ابرهای ایران دزدیده می‌شود؟

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از روزنامه ایران، درحالی که کوهستان‌های ایران، به‌خصوص کوهستان‌های غرب کشور هیچ بارشی را به خود نمی‌بینند، چند کیلومتر آن‌سوتر، کوه‌های کشور همسایه پوشیده از برف‌های چندمتری است. کمتر کسی است که این روزها تصاویر دست به دست شده از کوه‌های پربرف مرز ایران و ترکیه را ندیده و با خودش نیندیشیده باشد که چه تفاوتی بین این سوی مرز و آن سوی مرز وجود دارد؟ سحر تاجبخش، رئیس سازمان هواشناسی کشور، از علت‌های اصلی در شکل‌گیری شرایط ناپایدار جوی را توپوگرافی ترکیه، ارتفاع و پستی و بلندی‌های سطح زمین، وجود دریاچه‌ها و میزان رطوبت عنوان می‌کند. اسماعیل سیمایی، مدیرکل هواشناسی آذربایجان‌غربی نیز صحت و سقم فیلم‌ها و عکس‌های منتشرشده در فضای مجازی را تأیید نمی‌کند و می‌گوید: از این‌گونه مطالب در فضای مجازی بی‌شمار است. نمونه اخیر آن فیلم منتشر شده از بارش برف در کشور عربستان است که طبق بررسی‌های صورت گرفته مشخص شد که این فیلم برای سال‌های گذشته است.

تغییرات اقلیمی

سال‌هاست که کارشناسان هوا و اقلیم‌شناسی، بر تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی تأکید دارند. اسماعیل سیمایی، مدیرکل هواشناسی آذربایجان‌غربی نیز تغییرات اقلیمی به‌صورت طبیعی و انسانی را در ریزش بارش‌ها تأثیرگذار می‌داند و می‌گوید: تغییر اقلیم و گرمایش جهانی یکی از دلایلی است که مانع از ریزش بارش‌ها شد و پیش‌بینی‌های امسال تحقق نپذیرفت. به گفته او میزان افزایش دما در استان آذربایجان غربی نسبت به حالت نرمال حدود ۲.۹ درجه بالاتر بوده است.
این مسئول معتقد است که بعید به نظر می‌آید که درباره کشور ترکیه چنین ادعایی واقعیت داشته باشد. زیرا مطالبی هم درخصوص کذب بودن این بارش‌ها وجود دارد.

به گفته او، واقعیت این است که کل مرز آذربایجان غربی و ترکیه، تقریباً مرز کوهستانی است. حتی در کوهستان‌های مشترک و ارتفاعات، برف‌هایی که می‌بارد شاید در ایران هم باشد، اما به دلیل اینکه در دسترس عموم نیست و از دور دیده می‌شود به حساب مرز ترکیه گذاشته می‌شود.

مدیرکل هواشناسی آذربایجان‌غربی می‌گوید: کشور ترکیه نسبت به کشور ما دارای عرض جغرافیایی بالاتری است و حدود دوبرابر میانگین بارش کشور ما را دارد. وجود دریای مدیترانه در جنوب و دریای سیاه در شمال دو منبع رطوبتی بسیار غنی هستند و، چون جریان سیستم‌ها از غرب به شرق است، سامانه‌های بارشی و توده هوا متأثر از منطقه هستند و مرز کوهستانی ما باعث می‌شود که توده ابرها به این سوی مرز نیاید.

داستانی مشابه در ایران

او با بیان اینکه ما در کشور خودمان با این پدیده مواجه هستیم می‌گوید: در شمال کشور رشته‌کوه‌های البرز و قله دماوند منطقه را به دو نیمه شمالی و جنوبی تقسیم کرده است. نیمه جنوبی شامل تهران، قزوین، زنجان و... است. وقتی توده هوایی از دریای خزر رطوبت می‌گیرد و با کوه‌های البرز برخورد می‌کند سرمایش متراکم می‌شود و بارش در مناطق نیمه شمالی و سواحل انجام می‌شود. تهران، قزوین، زنجان و سمنان که این سوی کوهستان هستند، باران و بارش آنچنانی نمی‌بینند. این داستان به نوعی بین ما و کشور ترکیه نیز اتفاق می‌افتد، اما نه بشدت و ارتفاع رشته کوه‌های البرز. زیرا مرز بین ما و ترکیه کوهستانی است و سامانه‌هایی که کشور ترکیه را تحت تأثیر قرار می‌دهند به‌واسطه وجود کوهستان مرزی، به آن شدت کشور ما را تحت تأثیر قرار نمی‌دهند.

او با بیان اینکه مسائل دیگری هم تأثیرگذار هستند، می‌گوید: تغییرات اقلیمی به‌صورت طبیعی و انسانی در ریزش بارش‌ها تأثیرگذار هستند. نکته مهم و اساسی دیگر، مقایسه و مطرح کردن مرز است. مرز را نادیده بگیرید و داخل کشور را مدنظر قرار دهید. در کشور خودمان به جز استان گلستان و خراسان شمالی تمام استان‌های کشور، نسبت به وضعیت نرمال، بارش‌ها رشد منفی دارند و بالطبع موضوع اقلیم مرز ایران و ترکیه زمانی می‌تواند صحت داشته باشد که ما بگوییم تمام استان‌های ما پربارش هستند و فقط استان آذربایجان غربی این مشکل را دارد.

او در پاسخ به این سؤال که آیا دریاچه ارومیه و خشکی آن نیز در این زمینه مؤثر بوده‌است، می‌گوید: احتمال آن ضعیف است، اما به دلیل اینکه مطالعات خاص و جامعی در این زمینه صورت نگرفته، نمی‌توان اظهارنظر قطعی در این خصوص داشت و مطالعات جامع‌تر در شرف انجام است. اما اگر یکی از عوامل تأثیرگذار هم باشد این‌گونه نیست که بگوییم صددرصد به خاطر خشکسالی دریاچه است و شاید درصد جزئی و پایینی را به خودش اختصاص دهد.

به گفته این مسئول، تغییر اقلیم و گرمایش جهانی یکی از دلایلی است که مانع ریزش بارش‌ها شده و پیش‌بینی‌ها تحقق نپذیرفت. میزان افزایش دما در استان آذربایجان غربی نسبت به نرمال حدود ۲.۹ درجه بوده است.

او درخصوص تأثیر دکل‌های ضدتگرگ بر بارش‌ها نیز می‌گوید: اگر تأثیر داشته باشد بسیار کم است، زیرا بعید به نظر می‌رسد که یک دکل ضدتگرگ در مقابل توده و سامانه‌ای که گاهی یک نیمه کشور و یا کل کشور و حتی گاهی دو کشور را درگیر می‌کند، از عوامل کاهش بارش در منطقه باشد.
 
 

جنگ اقلیمی

در همین زمینه سحر تاج‌بخش، رئیس سازمان هواشناسی کشور معتقد است: ترکیه به دلیل قرار گرفتن در عرض جغرافیایی بالاتر از کشور ما و دو منبع رطوبتی قابل توجه در شمال و جنوب کشورش، میانگین بارش سالانه‌اش ۵۰۰ میلی‌متر است، این در حالی است که میانگین بارش سالانه در ایران حدود ۲۰۰ میلی‌متر است.
این مسئول با بیان اینکه ابرهایی که از دریای مدیترانه نشأت می‌گیرند در آسمان ترکیه، عراق و ایران نفوذ دارند، ادامه می‌دهد: برخی ابرها که در سامانه بالاتر شکل می‌گیرند، به آسمان ایران نمی‌آیند و هم‌مرزی ایران و ترکیه هم تأثیری در این فرایند ندارد، به همین جهت تغییرات آب و هوایی در ترکیه با تغییرات آب و هوایی در ایران متفاوت است.

این مسئول، مسائل مطرح شده درخصوص جنگ اقلیمی را رد می‌کند و می‌گوید: هیچ کشوری در دنیا، نمی‌تواند به صورت پنهانی و با بهره‌گیری از قدرت زیاد، انرژی سیستم‌های جوی را تحت کنترل خود درآورد. باتوجه به فراوان بودن انرژی سیستم‌های جوی، تحت کنترل درآوردن آن‌ها با فرایندهای کوچک‌مقیاس امکان‌پذیر نیست. با وجود این تاجبخش می‌گوید: از عوامل جنگ اقلیمی، می‌توان به خشکسالی و تنش آبی برخی از کشورها اشاره کرد که از پیامدهای تغییر اقلیم و افزایش دمای کره زمین است. کشور ما یکی از اصلی‌ترین مناطق در زمین است که مشکل تنش آب دارد و بخشی از این تنش می‌تواند متأثر از پیامدهای تغییر اقلیم باشد.