چرایی عدم اثرگذاری بحران دریای سرخ بر بازارهای انرژی/ آیا قیمت نفت آبستن تحولات بزرگ است؟
در گذشته، هر گونه گمانه‌زنی مبنی بر درگیری در خاورمیانه باعث افزایش قیمت نفت می‌شد؛ اما به نظر می‌رسد که چنین روندی به گذشته مربوط است و اکنون که جنگ بین اسرائیل و حماس در حال گسترش است، تانکرها و کشتی‌های کانتینری دریای سرخ را ترک می‌کنند و با این حال، با وجود یک اختلال واقعی در عرضه در ایالات متحده، قیمت نفت به جایی رسیده است که یک ماه پیش بود.
اقتصادآنلاین - آرش نصیری: موج حملات یک ماهه حوثی‌های یمن به کشتی‌ها در دریای سرخ، شرکت‌های کشتیرانی را به وحشت انداخته و باعث شده کشتی‌ها مسیر خود را از منطقه خطر منحرف کنند، حتی در حالی که نیروهای دریایی ایالات متحده و بریتانیا به حملات تلافی‌جویانه علیه حوثی‌ها ادامه می‌دهند؛ هر چند کاری که حملات بی امان و فزاینده انجام نداده‌اند، این است که چندان منجر به به هم ریختگی بازارهای انرژی نشده‌اند.
در واقع، درست در جایی که حدود ۱۲ درصد از ترانزیت عرضه نفت از طریق دریا در جهان را تشکیل می‌دهد این ثبات بازار انرژی شگفت‌آور است و پس از بیش از یک ماه حملات مداوم راکتی و موشکی به انواع کشتی‌های تجاری در دریای سرخ که بخشی از کمپین حوثی‌ها برای مجازات اسرائیل برای تهاجم به نوار غزه است، قیمت نفت خام برنت لندن با حدود ۷۸ دلار در هر بشکه کمتر از آنچه در اوایل دسامبر بود را به خود دید. قیمت بنچمارک آمریکا از اواخر نوامبر به سختی تغییر کرده است و در حدود ۷۳ دلار در هر بشکه باقی مانده است.
اما علت عدم واکنش بازارهای انرژی چیست؟ به نظر می‌رسد دلایل زیادی وجود دارد و عوامل بنیادی بازار نفت بسیاری از واکنش‌ها را توضیح می‌دهند. مورد اول نکته‌ای است که فارن پالیسی در گزارش اخیر خود اشاره کرده است. باب المندب که حوثی‌ها آن را غیرقابل عبور می‌کنند با تنگه هرمز یکسان نیست: اولی مسیری مناسب برای سوئز و اروپا است، اما جایگزین‌هایی دارد، در حالی که دومی به خودی خود منبع و مجرای حیاتی نفت است.
مورد دیگر علت عدم واکنش آنطور که جان کمپ از رویترز در ستون اخیر خود نوشت این است که همه انتظار دارند تقاضا برای نفت در سال جاری تقریباً به همان میزان تولید در ایالات متحده، برزیل و گویان افزایش یابد و به همین دلیل است که قیمت نفت حتی در مواجهه با اختلالات عمده عرضه و یک اختلال واقعی افزایش نمی‌یابد.
مثلاً این هفته شاهد کاهش تولید نفت خام در داکوتای شمالی بین ۶۵۰۰۰۰ تا ۷۰۰۰۰۰ بشکه در روز بودیم که مقدار قابل توجهی از تولید روزانه است. اما به نظر می‌رسد که این کاهش هیچ تاثیری بر قیمت بین المللی نفت نداشته است. زیرا همه انتظار دارند به محض پایان یافتن آخرین موج سرما، این تولید به مسیر خود بازگردد.
در واقع این اتفاقی بی‌سابقه نیست. یک سال پیش، با شدت گرفتن جنگ روسیه و اوکراین، کاهش تولید اوپک و نفت روسیه تحت تحریم، جهان انتظار داشت که بازار نفت نسبتاً محدودتری داشته باشد، به این معنی که عرضه ممکن است برای همگام شدن با تقاضا به سختی تحت فشار قرار گیرد. در عوض، شاهد رکوردشکنی تولید نفت از کشورهایی مانند ایالات متحده، برزیل، کانادا و گویان کوچک بود. حتی ایران که هنوز تحت تحریم‌های آمریکا کار می‌کند، نیم میلیون بشکه در روز به تولید جهانی اضافه می‌کند.
در عین حال، تقاضای جهانی برای نفت خام به اندازه‌ای که انتظار می‌رفت افزایش نیافته است، به ویژه در اواخر سال ۲۰۲۳. یک دلیل اساسی دیگر این است عطش چین برای نفت پس از همه‌گیری اواخر سال از بین رفت و رشد تقاضای جهانی به شدت کاهش یافت. آژانس بین‌المللی انرژی، در آخرین چشم‌انداز بازار نفت خود انتظار دارد این روند ادامه یابد؛ چرا که مشکلات اقتصادی چین از یک سو و سیاست این کشور برای گذار از سوخت‌های فسیلی و حمایت از رواج خودروهای برقی که در سطح گسترده‌ای در حال اجرا است به کاهش تقاضای نفت از سوی این کشور حتی بیش از آنچه در سال ۲۰۲۳ رخ داد دامن می‌زند، حتی اگر نرخ رشد اقتصادی چین برای سه ماهه چهارم رقم ۵.۲ درصد را نشان دهد.
قیمت نفت حتی در شرایطی که کشتی‌های کانتینری و تانکرها دریای سرخ و کانال سوئز را با مسیر بسیار طولانی‌تری در اطراف آفریقا و دماغه امید نیک تعویض می‌کنند، افزایش نمی‌یابد. این سوآپ باید قیمت نفت را بالاتر می‌برد؛ زیرا به ناچار منجر به افزایش تقاضای سوخت می‌شود. با این حال، ظاهراً هیچ‌کس به این موضوع فکر نمی‌کند و بر تقاضای چین و عرضه ایالات متحده متمرکز می‌ماند و این حقیقت که تنگۀ هرمز قرار نیست بسته شود.
در همین راستا کوین بوک، مدیر عامل یک شرکت مشاوره انرژی در واشنگتن، گفت: «این‌ها تهدیدی برای حمل و نقل منطقه است، نه برای تولید. در حالی که برخی از شرکت‌های انرژی، مانند شل و بی‌پی، مسیر نفتکش‌های خود را تغییر داده‌اند تا از دریای سرخ اجتناب کنند، این فقط به زمان و هزینه سفر اضافه می‌کند - نفت را از بازار خارج نمی‌کند.»
بوک گفت: «تاخیر در تحویل با از دست دادن آن انرژی متفاوت است.» در همین حال، مدیران ارشد شورون با ابراز تعجب از اینکه وست تگزاس اینترمدیت با قیمت بالاتر معامله نمی‌شود، گفتند: «خطرات در دریای سرخ بسیار واقعی هستند». احتمالا آنها تنها کسانی نیستند که شگفت‌زده شده‌اند.
مایک ویرث این هفته به سی‌ان‌بی‌سی گفت: «بسیاری از نفت جهان در آن منطقه جریان می‌یابد که در آن منطقه قطع می‌شد، فکر می‌کنم شما می‌توانید شاهد تغییر خیلی سریع اوضاع باشید.»
با این حال به نظر می‌رسد که اکثر بازیگران بازار نفت این ریسک را نسبتاً بعید می‌دانند یا آنطور که کمپ در رویترز اشاره کرده از شروع فاجعه‌سازی در مورد قیمت‌ها خودداری می‌کنند؛ به این دلیل که احتمال وقوع یک اختلال عمده در عرضه در خاورمیانه در واقع کم است و عرضه پشتیبان از خود اوپک وجود دارد.
بحث ظرفیت اضافی اوپک در میان تحلیلگران محبوب است. در واقع، اوپک و شرکای او از اوپک پلاس، مجموعا ظرفیت اضافی بیش از ۴ میلیون بشکه در روز دارند. با این حال، این حداقل اهمیتی ندارد، مگر اینکه این کشورهای تولید کننده تصمیم به استفاده از آن داشته باشند. در حال حاضر، آنها دقیقا برعکس عمل می‌کنند. آنها به طور موثر ظرفیت اضافی خود را با کاهش تولید واقعی افزایش می‌دهند. و تا زمانی که قیمت‌ها افزایش پیدا نکند، تغییر مسیر نخواهند داد، که تنها در صورت بروز اختلال در عرضه، این کار را انجام می‌دهند.
اما اوضاع همچنان ممکن است در منطقه بدتر شود، به‌ویژه با توجه به تلاش‌های مداوم دولت بایدن برای حمله به مواضع حوثی‌ها که چشم‌انداز حملات مستقیم به نفت‌کش‌ها و سایر دارایی‌های انرژی را تشدید می‌کند. قیمت‌های انرژی تاکنون از همه چیز چشم‌پوشی کرده‌اند، اما همه چیز می‌تواند تغییر کند، به‌ویژه اگر ایران تلاش‌های خود را برای رویارویی با ائتلاف آمریکایی که در واقع در حمایت از اسرائیل شکل گرفته افزایش دهد.
بوک گفت: «من می‌گویم که خطر سرایت و آتش‌سوزی نادیده گرفته شده است. اگر به نقطه‌ای برسیم که تشدید به یک ریسک تولید تبدیل شود و این کاملاً امکان‌پذیر است، می‌توانیم شاهد افزایش قیمت باشیم.»
