کالابرگ یا یارانه‌ی نقدی مسئله این است

به گزارش اقتصاد آنلاین، زمزمه‌های مربوط به اجرای این طرح در اردیبهشت سال گذشته و همزمان با تغییر سیاست ارز ترجیحی آغاز شد. این طرح از فروردین سال جاری به صورت رسمی اجرا شد و تا کنون گام‌های مختلفی در جهت  گسترش خود، برداشته است.

فرزند دومین جراحی اقتصادی

درآمدهای نفتی در ایران موجب شده تا  اعطای یارانه به کالاها و خدمات مختلف در کشور از سابقه‌ای دیرینه برخوردار باشد. نیمه دوم سال ۱۳۸۹ طرح هدفمندی یا اصلاح یارانه با هدف بهبود توزیع درآمد اجرا و در آذرماه همان سال  اولین یارانه نقدی به مبلغ ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان به ازای  هر نفر  از مشمولین واریز شد. در همان سال دولت اعلام کرد که این طرح بزرگترین عمل جراحی اقتصادی کشور در نیم قرن اخیر بوده است. با این حال ۱۲ سال بعد از اجرای این سیاست، به زعم سیاستگذاران دولت سیزدهم، اقتصاد به یک جراحی دیگر احتیاج پیدا کرد که آن تغییر سیاست ارز ترجیحی بود.

در اردیبهشت سال گذشته همزمان با اجرای سیاست اصلاح ارز ترجیحی و تجمیع یارانه نقدی خبری مبنی جایگزینی کالابرگ الکترونیکی به جای یارانه نقدی منتشر شد. انتشار این خبر بسیاری از افراد را به یاد سال‌های دهه شصت و اقتصاد جنگ‌زده می‌انداخت اما سیاستگذاران اعلام کردند که به موجب قانون انتخاب کالابرگ الکترونیکی یا یارانه نقدی به انتخاب مردم است و اجباری در کار نخواهد بود. یکی از اهداف مهمی که برای اعطای کالابرگ به جای یارانه نقدی مطرح میشد، جلوگیری از اثرات تورم‌زای یارانه نقدی بود. برای مثال همزمان با حذف ارز ترجیحیِ کالاهای اساسی  و افزایش یارانه نقدی در بهار سال گذشته، قیمت‌های کالاهای خوارکی مانند روغن به صورت چشمگیری افزایش یافت.

 با این حال در بهار سال گذشته اجرای این طرح در هاله‌ای از ابهام تردید قرار داشت؛ اما به صورت کلی گفته میشد که قرار  است قیمت برخی از کالاهای اساسی نسبت به یک سال پایه تثبیت و مابه‌ازای آن را دولت بپردازد. کارشناسان اقتصادی نیز استدلال میکردند که در صورت تثبیت قیمت‌ها نسبت به یک سال پایه، تعهدات بودجه‌ای دولت در زمینه اعطای کالابرگ به دلیل تورم سال به سال افزایش پیدا میکند و همین مسئله به تورم بیشتری می‌انجامد. در همین ایام برخی از سیاستگذاران نیز معتقد بودند که زیرساخت‌های لازم برای اجرای چنین طرحی وجود ندارد و احتمالا هزینه اجرای چنین سیاستی بیشتر از منافعی است که به دنبال خواهد داشت. مهر ماه سال ۱۴۰۱ خبری مبنی بر منتفی بودن اجرای کالابرگ الکترونیکی منتشر شد. محسن زنگنه، عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس در این ایام اعلام کرد که کالابرگ الکترونیکی دیگر موضوعیت ندارد. او معتقد بود که دلایلی مانند عدم تاثیر در کنترل تورم، نبود زیرساخت‌های لازم برای ارائه کالابرگ و نبود قانونی مبنی بر عدم اعطای یارانه نقدی، اجرای چنین سیاستی منتفی خواهد بود. این درحالی است که احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد میگفت:« این طرح لغو نشده و همچنان در دستورکار قرار دارد.» با این حال در زمستان سال گذشته طرح آزمایشی اعطای کالابرگ در چند استان به اجرا درآمد. نیمه اسفند ماه سال ۱۴۰۱، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام کرد:« با توجه به اجرای موفقیت‌آمیز طرح کالابرگ الکترونیک به‌صورت آزمایشی در چهار استان هرمزگان، قزوین، مرکزی و گیلان، هم‌اکنون اجرای این طرح به صورت ملّی و در سراسر کشور آغاز شد.»

خرید به قیمت شهریور ۱۴۰۱

همزمان با واریز یارانه نقدی در فروردین سال ۱۴۰۲، وزارت تعاون،کار و رفاه اجتماعی اعلام که حساب سرپرستان خانوارهای یارانه بگیر برای استفاده از کالابرگ الکترونیکی شارژ شده است. مبلغ این اعتبار معادل یارانه نقدی واریز شده بود؛ یعنی به ازای هر نفر در دهک اول تا سوم ۴۰۰ هزار تومان و به ازای هر نفر در دهک چهارم تا نهم ۳۰۰ هزار تومان شارژ شد. همچنین ۱۰ قلم کالای اساسی مربوط به کالابرگ نیز اعلام شد و این کالاها عبارت از  مرغ، تخم مرغ، قند، شکر، شیر، کره، پنیر، برنج، ماکارونی و روغن بود. یکی از امتیازات استفاده از اعتبار کالابرگ آن بود که افراد میتوانستند یک ماه زودتر از دریافت یارانه نقدی از این اعتبار استفاده کنند. همچنین گفته میشد که قیمت کالاهای خریداری شده در این طرح بر مبنای قیمت آنها در شهریور سال گذشته محاسبه خواهد شد و مابه‌ازای آن را دولت خواهد پرداخت. در همین ایام صولت مرتضوی، وزیر کار اعلام کرد که بیش از ۳۵ هزار فروشگاه در سرتاسر کشور به سامانه کالابرگ الکترونیکی متصل شده‌اند و خانوارها میتوانند با مراجعه به این فروشگاه‌ها از اعتبار خود استفاده کنند.  در ماه بعدی یعنی اردیبهشت، تعداد فروشگاه‌های متصل به این سامانه به ۵۰ هزار عدد افزایش یافت. پیش از این گفته میشد که قرار است یک طرح تشویقی برای افرادی که درآمد کمتری دارند، مانند ۵ دهک اول درآمدی و همچنین از کالابرگ الکترونی استفاده میکنند، در نظر گرفته شود. در تابستان سال جاری مرحله جدیدی در طرح کالابرگ الکترونیکی آغاز شد. دولت در این ایام اعلام کرد اعتبار  خرید ۱۱ کالای اساسی با استفاده از کالا برگ الکترونیکی برای خانوارهای دهک اول تا سوم ۳۰ درصد افزایش می‌یابد. شرط این افزایش آن بود که سرپرست خانوار در ماه‌های قبلی حداقل نصف  میزان یارانه یا به عبارتی ۲۰۰ هزار تومان از آن را صرف خرید اعتباری با کالابرگ کرده باشد؛ در این صورت اعتبار او برای خریدهای بعدی به مبلغ ۱۲۰ هزارتومان افزایش خواهد می‌یافت. همچنین ۱۱ قلم کالای قابل خرید با استفاده از این اعتبار نیز شامل برنج، گوشت منجمد گوساله، حبوبات، شیر کم چرب، پنیر، ماست ۲.۵کیلویی، مرغ، تخم مرغ، روغن مایع، ماکارونی و قند و شکر بود. مبنای قیمت این کالاها نیز، میانگین قیمت آن‌ها در سال ۱۴۰۱ بود؛ همچنین اعلام شد که این قیمت‌ها تا پایان سال تثبیت شده است. برای مثال اگر تخم مرغ از تابستان تا اسفند ماه افزایش ۲۰ درصدی داشته باشد، فرد استفاده کننده از کالابرگ الکترونیکی میتواند آن را با همان قیمت مبنای اعلام شده خریداری کند. در شهریور ماه دهک چهارم و پنجم به طرح یارانه مضاعف اضافه شدند و اگر افراد به مبلغ ۲۰۰ هزار تومان از اعتبار کالابرگ خود استفاده کرده بودند، ۱۲۰ هزار تومان به اعتبار آنها افزوده میشد. در اولین ماه پاییز سال جاری دهک ششم و هفتم درآمدی نیز به این قطار پیوستند. آخرین گام در زمینه گسترش خدمات کالابرگ الکترونیکی مربوط به کالابرگ کودکان زیر ۵ سال است. در آبان نیز علیرضا عسگریان، معاون رفاه و امور اقتصادی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی  اعلام کرد که طرح افزایش اعتبار کالابرگ الکترونیک برای امنیت غذایی کودکان خانوارهایی که از طریق وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی شناسایی می‌شوند، آغاز شده است. بر اساس این طرح  ۱۲۰ هزار خانوار توسط وزرات بهداشت شناسایی شدند. عسگریان در این باره توضیح داد:« برای دهک اول تا پنجم، یک میلیون تومان به ازای هر نفر و در دهک ششم و هفتم، ۶۰۰ هزار تومان به ازای هر نفر اختصاص می‌یابد.» عسگریان ادامه داد:« در خانواری که نیاز است برای ۲ فرزند امنیت غذایی اتفاق بیفتد، ۲ میلیون تومان برای خانوار مربوطه در دهک درآمدی یک تا ۵  و یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان برای خانوار دهک درآمدی ۶ و ۷ در نظر گرفته می‌شود.»در حال حاضر گفته میشود که تعداد فروشگاه‌های متصل به سامانه کالابرگ الکترونیکی از ۱۹۵ هزار عدد گذشته است و حدود ۲۷ میلیون نفر از طرح جدید کالابرگ الکترونیکی استقبال کرده‌اند.