آداب و رسوم نوروز از هخامنشیان تا امروز

به گزارش اقتصادآنلاین، نوروز یک جشن باستانی و تاریخی است که از گذشتگان به ما به ارث رسیده است. با اضافه شدن رسم و رسومات خاصی، این جشن به نام ایران و ایرانی شناخته می‌شود و در زمان حاضر، به عنوان یک نماد برای پیوند و همبستگی اقوام مختلف ایرانی شناخته می‌شود.

آداب نوروز در دوره هخامنشیان و ساسانیان

اگرچه بسیاری از مردم به دلیل نام این جشن باستانی، فکر می‌کنند که نوروز به معنی روز نو است، اما این باور به دلیل آن است که نوروز ایرانیان با آغازین روز بهار همزمان است و همانند روزگار نو شدن، طراوت و سرسبزی طبیعت و جهان را نمایان می‌سازد.

دوره هخامنشیان، یک دوره تاریخی در ایران باستان بود که توسط خاندان هخامنشی بنیان‌گذاری شد. نوروز برای نخستین بار توسط کوروش کبیر، بنیانگذار این سلسله، به عنوان جشن ملی اعلام شد. او در سال ۵۳۸ پیش از میلاد نوروز را به عنوان روز جشن نامگذاری کرد.

اطلاعات دقیق درباره مراسمات نوروز در آن زمان به دسترس نیست، اما به نظر می‌رسد که مراسم نوروز از تاریخ ۲۱ سافند تا ۱۹ اردیبهشت برگزار می‌شد. در این مدت، فعالیت‌هایی مانند ترفیع سربازان، پاکسازی مکان‌های عمومی و خانه‌های شخصی، و بخشش محکومان صورت می‌گرفت.

داریوش یکم، جشن نوروز را در تخت جمشید، که یکی از محل‌های مهم هخامنشیان بود، برگزار می‌کرد.

در دوره ساسانیان، جشن نوروز با بزرگی و شکوه بسیار برگزار می‌شد و مدت زمان آن شش روز بود. این شش روز به دو بخش نوروز کوچک (از اول تا پنجم فروردین) و نوروز بزرگ (ششم فروردین) تقسیم می‌شد. هر روز از این شش روز به یکی از طبقات اجتماعی تعلق داشت تا خدمت شاه را به او ارائه کنند.

روز اول فروردین مخصوص عموم مردم بود. در این روز، مردم به دیدار شاه می‌آمدند و خواسته‌های خود را مطرح می‌کردند.

روز دوم فروردین مخصوص دهقانان و خدمتگزاران آتشکده‌ها بود. در این روز، دهقانان و خدمتگزاران آتشکده‌ها به محضر شاه می‌رسیدند.

روز سوم فروردین مخصوص روحانیان و موبدان بود. آنها نیز خود را به محضر شاه می‌آوردند.

روز چهارم میزبانی شاه برای اعضای خاندان سلطنتی، رجال، مردم کشور و فرماندهان ارتش بود.

روز پنجم به بازدید اشراف اختصاص داشت.

روز پایانی این جشن نوروز، مخصوص ندیمان و مشاوران بود که خود را به این مراسم می‌آوردند.

در تقویم ساسانی، سال کبیسه وجود نداشت و به همین دلیل، ممکن بود جشن نوروز در فصل‌های مختلفی برگزار شود.

یکی از رسوم جذاب این دوره، کاشتن انواع حبوبات و غلات روی ستون‌های خشتی بود که ۲۵ روز قبل از شروع نوروز آغاز می‌شد. رشد سریعتر هر نوع غله نشانگر برداشت موفقیت‌آمیز آن در سال آینده بود. آب پاشیدن بر روی هم، روشن کردن آتش و اهدای سکه عیدی از جمله سایر رسومی بود که در دوره‌های دیگر پادشاهان ساسانی در ایام نوروز برگزار می‌شدند.

نوروز در دوره قاجار

در دوره قاجار، قبل از تحویل سال نو، تمامی اعضای دربار در کاخ شاه جمع می‌شدند. سپس شاه به این گروه می‌پیوست و پس از سخنرانی کوتاهی از طرف خطیب، تعظیمی نسبت به شاه صورت می‌گرفت. سپس منجم دربار خبر شروع سال جدید را به توپچی اعلام می‌کرد و با شلیک توپ، مردم در جمع نیز از شروع سال نو مطلع می‌شدند. سپس شاه به حاضران در دربار عیدی می‌بخشید. این مراسم در سایر شهرها نیز با حضور فرماندار منطقه مربوطه برگزار می‌شد.

نوروز به سبک امروز

اگرچه بسیاری از رسوم و آیین‌های نوروزی از بین رفته یا شکل و شمایل آن‌ها تغییر کرده‌اند، اما هنوز هم حس و حال نوروز و چیدن سفره هفت سین برای ما ایرانیان لذت‌بخش است. حتی کسانی که مهاجرت می‌کنند و سال‌ها از وطن دور هستند، در خارج از کشور نوروز را جشن می‌گیرند.

چیدن سفره هفت سین

هفت سین نماد اصلی نوروز است که در آن هفت خوراکی یا روییدنی که با حرف "سین" شروع می‌شوند، قرار می‌گیرند. این هفت سین شامل سیب، سبزه، سنجد، سماق، سمنو، سیر و سرکه است. هر یک از این عناصر مفهوم و معنای خاصی را نمایان می‌کنند. در کنار هفت سین اصلی، برخی از اقلام دیگری مانند قرآن، آینه، شمع، تخم مرغ رنگی، ماهی قرمز، گلاب، سکه و گاهی نان و سبزیجات نیز بر روی سفره قرار می‌گیرند و زینت آن را تکمیل می‌کنند.

سنجد: نمادی از دلبستگی و فرشته خورداد

سیب: نماد پاکی، فرشته، زن و باروری

سبزه: نماد پیوند انسان و طبیعت

سمنو: نماد از خواربار و فرشته شهریور

سیر: نمادی از اهورامزدا

سرکه: نمادی از جاودانگی و خدای امرداد

سماق: نمادی از باران و خدای بهمن

با توجه به اهمیتی که به خانواده در رسوم و رسم‌های ایرانی می‌دهیم، در لحظه تحویل سال نو، اعضای خانواده پیرامون سفره هفت سین جمع می‌شوند و پس از اعلام شروع سال نو، با یکدیگر تبریک و آرزوی سالی پر از سلامتی، شادی و موفقیت را می‌گویند. همچنین، بزرگترها به کوچکترها عیدی می‌دهند تا نشاط و خوشحالی را در این روزهای خاص به اشتراک بگذاریم.

خوردن غذاهای مخصوص شب سال نو

با توجه به مناطق مختلف و تنوع فرهنگی در ایران، غذاهای مختلفی در روز سال نو مورد استفاده قرار می‌گیرند. در برخی مناطق، خوردن رشته پلو و آش رشته متداول است. فلسفه خوردن رشته پلو این است که تا پایان سال، سر رشته کار در اختیار اعضای خانواده باشد. این غذا با استفاده از رشته پلویی و برنج، خرما و کشمش سرخ شده تهیه می‌شود. در برخی مناطق دیگر، رسم بر این است که اولین روز سال با خوردن سبزی پلو با ماهی سفید آغاز شود.

علاوه بر این، در شب سال نو در مناطق مختلف ایران، غذاهای دیگری نیز تهیه می‌شوند. این غذاها شامل خورش سبزی، دلمه برگ مو، خورش قیمه، کلم پلو، کوفته محلی، ترشی تره با ماهی، رشته پلو با ماهی و آبگوشت هستند. هر یک از این غذاها در مناطق مختلف ایران بر اساس سلیقه و آداب محلی تهیه می‌شوند.