تامین نهاده دامی چالش روزمره تولید کنندگان گلستانی /محصول جایگزین نیازمند خرید تضمینی

اقتصاد آنلاین- مهین نورافروز؛ وابستگی ۸۰ درصدی کشور به واردات نهاده های دامی هر گونه اختلال در تامین و توزیع این نهاده ها، تولید محصولاتی از جمله مرغ، تخم مرغ، شیر و گوشت قرمز را با چالش های متعددی مواجه کرده است.

کارشناسان معتقدند عدم تخصیص و تامین ارز، ناکارآمدی سیستم توزیع و سیاست‌گذاری دستوری در زمینه قیمت‌ اصلی‌ترین چالش‌ها در مسیر تامین نهاده‌ها است.

به گفته فعالان اقتصادی اختلالات ایجادشده در بازار و نوسانات قیمتی محصولات پروتئینی در ماه‌های اخیر به دلیل استمرار وضعیت نابسامان تامین و توزیع نهاده‌های دامی است.

از سوی دیگر میزان نهاده‌هایی که در سامانه بازارگاه عرضه می‌شود تنها حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد خوراک مورد نیاز تولیدکنندگان کشور را تامین می‌کند و پاسخگوی نیاز تولیدکنندگان نیست. ضمن اینکه ایراداتی بر نحوه توزیع همین میزان نهاده‌ در سامانه بازارگاه وارد است که حاکی از عدم شفافیت در برخی جنبه‌ها است.

باتوجه به اینکه گلستان جزو دومین استان تولیدکننده مرغ و تخم مرغ در کشور به‌شمار می‌رود، نیازمندی بیشتری برای تامین نهاده های خوراکی دارد.

بر اساس آمارهای موجود ، گلستان با دارابودن ۳۴۹ واحد مرغداری گوشتی نیاز مصرفی ۱۴ استان کشور را تامین میکند که این تعداد واحدهای تولیدی نیازمند خوراک روزانه برای تامین عذای جوجه ها و مرغ ها هستند.

کمبود تأمین نهاده‌های دامی و گرانی قیمت‌ از یک سو، حضور پررنگ دلالان و واسطه ها، سیستم دلالی نظام توزیع از سوی دیگر، عرصه را برای تولیدکنندگان در گلستان تنگ کرده است.

از سوی دیگر قیمت‌های دستوری و کمبود نهاده‌ها دست به دست هم داده تا تولیدکننده رغبتی به تولید نداشته باشد، یا اگر تولید می‌کند با ظرفیت خیلی کم، چون اگر متضرر شود ، ضررهایش هنگفت است.

سیاست ها زمانی قابل اجراست که سرمایه گذاری انحصاری باشد

عضو هیات مدیره اتحادیه کارخانجات خوراک دام طیور آبزیان کشور ازکمبود کنجاله سویا برای تولید نهاده های طیور انتقاد کرد وگفت: در صورت تداوم این شرایط واحدهای تولیدی گلستان تعطیل می شوند.

رضا افتخارالدین با انتقاد از سیاست های دستوری دولت در رابطه با قیمت گذاری ها، بیان کرد: این سیاست زمانی قابل اجراست که سرمایه گذاری انحصاری باشد اما در جایی که رقابت در تولید مطرح است و ظرفیت تولید کشور بیش از نیاز مصرف داخل است دلیلی به اجرای سیاست قیمتگذاری دستوری نیست.

وی ادامه داد: کل مصرف کشور در بهترین حالت سالانه دو میلیون و ۷۰۰ هزار تن است درحالیکه ظرفیت تولید صنایع طیور کشور، سه میلیون ۵۰۰ هزار تن است که این یعنی ۳۰ درصد بیش از نیاز کشور امکان تولید است.

افتخارالدین از فقدان کنجاله سویا برای تولید نهاده های طیور در کارخانه های استان انتقاد کرد و گفت: همین سیاست های نادرست باعث شده تا ظرف مدت کوتاهی ۲۰ کارخانه خوراک دام استان تعطیل شوند.

وی با بیان اینکه در هرکارخانه خوراک طیور به صورت میانگین ۶۰ نفر مشغول به کار هستند، افزود: با تداوم این فرایند و نبود مواد اولیه برای تولید خوراک طیور امکان تعطیلی سایر واحدهای تولیدی است.

افتخارالدین افزود: از ادامه برخی تصمیمات اینگونه برداشت می شود که عده ای تلاش برای حذف این صنعت در کشور دارند تا پس از آن به راحتی امکان واردات مرغ داشته باشند.

از سوی دیگر چندی پیش تعدادی از دامداران شهر قرق در استان گلستان به دلیل گرانی و کمبود نهاده دامی، دام‌های مولد خود را برای کشتار به فروش رساندند.

افزایش قیمت ها در پی افزایش نهاده ها

معاون بهبود تولیدات دامی در سازمان جهاد کشاورزی گلستان گفت: هدفمند سازی یارانه‌ها به افزایش هزینه تولید در بخش نهاده‌های دامی منجر شد و شاهد ۶ برابری افزایش هزینه نهاده‌ها بودیم و این در حالی بود که قیمت دام افزایش پیدا نکرد.
خیراندیش افزود: شرکت امور پشتیبانی دام در استان گلستان برای حمایت از دامداران اقدام به خرید ۱۲ هزار راس دام با قیمت مصوب ۸۶ هزار تومان کرد.

وی ادامه داد: گرانی نهاده‌های دامی مشکل تمام دامداران در سطح کشور است و ما پیشنهاد خود را برای صادرات ومشوق‌های صادراتی از زمان آغاز طرح هدفمندی یارانه‌ها به وزارت جهاد کشاورزی ارائه کرده ایم و همچنان این موضوع در حال بررسی است.

خیر اندیش افزود: تعیین خوراک دام بین دو تا سه کیلوگرم برای هر راس دام سبک با هدف تامین مابقی خوراک دام از طریق چرای مراتع تعیین شده است.

به گقته وی برای احیای مراتع در استان با اداره کل منابع طبیعی در استان صحبت‌هایی شده است تا دامداران از ظرفیت مراتع بهره ببرند.

گندم دامی جایگزینی مناسب برای تامین نهاده ها
دبیر انجمن تولیدکنندگان زنجیره‌ای گوشت مرغ کشور نیز در همین رابطه گفت: براساس برنامه تدوین‌شده در بخش بازرگانی وزارت جهادکشاورزی، یکی از اقدامات مهم این وزارتخانه، در دستورکار قرار گرفتن جایگزینی دانه‌های سخت‌تامین‌تر همچون سویا با دیگر نهاده‌های باکیفیتی است که تامین آنها بهتر و راحت‌تر است.

 به‌گفته رضا مبصری با انجام این کار هم روغن تولید می‌شود و هم می‌توان از کنجاله حاصل از آن در صنایع دام و طیور استفاده کرد و استفاده از گندم دامی به‌عنوان یک منبع در دسترس تامین غله با قیمت مناسب‌تر و پروتئین بالاتر نسبت به جو و ذرت یکی از این اقلام است که در دستورکار وزارت جهاد کشاورزی قرار گرفته است.

وی افزود: واردات این محصول می‌تواند ضعف دانه‌های روغنی را حل کند؛ چراکه درنهایت کنجاله آن به‌عنوان منبع پروتئین دام و طیور استفاده می‌شود و زمانی‌که پروتئین بالاتر باشد، مقدار مصرف کنجاله کاهش پیدا می‌کند.
مبصری بیان کرد:  یک مشکل قدیمی این بود که به نحوه خرید گندم توسط GTCشرکت بازرگانی دولتی ایرا بازمی‌گشت و بیم آن می‌رفت که شخصی گندم را وارد کند و پس از مخلوط کردن با جنس دیگر مجدد به GTC به فروش برساند و اکنون این مشکل با تهیه خارج از موقع خرید مرتفع شده است و  قرار است گندم دامی به امنیت غذایی و متنوع‌سازی در کشور کمک کند.
وی در رابطه با اینکه متنوع‌سازی واردات نهاده‌های دامی از دیدگاه بخش خصوصی چقدر با تایید تلاش‌های انجام‌شده در وزارت جهادکشاورزی واقعیت دارد، گفت:  در دسترس بودن، قدرت (توان) خرید مردم و قیمت متناسب با درآمد مردم، پایداری و سلامت غذا چهار ستون اصلی امنیت غذایی هستند و  با متنوع‌سازی این چهار روش در وزارت جهاد کشاورزی تلاش شده به تداوم و اطمینان از داشتن غذا با کیفیت کنونی در سال‌های آتی کمک می شود.

مبصری در ادامه با اشاره به فعال‌سازی بنادر شمال برای متنوع‌سازی مبادی واردات نهاده‌ها از سمت شمال گفت: ‌اکنون از مبادی بنادر نوشهر، امیرآباد، فریدون‌کنار، انزلی، مرز زمینی سرخس و... غله بیشتری عمدتا از کشورهای CIS  مانند روسیه، قزاقستان، قرقیزستان تامین می‌شود.
وی ادامه داد:  انبارهای اصلی غله دنیا در اختیار این سه کشور است و  قزاقستان به عنوان یکی از بزرگ‌ترین تامین‌کنندگان نهاده و غلات در کشور، بعضا شش میلیون تن مازاد صادرات به ازای هر سال دارد.
مبصری افزود: خوشبختانه دو امکان بین ایران و قزاقستان فراهم شده است و بر این اساس تخلیه بار از طریق بندر امیرآباد در مازندران و آکتاو قزاقستان انجام می‌شود و  راه‌آهن قزاقستان معروف به‌KTI  کریدور شمال-جنوب شرق و واقع در شرق خزر ایران است و شرق خزر لنگرگاه ثبات و یک منطقه امن است که از طریق مرز اینچه‌برون که راه‌آهن آن در نزدیکی مرز چین است، پتانسیل  سالانه ۱۲ میلیون تن تبادل از ورودی استان گلستان وجود دارد.
وی افزود: منطقه آزاد اینچه‌برون در استان گلستان تاسیس شده و زیرساخت‌های آن در حال ایجاد است. هیات‌مدیره این منطقه تعیین شده و سازمان منطقه آزاد آن در حال راه‌اندازی است که مجموعه راه‌آهن در آنجا توان جابه‌جایی سالانه حدودا ۱۲ میلیون تن تبادل را دارد که شش میلیون تن آن مربوط به ارسال بار و الباقی مربوط به دریافت بار می‌شود که امیدواریم بتوانیم در قالب منطقه آزاد و بندر خشک بیش از پیش در این منطقه کار کنیم و تامین نهاده را بالا ببریم.
مبصری بیان کرد: برای تحقق این مهم به دنبال دهکده لجستیک و هاب‌غلات و همچنین تامین واگن و شرکت‌های واگن‌سازی هستیم؛ در حالی‌که بنادر نوشهر، انزلی و فریدون نیز در کنار بندر امیرآباد فعالیت می‌کنند اما بندر امیرآباد بسیار قوی عمل می‌کند و فشار غلات در ترخیص در آنجا بیشتر است.

کیفر خواست برای ۴ متمهم پرونده فساد نهاده های دامی در گلستان

سال گذشته نیز در ادامه پیگیری فساد در حوزه نهاده های دامی و دستگیری چندین نفر در این حوزه ، کیفرخواست ۴ متهم پرونده به‌اتهام اخلال در نظام اقتصادی، صادر شد.
رئیس‌کل دادگستری استان گلستان در آن زمان عنوان کرد که بررسی ابعاد گسترده این فساد با یک سال تلاش شبانه‌روزی بازپرس پرونده در شعبه دوم بازپرسی دادسرای مرکز استان انجام شد و به صدور کیفرخواست برای ۲ مدیر بخش خصوصی به‌اتهام مباشرت در اخلال در نظام اقتصادی و برای دو مدیر بخش دولتی به‌اتهام معاونت در اخلال در نظام اقتصادی، انجامید.

به گفته آسیابی، متهمان خوراک دامی که با ارز دولتی برای مصرف دام وارد استان می‌شد، به‌جای توزیع بین دامداران، از طریق سندسازی و صدور فاکتورهای صوری در بازار با قیمت آزاد می‌فروختند و از سوی دیگر بر ‌خلاف دستورالعمل‌های استاندارد با مواد بی‌کیفیت کنسانتره را تولید و روانه بازار می‌کردند.

به گفته رئیس‌کل دادگستری استان گلستان بررسی‌ها نشان می‌دهد مدیران دولتی هم با رعایت نکردن دستورالعمل‌ها بیش از ۸۰ درصد سهمیه نهاده‌های دامی استان را به تعداد محدودی از شرکت‌ها از جمله این شرکت متخلف تحویل داده‌اند در حالی که اسناد و مدارک نشان می‌دهد این شرکت در زمان دریافت نهاده‌ها، دست‌کم ۳۲ پرونده تعزیراتی با موضوع گران‌فروشی، تقلب و عرضه خارج از شبکه نهاده‌ها داشته است.

به گزارش این مدیر ارشد استانی،  این مدیران با وجود اطلاع از تخلف‌های این شرکت، کارشناسان ناظری را که تخلف‌های این شرکت را گزارش کرده بودند، جابه‌جا کردند و  همه این اقدامات در حالی صورت گرفته بود که همان سال، دامداران بارها درباره کمبود خوراک دام و کاهش سهمیه دامداری‌ها در جهاد کشاورزی و استانداری تجمع کرده بودند و خواستار رسیدگی به موضوع کمبود خوراک دام در بازار شده بودند.

کاشت محصول جایگزین نهاده های وارداتی نیازمند خرید تضمینی

ازسوی دیگر تلاش ها برای جایگزینی محصولی جدید به جای نهاده های دامی هنوز جواب مثبتی نداده است و کشاورزان و مراکزی که علاقمند به کشت این نوع محصول هستند ، خواستار کشت به شرط خرید تضمینی هستند .

یک نخبه گلستانی با ارائه طرحی در تولیدی رقم جدید «باقلا» که امکان کشت در بیش از ۱۰ استان وجود دارد، اظهار کرد: چنانچه تنها ۵۰۰ هزار هکتار کشت شود باتوجه به میانگین تولید سه تن در هکتار جلو واردات یک میلیون و ۵۰۰ هزار تن گرفته خواهد شد.

فاطمه شیخ افزود: در حال حاضر از باقلا در جیره جوجه‌های گوشتی در کشورهای اروپایی و کانادا استفاده می‌شود که به عنوان یک منبع جایگزین مورد توجه واقع شده است.

این عضو هیات علمی مرکز تحقیقات  دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی گرگان با بیان اینکه  تولید «باقلا» با تانن کم به کاهش واردات نهاده‌های دامی و کاهش وابستگی کمک شایانی می کند، اظهار کرد: باقلا گیاهی با عملکرد بالا و دامنه سازگاری وسیع بوده که دامنه کشت این گیاه در جهان از حدود ۹ درجه شمالی تا بیش از ۴۰ درجه شمالی و از سواحل تا ارتفاعات ۲ هزار متر از سطح دریا امتداد دارد.

وی  گفت: گیاه باقلا یکی از بهترین گیاهان در جایگزینی کنجاله سویا و دانه ذرت است.

شیخ ادامه داد: یکی از مشکلات مرسوم در ارقام قدیمی باقلا برای تغذیه طیور وجود "تانن" بالا در ترکیب دانه بوده که سبب محدودیت در مصرف آن می‌شود، برای غلبه بر این محدودیت، پس از چندین سال کار پژوهشی، رقم جدید «مهتا» با هدف استفاده در تغذیه دام، طیور و آبزیان، توسط سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی معرفی شد.

شیخ بیان کرد: این رقم به عنوان یک گزینه مناسب در ترکیب جیره غذایی دام، طیور و آبزیان می‌تواند تحول اساسی در مدیریت و اقتصاد صنعت طیور کشور ایفا کند.

این عضو هیات علمی دانشگاه عنوان کرد: می‌توان از دو رقم باقلا (مهتا و شادان) بدون افت عملکرد و اثر سوء، تا ۳۰ درصد در جیره طیور استفاده کرد، علاوه بر این توسعه کشت و تولید این محصول نقش مهمی در تحقق کشاورزی پایدار، کاهش مصرف کودهای شیمیایی، اصلاح ساختمان خاک و شکستن چرخه بیماری‌های غلات دارد.

وی ادامه داد: با توجه به نیاز حدود ‌۷ میلیون تن کنجاله سویا و دانه ذرت، برای کاهش وابستگی و جایگزینی حداقل ۲۰ درصد از نیاز کل کشور با دانه باقلا کم تانن، به ۱/۴ میلیون تن دانه باقلا نیاز خواهد بود که با تحقق استفاده از کل این مقدار، مصرف کنجاله سویا و دانه ذرت به ترتیب در حدود ۸۵۰ هزار تن و ۵۵۰ هزار تن کاهش خواهد یافت که در حال حاضر هسته‌های اولیه بذری این رقم (مهتا) نیز تولید شده است.

شیخ گفت: میزان نهاده‌هایی که برای جیره غذایی دام و طیور و آبزیان در کشور مصرف می‌شود حدود ۷۸ میلیون تن است که از منابع مختلف داخلی و خارجی تامین می‌شود که حدود ۹۰ درصد آن وارداتی است. راهبرد توسعه کشت ذرت و سویا به علت تابستانه بودن و محدودیت منابع آبی دشوار و عملا امکان‌پذیر نیست.

این عضو هیات علمی دانشگاه بیان کرد: اخیرا استفاده از منابع پروتئینی و انرژی جدید که بتوانند جایگزین مناسبی برای کنجاله سویا و دانه ذرت باشد در تمام دنیا مورد توجه قرار گرفته و تلاش‌های زیادی برای کاهش تقاضا برای مصرف کنجاله سویا و دانه ذرت شده است.

وی افزود: دانه این دو رقم باقلا (مهتا و شادان) را بدون افت عملکرد و اثر سوء تا ۳۰ درصد در جیره طیور استفاده کرده و قابلیت انبارداری بیشتر دانه باقلا نسبت به کنجاله سویا و دانه ذرت در بحث امنیت غذایی حائز اهمیت است.

وی افزود: کشت باقلا در ۵۶۰ هزار هکتار مزرعه تولیدی با میانگین‌ تولید دانه ۲ هزار و ۵۰۰ کیلوگرم در هکتار دانه خشک این‌ نیاز را تامین‌ می‌کند و با داشتن ۲۸ هزار و ۸۰۰ تن بذر گواهی شده، نیاز بذری مزارع تولید دانه باقلا کشور تامین خواهد شد.

شیخ گفت: برای تولید ۳۹ هزار و ۲۰۰ تن بذر گواهی شده به ۱۵ هزار و ۶۸۰ هکتار مزرعه تولید بذر گواهی شده نیاز بوده و دانه تولیدی حاصل از بذر گواهی شده برای تولید دانه در اختیار تولیدکنندگان قرار خواهد گرفت که با توجه به نیاز بذری در طبقات مختلف تکثیر بذر آغاز شده است.

به نظر می رسد به رغم مشکلات موجود در تامین نهاده های دامی و وجود یک محصول جایگزین اما همچنان تولید کنندگان با تامین نهاده دست و پنجه نرم میکنند و این در حالی است که با تداوم افزایش قیمت و شرایط سخت تامین نهاده ها و قیمت های دستوری در بخش فروش ، تولید کنندگان کجدار مریض در این حوزه مشغول به فعالیت هستند و ترسیم نشدن نقشه راه برای برون رفت از این معضل موجی رکود تولید خواهد شد.