانی سال گذشته و اوایل سال جاری با ورود سامانه بارشی قدرتمند به کشور همراه بود و به دنبال آن، موج دیگری از بارش‌ها نیز به طور عمده در روزهای پنجم و ششم فروردین‌ماه رخ داد که این بارش‌ها با سیلاب‌های شدیدی در بخش‌هایی از کشور به‌ویژه بخش‌های غربی، جنوب غربی و مرکزی همراه بود.
شدت این بارش‌ها به‌قدری بود که در برخی از ایستگاه‌های هواشناسی، بارش مشاهداتی از ۲۰۰ میلی‌متر نیز فراتر رفت. میانگین بارش سالیانه کشور حدود ۲۵۰ میلی‌متر است که در نواحی یاد شده از این میزان نیز کمتر است.
بارش‌های اواخر اسفند ۱۴۰۲ و دهه نخست فروردین ۱۴۰۳ منجر به بروز سیلاب‌های نسبتاً قابل‌توجه در بخش‌های وسیعی از کشور شد که در مواردی با خسارت‌های مالی و جانی نیز همراه بود.
این خسارت‌ها به‌ویژه در حوضه‌هایی که حجم مخزن قابل‌توجهی جهت ذخیره آب نداشته‌اند، ابعاد گسترده‌تری داشته است.
در این بین نقش سدهای مخزنی برای تسکین و کنترل سیلاب‌های اخیر بسیار چشمگیر بوده است.
در حوضه آبریز رودخانه کارون، سدهای زنجیره‌ای کارون ۴، کارون ۳، شهید عباسپور و گتوند با مجموع حجم مخزن بیش از ۱۲ میلیارد مترمکعب، ظرفیت بسیار مناسبی برای تسکین سیلاب‌های بزرگ ایجاد کرده‌اند.
در سیلاب اخیر درحالی‌که این زنجیره سدها به پایین‌دست تنها ۱۲۰ میلیون مترمکعب (۷.۵ درصد) آورد ورودی داشته است، عمده سیلاب‌های ورودی در سدها ذخیره شده است. به‌عنوان نمونه با توجه به پیش‌بینی سیلاب اواخر اسفند سال گذشته، از اواسط اسفندماه با افزایش خروجی سد کارون ۴ و تولید انرژی پاک برقابی، ایجاد حجم خالی مناسب در مخزن سد در دستور کار قرار گرفت.
این موضوع، در حدفاصل دو سامانه بارشی نیز تکرار شد که در کنار تولید بیش از ۲۰۰ میلیون کیلووات‌ساعت انرژی پاک برقابی، منتج به صفر شدن سرریز سد و کنترل کامل سیلاب شد. به‌طوری‌که پیک لحظه‌ای سیلاب ورودی به سد کارون ۴ در اول فروردین‌ماه حدود ۲ هزار و ۵۰ مترمکعب بر ثانیه بوده، درحالی‌که در همان لحظه خروجی این سد از سرریزها تقریباً صفر بوده است.
این موضوع در زمینه بهره‌برداری سدهای دیگر مانند سد داریان در استان کرمانشاه نیز به‌وضوح مشاهده می‌شود و با کمک پیش‌بینی‌های انجام شده، حداکثر بهره‌برداری لازم از منابع آبی در راستای مدیریت سیلاب بدون هیچ‌گونه سرریز به همراه تولید برق به میزان حدود ۷۰ میلیون کیلووات‌ساعت انجام شده است.
در حوضه آبریز رودخانه زهره در استان کهگیلویه و بویراحمد، با بهره‌برداری از سد چمشیر امکان ذخیره بیش از ۲۶۰ میلیون مترمکعب آب باکیفیت مناسب در سیلاب اخیر فراهم شد. (کیفیت آب رودخانه زهره در فصول غیرسیلابی بسیار نامناسب است). در شرایط عدم وجود این سد، بخش قابل‌توجهی از سیلاب‌ها وارد دریا شده و از دسترس خارج می‌شد. این موضوع در کنار تسکین سیلاب با پیک لحظه‌ای بیش از یک‌هزار و ۲۰۰ مترمکعب بر ثانیه (با دبی خروجی سد به میزان ۹ مترمکعب بر ثانیه) اهمیت وجود مخازن ذخیره مناسب در حوضه آبریز رودخانه‌ها را نمایان می‌کند.
