فروش گندم شرکت بازرگانی دولتی بیشتر شد/ طرح هوشمندسازی زنجیره گندم کجا توانست منجر به کاهش فروش شود؟
اجرای طرح هوشمندسازی زنجیره گندم اگرچه در صرفه‌جویی مصرف آرد و گندم موثر بوده، اما آمارهای فروش گندم از سوی شرکت بازرگانی دولتی نشان می‌دهند فروش کل گندم نه تنها کاهش نیافته؛ بلکه بیشتر نیز شده و در عین حال، میزان کاهش فروش گندم‌های یارانه‌ای نوع یک و دو نیز نمی‌تواند چندان قابل توجه تلقی شود.
به گزارش خبرنگار اقتصاد آنلاین، تغییرات در توزیع گندم و آرد یارانه‌ای و هوشمندسازی زنجیره گندم، موضوعی است که مسئولان از آن به عنوان عاملی برای صرفه‌جویی در مصرف آرد و گندم یاد می‌کنند. طرحی که اگرچه تا همین جای کار هم، اثرات مثبتی را بر زنجیره فروش هدفمند گندم، آرد و نان به جای گذاشته است و راه درازی هم در پیش دارد، اما همچنان برخی از روندهای آن، آمارهای قابل اتکایی را در حوزه کاهش فروش گندم به دست نمی دهد.
همین چند وقت پیش بود که سیداحسان خاندوزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی در حاشیه طرح ملی هوشمندسازی یارانه آرد و نان و در رابطه با صرفه‌جویی انجام شده در مصرف آرد و نان، تاکید کرده بود که مصرف آرد یارانه‌ای در کشور سال ۹۸، حدود ۸.۱ میلیون تن بود که این رقم در سال ۹۹ به ۸.۳ میلیون تن و سال ۱۴۰۰ به ۸.۵ میلیون تن رسید که اگر همین مسیر با رشد ۲.۵ تا ۳ درصدی ادامه می‌یافت، باید سال ۱۴۰۱ به ۸.۸ میلیون تن و امسال به ۹ میلیون تن می‌رسید، اما با هوشمندسازی پیش‌بینی می‌شود تا آخر سال ۱.۵ میلیون تن در مصرف آرد و نان صرفه‌جویی شود. به گفته خاندوزی در سال گذشته ۲۷ هزار میلیارد تومان کاهش هزینه تأمین آرد و نان کشور انجام شد که معادل ۱.۵ میلیون تن آرد است.
خاندوزی همچنین تاکید کرده است که هوشمندسازی زنجیره گندم و آرد با سه گام دنبال شده؛ به نحوی که گام نخست شفاف شدن داده‌های اقتصادی زنجیره گندم و آرد و اشراف اطلاعاتی حاکمیت بر این حوزه، گام دوم هوشمندسازی نحوه حمایت و تخصیص گندم و گام سوم مردمی‌سازی نظارت بر این طرح است؛ بنابراین شفاف شدن، هوشمند شدن و مردمی شدن ۳ گام برای اجرای طرح بود.
گفته های وی در شرایطی است که تا همین جای کار هم، حداقل بسیاری از نانوایی ها آن هم با نظارت مردم، از دستگاههای کارتخوان استفاده می کنند و همین امر، مسیر نسبتا شفافی را در حوزه های خرید نان از سوی مردم پیش رو قرار می دهد؛ هر چند که هنوز بساط نانواهای متخلف هم به صورت کامل برچیده نشده و برخی هم در این میان، روش هایی را به کار می بندند تا آرد را در مسیر اصلی خود استفاده نکرده و با سود بالاتر خارج از شبکه به فروش برسانند.
بررسی آمار فروش گندم از سوی شرکت بازرگانی دولتی ایران در سال جاری و مقایسه آن با سال‌های گذشته، روایتی دیگر از آمارها دارد. مطابق آخرین آمارها، تا پایان آبان‌ماه سال ۱۴۰۲، حدود ۴میلون و ۷۰۰ هزار تن گندم یارانه‌ای نوع یک و یک میلیون و ۶۰۰هزار تن گندم یارانه‌ای نوع دو به فروش رسیده و این در حالی است که در مدت مشابه سال ۱۴۰۱ فروش گندم یارانه‌ای نوع یک، ۴میلیون و ۹۲۱هزار تن و فروش یارانه‌ای نوع دو، یک میلیون و ۷۰۸هزار تن بوده است.
در سال ۱۴۰۰ نیز این ارقام به ترتیب برای گندم یارانه‌ای نوع یک، ۴میلیون و ۹۱۰ و برای نوع دو، یک میلیون و ۹۰۴ هزار تن بوده است. بنابراین هر دو بخش در سال جاری حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰هزار تن کاهش فروش را تجربه کردند که البته به نظر می‌رسد با ارقام اعلام شده از سوی بخش های مختلف، تفاوت چشمگیری دارد.
از سوی دیگر با توجه به اینکه میزان فروش گندم در ماه‌های پایانی سال افزایش می‌یابد ممکن است تا پایان سال میزان فروش به ارقام سال گذشته نزدیک شود؛ اما برای فهم بهتر می‌توان با توجه به میزان فروش گندم یارانه‌ای در ۸ماهه ابتدایی سال، میانگین فروش ماهانه گندم را محاسبه کرد و از این طریق تخمین زد که تا پایان سال دولت چه میزان گندم یارانه‌ای خواهد فروخت. میانگین فروش گندم یارانه‌ای نوع یک در ۸ ماهه ابتدایی سال جاری، ماهانه ۵۹۸ هزار تن بوده است؛ با این حساب پیش‌بینی می‌شود که میزان فروش این نوع گندم تا پایان سال به ۷میلیون تن برسد.
در گندم یارانه‌ای نوع دو نیز، میانگین فروش ماهانه تا آبان‌ماه سال جاری ۲۰۰ هزار تن بوده است که اگر تا پایان سال میزان فروش همین گونه باشد، کل فروش این نوع گندم به ۲میلیون و ۴۰۰هزار تن خواهد رسید. هر چند این اعداد نسبت به فروش سال‌های گذشته کمتر است اما باز هم نمی‌توان آن را کاهش چشمگیری تلقی کرد. مساله دیگری که باید به آن توجه کرد، افزایش میزان فروش گندم صنف و صنعت است که با وجود قطع یارانه باز هم افزایش یافته است. بر این اساس میانگین فروش گندم صنف و صنعت تا آبان‌ماه سال جاری، ۹۶۱هزار تن بوده است؛ در حالیکه در مدت مشابه سال ۱۴۰۰ و سال ۱۴۰۱ به ترتیب ۸۳۴ هزار تن و ۴۳۲ هزار تن گندم به این بخش فروخته شده است.
یک نکته مهم دیگر که بررسی‌ها آن را نشان می‌دهد افزایش فروش کل گندم شرکت بازرگانی دولتی در ۸ماهه ابتدایی سال جاری نسبت به مدت مشابه دو سال گذشته است. به این ترتیب تا آبان‌ماه سال ۱۴۰۲، در مجموع ۷ میلیون و ۵۴۷ هزار تن گندم به فروش رسیده است. در مدت مشابه سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ میزان فروش گندم ۷میلیون و ۲۰۷ هزار تن و ۶ میلیون و ۸۱۵ هزار تن بوده است.
اگر بار دیگر با استفاده از میانگین فروش کل گندم در ۸ ماهه ابتدایی سال جاری، میزان فروش تا پایان سال را تخمین بزنیم؛ می‌توان پیش بینی کرد که تا پایان سال میزان کل فروش گندم توسط شرکت بازرگانی دولتی به ۱۱ میلیون و ۳۲۰ هزار تن برسد؛ این در حالی است که فروش کل گندم در سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱، به ترتیب ۱۰میلیون و ۳۷۷هزار تن و ۱۱میلیون و ۷۶هزار تن بوده است.
از مجموع این آمار و ارقام می‌توان نتیجه گرفت که آنچه که از آن به عنوان صرفه‌جویی در فروش گندم و به تبع آن مصرف آرد یاد می‌شود؛ در فروش گندم یارانه‌ای بسیار اندک بوده و در سایر بخش‌ها مانند فروش صنف و صنعت و یا فروش کل گندم عملا اتفاق نیفتاده است.
در چنین شرایطی به نظر می‌رسد اجرای طرح هوشمندسازی چندان موفق نبوده و تنها هزینه اجرایی اضافی را به دولت تحمیل کرده است.
