سمبه کم زور آمریکا در تبادلات بانکی ایران و عراق/ رویای ضربه زدن به ایران با تعطیلی بانک ملی در عراق به باد رفت
آمریکا در شرایطی هر چند ماه یکبار تلاش دارد تا فشار مضاعفی را بر سیستم بانکی تحریم شده ایران وارد آورد که این بار سناریوها را برای بازار عراق به عنوان یکی از شرکای اصلی تجاری ایران تنظیم کرده؛ هر چند که سمبه این تصمیمات بر تجارت ایران و عراق چندان پرزور نبوده و ضربه زدن به تجارت میان دو کشور، رویایی بیش نیست.
به گزارش خبرنگار اقتصاد آنلاین، ایران به دنبال ایجاد کانال‌های مالی مختلف بین خود با کشورهای همسایه است؛ آن هم در شرایطی که سیاست دلارزدایی در مبادلات تجاری ایران دنبال می‌شود، هر چند به یکباره خبر تعطیلی بانک ملی ایران در عراق، اذهان عمومی را درگیر کرد. اقدامی که تصور می‌شد بر مبادلات دو کشور اثرگذار باشد اما فعالان اقتصادی با توجه به ساز و کارهای استفاده شده در مسیر مبادلات بین ایران و عراق، تعطیلی این بانک در شرایط کنونی را با اما و اگرهایی بدون تاثیر توصیف می‌کنند.
مهدی کرمی پورمقدم، تحلیلگر اقتصادی و مدرس دانشگاه در گفتگو با اقتصاد آنلاین درباره خبر تعطیلی بانک ملی ایران در کشور عراق گفت: به تازگی یک رسانه عراقی به اسم الفرات نیوز خبری را مبنی بر توقف فعالیت بانک ملی ایران در عراق منتشر کرد که طی آن، تصویر یک نامه‌ای منتسب به بانک مرکزی عراق را منتشر کرد که این مقام مسئول طی نامه‌ای به بانک ملی ایران، ابطال مجوز فعالیت این بانک در عراق را ابلاغ کرده است.
وی افزود: از صحت و سقم این خبر اطلاع دقیق، متقن و موثقی در دسترس نیست. اگرچه که خبر خیلی بازنشر شد؛ اما هنوز اطمینان از اینکه این موضوع چقدر صحت دارد و نامه ادعایی مقرون به صحت است، وجود ندارد و در این رابطه با اطمینان نمی‌توان اظهار نظر کرد.
دبیرکل سابق اتاق ایران و عراق گفت: با فرض اینکه حتی این خبر صحت داشته باشد و چنین نامه‌ای ابلاغ شده باشد، هنوز درباره توقف عملی فعالیت بانک ملی در عراق خبری منتشر نشده است. اگر هم ابلاغی شده باشد، ممکن است توقف فعالیت بانک به آینده موکول شود یا بازنگری در این موضوع اتفاق بیفتد.
وی اضافه کرد: البته بر فرض صحت این موضوع، تعطیلی بانک ملی آن‌قدر مسئله مهمی از دید فعالان اقتصادی دو کشور ارزیابی نمی‌شود زیرا مبنای روابط تجاری و نقل و انتقال پول بین فعالان تجاری و تجار دو کشور، مسیر بانکی نیست. مخصوصا بانکی مثل بانک ملی با توجه به تحریم‌ها و مدلی که فعالان اقتصادی بین دو کشور برای نقل و انتقال پول استفاده می‌کنند، اساسا در تبادلات مالی نقشی ایفا نمی‌کرد.
تعطیلی بانک ملی، موج‌سازی بی‌اثر
این تحلیلگر اقتصادی و مدرس دانشگاه گفت: تعطیلی بانک ملی از حیث تبلیغات رسانه‌ای یک بمب خبری بود. موجی ایجاد کرد و خیلی دیده و شنیده شد، اما این مساله در عمل و در کف بازار خیلی اتفاق مهمی رقم نمی‌زند.
وی افزود: با تعطیلی این بانک تحول مهمی رخ نمی‌دهد. تجار همواره از مسیر صرافی‌ها برای نقل و انتقال پول استفاده می‌کردند. سال گذشته تدابیری که مقامات و مسئولان عراقی برای محدود کردن صرافان عراقی در زمینه نقل و انتقال دلار مخصوصا با طرف‌های ایرانی و به‌طور کلی محدودیت در زمینه تبادل دلار اعمال کردند، بسیار موثرتر بود و شوکی برای تجار ایرانی بود.
کرمی پورمقدم بیان کرد: در آن مقطع خیلی با مشکلات مواجه شدیم. تجار به ما مراجعه می‌کردند و مشکلاتشان را مطرح کرده و از ما و دوستان راهکار می‌پرسیدند تا بتوانند کسب و کار خود را ادامه دهند.
وی با فرض صحت تعطیلی بانک ملی ایران در عراق، ادامه داد: سال گذشته با توجه به فشاری که وزارت خزانه‌داری آمریکا روی بانک مرکزی عراق اعمال کردند، قطعا در آن مقطع تعطیلی بانک ملی در لیست اقدامات فوری قرار می‌گرفت. البته این موضوع مهم و تاثیرگذار نبوده و نیست.
تاثیرگذاری بر افق آینده
به گفته این تحلیلگر اقتصادی و مدرس دانشگاه نمی‌توان توقف فرضی فعالیت بانک‌های ایرانی در عراق را عاری از تاثیر و اهمیت بدانیم.
وی افزود: اگرچه اهمیت عملی این مسئله را اکنون خیلی جدی ارزیابی نمی‌کنم؛ اما در واقع به هر حال هر راه حلی برای ارتقاء سطح مناسبات تجاری بین دو کشور مد نظر مقامات و مسئولان دو کشور بوده و اتاق‌های بازرگانی مشترک و فعالان تجاری دو کشور تلاش داشتند با کمک مسئولان مربوطه در کشورهای خود راه‌هایی را برای ارتقاء سطح مناسبات و مبادلات باز کنند.
کرمی پورمقدم گفت: بانک‌ها می‌توانند راه‌های نقل و انتقال پول در آینده را تسهیل کنند. طبیعتا حضور بانک ایرانی در عراق و حضور بانک‌های عراقی در ایران، می‌تواند زیرساختی را برای اینکه در آینده بتوان چنین برنامه‌هایی را پیاده کرد، فراهم کنند.
وی یادآور شد: اگرچه سال‌هاست بانک ملی ایران در عراق حضور دارد اما قدم‌های جدی و اساسی در راه حضور جدی و فعال بانک ملی برداشته نشد.
این تحلیلگر اقتصادی و مدرس دانشگاه بیان کرد: اگر فرضا در آینده قرار بود که کاری یا اتفاقی بیفتد، پیش نیازش می‌توانست حضور بانک‌های دو کشور در خاک یکدیگر باشد. توقف فعالیت بانک‌ها در خاک کشور دیگر را می‌توان به نحوی سخت‌تر کردن حصول به راه حل در آینده به حساب آورد. این مسایل برد رسانه‌ای خود را دارد و نشر این اخبار تاثیر روانی خود را خواهد داشت و عاری از تاثیر نیست. در واقع در افق بلند مدت آینده، می‌تواند شرایط بهبود فضا را دستخوش تاثیر کند.
فعال بودن بانک‌های ایرانی در سایر کشورها
به گفته کرمی پورمقدم، بانک ملی ایران در امارات و در دیره شعبه دارد. بانک صادرات هم در این کشور شعبه دارد؛ اما نقش مفید و موثری برای فعالان اقتصادی که با امارات مبادله تجاری دارند، بازی نمی‌کند.
وی افزود: در این کشور باز هم صرافی‌ها نقش مهمی دارند و تجار از بانک‌های ایرانی برای نگهداری پولشان یا یکسری سرویس‌های اولیه بانکی استفاده می‌کنند.
این تحلیلگر اقتصادی و مدرس دانشگاه افزود: از طرف مقابل شاهد هستیم ایران و روسیه توانستند باب‌های جدیدی را از طریق شعب بانک باز کنند و با همکاری بین دو کشور مسیرهای جدیدی تعریف شد. این نشان می‌دهد که اگر ایران و روسیه توانستند باب‌های جدیدی با همکاری بین دو کشور باز کنند، این روش در صورت مساعدت مقامات دو کشور قابل تعمیم به دیگر کشورها است.
وی افزود: اکنون بانک ملی در تبادلات پولی بین ایران و هند نقش ایفا می‌کند. مخصوصا این نقش معطوف به صادرات سیب از ایران و موز از هند است. فلذا در آینده می‌توانستیم از حضور بانک ملی ایران در عراق استفاده کنیم و اگر این بانک تعطیل شود، خدشه به افق مثبتی است که می‌توان در آینده ترسیم کرد.
حجم بالای تجارت غیر رسمی
کرمی پورمقدم درباره حجم مبادلات بین ایران و عراق و امکان توسعه مراوادات گفت: اکنون حجم تجارت بین ایران و عراق حدود ۱۰ میلیارد دلار است. بیش از نصف این عدد یا حداقل نیمی از آن یعنی پنج تا ۶ میلیارد لار مربوط به صادرات برق و گاز به کشور عراق است که نوعی صادرات دولتی و حاکمیتی است و به مفهوم فعال کردن فضای تجاری بین دو کشور از طریق صادرات کالا نیست.
وی اضافه کرد: اگر از این میزان صرفه نظر کنیم، صادرات کالایی ایران و عراق پنج میلیارد دلار برآورد می‌شود که رقم مطلوبی نیست. من در سال ۹۵ که دبیر کل اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق بودم، صحبت از ۲۰ میلیارد دلار سطح تبادلات تجاری بین دو کشور بود که باید به این عدد می‌رسیدیم. تبادلات عملی در آن مقطع هم در همین حدود بود و تاکنون تحولی در مبادلات کشور ایجاد نشده است. البته با توجه به تنگناهایی که این تحریم‌ها برای ایران ایجاد کرده است، همین میزان صادرات هم یک راه تنفسی است که ارز وارد کشور شود.
این تحلیلگر اقتصادی و مدرس دانشگاه اعداد مطرح شده درباره واردات از عراق را متناقض توصیف کرد و افزود: طرف ایرانی حجم واردات کالا از عراق را حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ میلیون دلار اعلام می‌کند اما طرف عراقی رقم بسیار بالاتری را مطرح می‌کند و برخی مدعی هستند که حجم واردات از عراق تا ۱۰ میلیارد دلار هم می‌رسد.
وی اضافه کرد: منتهی گروهی معتقدند که این حجم معطوف به صادرات مجدد کالاهایی است که از کشورهای مختلف از طریق عراق به ایران می‌آید. انصافا هم حجم واردات لوازم خانگی که از اقلیم کردستان عراق انجام می‌شود و بانه را تبدیل به یکی از مشهورترین نقاط تجاری ایران کرده است، باعث می‌شود که این‌گونه استنباط کنیم که آمارهای طرف‌های عراقی خیلی بی راه نیست.
کرمی پورمقدم بیان کرد: حتما اعداد واردات از طرق غیر رسمی وجود دارد ولی آمارهای رسمی گمرکی اعلام شده بسیار اعداد ناچیزی است.
خبر تعطیلی بانک مربوط به یکسال قبل بود!
یحیی آل اسحاق رئیس اتاق بازرگانی ایران و عراق نیز در گفتگو با خبرنگار اقتصاد آنلاین درباره تعطیلی بانک ملی ایران در عراق یادآور شد: این موضوع مربوط به حال حاضر نیست و مربوط به یکسال قبل است. از مدت‌ها قبل این بانک اتوماتیک وار به دلیل عدم فعالیت تعطیل بود و به همین خاطر دولت عراق آن را تعطیل کرد.
وی افزود: تعطیلی این بانک روی روابط تجاری ما اثر منفی نمی‌گذارد. اخیرا یک عده‌ای که دنبال این هستند با استفاده از هر بهانه‌ای نرخ ارز را جابه‌جا کنند، یا از شرایط سوء استفاده کنند، این خبر را منتشر کرده‌اند. مقصودشان این است که بحران ایجاد کنند.
رئیس اتاق بازرگانی ایران و عراق گفت: آدم تعجب می‌کند که برای سوء استفاده چنین اقداماتی می‌کنند. از خیلی وقت قبل بانک ملی تعطیل بوده و در حال تسویه بود که اکنون این تسویه انجام شده است.
وی اضافه کرد: روابط تجاری ایران و عراق رو به رشد است. یک ماه قبل که حدود ۳۰ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد داشتیم. آمارهای صادرات دو ماه گذشته در محاسبات نیامده است به همین دلیل نسبتا حجم تبادلات در این دو ماهه کم شده است ولی جبران می‌شود.
آل اسحاق بیان کرد: این افت تبادلات مربوط به عدم حسابرسی حساب‌ها است. در حال حاضر در پشت مرزها با توجه به تعداد کامیون‌ها و مقدار بارهایی که رفته است، رشد صادرات را نشان می‌دهد و امیدواریم در پایان سال، تبادلات تجاری ما به رقم ۱۰ تا ۱۱ میلیارد دلار برسد.
وی درباره اثر فعالیت بانک‌های ایرانی برای تبادلات مالی بین دو کشور، یادآور شد: باید اقتضائات و گردش کار را دید. فعالیت در یک کشور باید برای بانک صرفه اقتصادی داشته باشد و برای فعالیت بانک هزینه‌ها را بررسی کرد. ما در حال حاضر برای تبادلات تجاری مشکلی نداریم. در مراوادات مشکل خاصی نیست و مسیری که چند سال است با بانک یا بدون بانک ادامه داده‌ایم، ادامه دارد و کار خود را انجام می‌دهیم.
