تثبیت نرخ ارز، خوب یا بد؟

به گزارش اقتصاد آنلاین، تثبیت نرخ ارز خوب است یا بد؟ این موضوع مناظره امروز صادق الحسینی و حسنخانی، در برنامه «بالاتر» بود. الحسینی به عنوان مخالف تثبیت دستوری نرخ ارز و حسنخانی نیز به عنوان موافق این سیاست، در برنامه حضور یافتند. در ادامه مشروح گفت‌وگو را خواهید خواند. 

مُسکنی به نام نفت!
صادق الحسینی با بیان اینکه، نرخ ارز نرخی حاصل عوامل بنیادین اقتصاد است، گفت: شما نمیتوانید نرخ ارز را دستوری تعیین بکنید ‌و اگر کسی تصور کند نرخ ارز را میتواند دستوری تعیین کند، مثل کسی است که فرزندش تب دارد و برای پایین نگه داشتن تب، کنار دماسنج یخ میگذارد. 
او ادامه داد: وقتی ما بفهمیم نرخ ارز حاصل تعادل اقتصاد است به سراغ قیمتگذاری نمیرویم. باید نرخ بهره را بالا ببریم. انتظارات را اصلاح کنیم و… در اقتصاد ایران متاسفانه از سال ۵۷، مدام به دنبال این بودیم که هرجا که میتوانیم نرخ را پایین نگه داریم چون فکر میکردیم فضیلت است. 
این اقتصاددان تاکید کرد: محل بحث این است که ایا میخواهیم ریشه‌ای عفونت را درمان کنیم یا با مسکن، تب بدن بچه را برای کوتاه مدت طور دیگری نشان دهیم. آن هم برای مسایل سیاسی؛ برای مثال، نزدیک انتخابات است؛ نرخ ارز را کنترل می‌کنند. ثبات نرخ تا جایی ممکن است که منابع ارزی داریم. در ایران اشتباه تثبیت نرخ ارز میتواند سالیان سال ادامه یابد؛ زیرا مسکنی مثل درآمد نفتی داریم.

تاکیدم سیاستگذاری است نه متون آکادمیک
حسنخانی در ادامه گفت: من روی سیاستگذاری تاکید دارم، ما نمیتوانیم به صورت آکادمیک صحبت کنیم. اگر بخواهیم به این سوال پاسخ دهیم که نرخ دستوری باشد یا نه، باید عواملی را مورد بررسی قرار دهیم. از ۴۳ سیاستی که تاکنون ابلاغ شده، قریب به ۳۲۰ بند اقتصادی است و از این ۳۲۰ بند ۲۶ مورد مستقیم و غیرمستقیم به حوزه ارز مربوط و ۳۲ حکم از آن در میاید. دایما در آن ثبات بخشی صحبت شده است.
او افزود: مساله دیگر بند ت ماده ۲۰ قانون احکام دایمی است. اقتصاد ایران امروز ۸۰درصد وارداتش، کالاهای کم کشش و صادراتش هم به همین شکل است. ما مواد خام و نیمه خام صادر میکنیم. 
حسنخانی توضیح داد: فهم غلطی رخ داده که میگویند باید نرخ ارز متناسب با تورم ایران و امریکا تعدیل شود. این مساله در هیچ کتابی نیامده است. اصلا در متون علمی اقتصادی این موضوع نیامده است. مساله دیگر، بحث تبیین مدل‌های بحران ارزی است. ما سه مدل بحران ارزی داریم. موضوع دیگر بحران کشورهای اروپایی است. انگلیس در سال ۱۹۹۲ با بحران پوند مواجه شد. حملات سفته بازانه ناشی از تردید در حفظ یا افزایش نرخ بهره دلیل آن عنوان میشود. 

نرخ ارز، نرخ رنج مردم است
صادق الحسینی گفت: قانون چرا؟ نرخ ارز نرخ رنج مردم است؛ اینکه چطور تعیین شود و مشخص شود در اقتصاد، بحث مهمی است. اگر درک کنیم نرخ ارز محصول سه بازار است به سراغ نرخ دستوری نمیرویم.  نرخ ارز در ایران چطور تعیین شده است؟ فضای پس ‌بعد انقلاب را مرور کنیم؛ بر مبنای چه تئوری، نرخ ارز در ایران شکل گرفت؟ ایا تئوری کار میکرده یا نه؟ما دو نوع تعیین نرخ ارز داریم. این مساله در دنیا حل و فصل شده است. اما در ایران هنوز رویش بحث میکنیم. 

او ادامه داد: از سال ۵۷ تا امروز ما نرخ را سرکوب کردیم. ایا میدانید در دهه ۸۰ چقدر مداخله شده تا ارز ۸۰۰ تا ۹۰۰ تومان باشد. میدانید طرح راه ابریشم نوین چین که ۲۰۰۸ شروع شده، کل خرجی که برایش شده و کل دنیا را نرسانده است، کلا ۲۴۰میلیارد دلار بوده است. مداخله ارزی ما در اقتصاد ایران ۲۴۹ میلیارد دلار بوده است.  چین با آن ابهت برای این طرح ۲۴۰ میلیارد دلار خرج کرد ما برای ثبات نرخ ارز با سیاستگذاری غلط، ۲۴۹میلیارد دلار خرج کردیم. 

باید شرایط تحریمی ایران را مورد توجه قرار دهیم
حسنخانی گفت: مساله تحریم باید مورد توجه قرار گیرد. ایران کشور خاصی است و در دوره ترامپ تحریم‌های زیادی علیه ایران اعمال شد. نباید تشبیه کنیم. تب و عفونت را کنار بگذارید؛ باید ادبیات وزین داشته باشیم. ما که نمیخواهیم پا در کفش پزشکان کنیم. مساله سیاستگذاری ارزی کشور با تب و بچه و عفونت متفاوت است و لزومی ندارد در موردش صحبت کنیم. 
ما دو نوع تثبیت داریم؛ یک نوع براساس قدرت بانک مرکزی است. عربستان و امارات می‌توانند تثبیت میکنند. ربطی به تورم و… هم ندارد. 
الحسینی: ربطی به تورم ندارد؟
حسنخانی: چرا دارد؛ تثبیت دیگر، ناشی از اضطرار است. اقای الحسینی میگوید نرخ ارز حاصل تعادل سه بازار است. ما شرایط عدم تعادل هم دارد. اقتصادها قسم حضرت عباس نخوردند که در تعادل باشند. وقتی تحریم داریم در شوک تحریم، شوک سمت عرضه داریم. سیاستگذار چه کند؟ 
الحسینی گفت:  ایشان گفتند ۱۶۰کشور نرخ ارز پگ دارند؛ یعنی آن را به دلار امریکا قفل میکنند. ما در اقتصاد چیژی به نام سه گانه ناممکن داریم. یعنی وقتی حساب سرمایه باز است نمیتوانید نرخ بهره و ارز را تثبیت و سیاست نرخ ارزی و بهره‌ای مستقل داشته باشید. یکی را میتوانید. کشورهایی که به دلار پگ شدند، سیاست پولی مستقل ندارند. مثلا امارات، وقتی ۵صدم نرخ بهره را فدرال رزرو بالا میبرد، همان ساعت نرخ بهره را در خصوص خود اعمال میکند.  مگر میشود تورم ربطی به نرخ ارز نداشته باشد؟ افرادی که این حرف‌ها را میزنند میخواهند اقتصاد را دلاریزه کنند. 

امارات و عربستان با توریسم و… مشکل بقیه صنایع را جبران میکنند. کشور با تورم بالا نمیتواند سیاست تثبیت را اجرا کند. سیاست تثبیت که همیشه دولت‌های ایرانی خواستند بکنند، چرا نشد؟ یک سال اشتباه کن دو سال نه ۵۰سال. وقتی یک سیاست را دوبار کردی و نشد، سال سوم که انجام دادی خائنی و به مردم خیانت میکنید. من سال ۹۶ وقتی ارز ۲۹۰۰ بود نوشتم نرخ ارز ۶۲۰۰ تومان است. و گفتم نرخ جهش میکند. چه شد؟ تا اخر ۹۶ لا ۱۸میلیارد دلار ارزپاشی ارز را روی ۳هژار تومان ثابت مگه داشتند و فروردین ارز شد ۶هزار تومان و تا مرداد به ۱۸هزار تومان هم رسید. 

حسنخانی گفت: مساله ارز بسیار پیچیده است و ساده نیست؛ اینکه میگویند باید با سیاست پولی به نرخ ارز ثبات دهیم، اشتباه است. سیاست پولی سیاست تقاضا است. وقتی شوک عرضه دارید با سیاست تقاضا نمیتوان پاسخ داد. برخی مدل‌ها اسباب بازی هستند. شما روی کدام مدل صحبت کردید که این حرف‌ها را میزنید. 
من موافق سیاست تثبیت نرخ ارز نیستم، در کشوری که سیاست تثبیت بنابه اضطرار ایجاد شود و سیاستگذاری شود، سیاست تثبیت مثل یک بمب ساعتی است. مثل یک بمب ساعتی زماندار. شما طوری حرف میزنید که انگار قبل ۵۷ ایران گل و بلبل بود و بعدش همه چیز خراب شد. تثبیت یعنی یک نرخ را بگذار وسط و بقیه نرخ تا را غیررسمی کنی. ما سیاست لنگر داریم. برای اینکه شوک جذب اقتصاد و کنترل شود و بعد به فکر چاره بیافتم. وقتی رییس بانک مرکزی میگوید ارز از امروز ۲۸هزار و ۵۰۰، به این معنا نیست که دلار ۲۸هزار و ۶۰۰ تومان. وقتی میگوییم تثبیت نباید دچار اشتباه لفظی شویم. 

مجری؛ فرزین میگوید تثبیت.
حسنخانی؛ اشتباه میکند. اگر اسمش این است پس اشتباه است. 

الحسینی: اقتصاد که بازی نیست. اقای فرزین سیاست تثبیت را جلو میبرد و این اشتباه است. ما سیاستگذار نیستیم؛ ما سیاستگذار نیستیم. نفت برای ما سیاستگذاری میکند. در روسیه سیاست پولی فعال اتخاذ شد. ما چه کردیم؟ ما نرخ بهره را ثابت نگه داشتیم. از سوی دیگر کسری بودجه ساختاری ۱۴۰۲، هزار میلیارد تومان است. یک سوم بودجه کسری است. روسیه اجازه داد نرخ ارز نوسان کرد. نرخ ارز رفت بالا و اتفاقی که افتاد اعجاب انگیز است. آنها منابع ارزی خود را به تاراج ندادند. 

حسنخانی: روسیه حداقل ۱۴اقدام انجام داد. حدود ۶۰ روز بعد از وقوع حمله نرخ برابر را به قبل برگرداند. نزدیک به یک سوم جی دی پی خود ذخایر ارزی و طلا داشت. روسیه تحریم ثانویه نبود. با ایران فرق دارد. من هم موافقم ارزپاشی بی هدف را قبول نداریم. دولت ها نمیتوانند با ناز و ادا کشور اداره کنند. دولت‌ها معمولا حکمرانی میکنند که یا دستوری است یا مکانیژم. من مخالفم که همه چیز را به بازار بسپاریم. شما باید طراحی مکانیزمی کنیم که حداکثری جذب شوک کند. 
الحسینی: دلیل تورم در ایران کسری بودجه است. 
حسنخانی: تورم چند بعدی است و تنها کسری بودجه دلیل آن نیست. 
الحسینی: ارز نباید لنگر شود. این عین دلاریزه کردن اقتصاد است؛ بنیان این تئوری از اساس بر آب است.